Сабақтың тақырыбы: Сұлтанмахмұт Торайғыров «Мен қазақ «Шығамын тірі болсам адам болып»

«Шығамын тірі болсам адам болып» өлеңдері. 

Сабақтың максаты:

а)  білімділік: оқушылар Сұлтанмахмұт Торайғыровтың өмірі, шығармашылығы жайлы толық мәлімет алады.

ә) дамытушылык: ой-өрісін, ойлау белсенділігін, сөйлеу шеберлігін, тіл мәдениетін дамытады, сөздік қорын молайтады, шығармашылық ізденіске түседі, олардың ой-пікірі қалыптасады.

б)  тәрбиелік; елін, жерін, Отанын қадірлеуге, адамгершілікке, адалдық-қа, еңбексүйгіштікке тәрбиеленеді.

Сабақтьң түрі: жаңа сабақ

Сабақтың әдісі: түсіндіру, суреттеу, салыстыру, сұрақ-жауап, сөздікпен жүмыс, «Тірек сөз арқылы түсіндіру», «түртіп алу», өзара бағалау, «+, - , Қызықты».

Сабақтың көрнекілігі: көркем әдебиеттер, бейнелі суреттер, рефераттар, бүктемелер.

Сабақтың формалары: жеке баламен, топпен, сынып ұжымымен жүмыс жүргізу.

Сабақтың барысы:

а)  Үйымдастыру кезеңі.

1.Жаңа сабаққа дайындық.

ә) Үй тапсырмасын сұрау.

Тірек сөздер арқылы түісндіру. Оқушыларға өткен тақырып бойынша тірек сөздерді атаймын, олар сол тірек сөз бойынша білетіндерін баяндап береді.

1. 
   Ш.Қүдайбердіүлының өмірі, шығармашылығы туралы не білесіңдер?.
   
2. 
   Қалаған өлеңін жатқа сүраймын.
   
3. 
   Қосымша сұрақтар қою арқылы өткен тақырыпты қорытындылаймын.
   
4. 
   б)  Жаңа сабакты түсіндіру.
   

Бүгінгі жаңа сабақта оқушыларға Сүлтанмахмүт Торайғыровтың өмірі, шығармашылығы, «Мен қазақ», «Шығамын тірі болсам адам болып» өлеңдері жайлы жалпы түсінік беремін.

Бүгін біз Сұлтанмахмұт Торайғыровтың шағармашылық жолымен таныса отырып,жиырма жасында жазған өлеңін оқып, идеясын айқындап, тақырыбын ашайық.

Сұлтанмахмұт халық көзін ашуды, заманамен аяқты тең басуды, ақиқат үшін күрескер болуды мақсат етіп қояды.

Сұлтанмахмұттың ақындық түлғасы әрдайым ізденумен, талап кылып, алға ұмтылумен өтті. Ол — халыктың ой-тілегін білдіруші. Сондықтан оның бойында оптимистік сипат мол, өршілдік басым. Ол өзін ғана қайрап қоймай, жастарды да «адам болып шығуға»үндеп жар салды. Ақынның патриоттық ой-сырлары да оның лирикальщ каһарманының толғаныс-тебіреністерінен анық сезіледі. Ол туған еліне былайша тіл катады:

Үміт қып менен карайсың,

Көңіліңе медеу санайсың,

Балалыққа жарасам,

Аталыққа жарайсың.

Туған елге деген шынайы сезімдер, оттай ыстық тілектер бұл өлеңде соншалықты шыншыл келісім тапқан. Ел-жұртыңды, халқыңды қалтқысыз сүйе отырып, сол айнымас, абзал сезімді патриоттық іс-әрекетпен ұластыру шарт. Осы тұрғыдан алғанда ақынның лирикалык каһарманы асқак арманға да, өршіл рухқа да мейлінше жомарт. Ол адам болуды, азамат болуды бәрінен де жоғары қояды.

Аңыз адам журналынан ақынның өмірі туралы қысқаша мәлімет оқып беру.

Сұлтанмахмұт Торайғыров — қазак халқының XX ғасыр басындағы аса көрнекті ақыны. Ол халық көзін ашуды арман етті. Шығармаларында қазақ аулындағы жағымсыз көріністерді әшкерелеп, халықты өнер-білімге, мәдениетке шақырды.

Сурақ-жауап

• 
  Халқымыздың елдің болашағын ойлаған кандай ақын-жазушыларын білесіңдер?..
  
• 
  Сұлтанмахмұт Торайғыров кім?..
  

—        Қандай еңбегін білесіңдер?..
Тірек-сызба арқылы
«Шығамын тірі болсам адам болып» өлеңін ақын өзінің ұстазы Нұрғалиға арнаған екен. Өлең 1913 жылы жазылған,

Өлнңді үнтеспадан тыңдату.

1922 жылы «Адасқан өмір» кітабында жарияланады лирикалық кейіпкер арқылы ақын сол дәуірдегі үрпақтың мүрат-мақсатын жырға косады.

Өлеңмен жүмыс. Үнтаспадан өлеңді тыңдатамын.

Оқушылардың ойын тыңдау. «Өлең сендерге қандай әсер берді?».

Кітаппен жүмыс.

Сөздік жұмысы: тірі болсам — өлмесем; жинан кезіп- өмір; көрде — молада; надандьщ —білімсіздік; жаръқ күнде сәуле қуган — білім іздеген; серт — уәде, ант; адам боламын — білімді

Жеке жұмыс. Өлеңді түртіп алу арқылы оқып шығу.

Топпен жүмыс. Оқушылар әр топта өздеріне берілген шумақты талдайды.

1-топ. Ақын нені жақсы, нені жаман деп есептейді?

П-топ.

Ақын ауырмаған кездерін қандай кунге теңейді? Ақынның жас кезіндегі арманы, мақсатын, меңзеген жолды оқыңдар.

ІІІ-топ.

Өлеңнің негізгі идеясы қандай? Өлеңді неге «Шығамын тірі болсам адам болып» деп атаған?

Постер дайындау. Қорғау. Өзара бағалау.

Рефлексия. Бүгінгі сабақ бойынша алған әсерлерін жазады.

«+»

«-»

«Қызықты»

І.Сабақ соңында сүрақ қою арқылы жаңа тақырыпты қорытындылаймын. Сұлтанмахмүт Торайғыровтың қандай өлеңі бар? Ол не туралы? Ақын нені армандаған? Ақын өлеңде өзіне қандай мақсат қояды?

2. 
   Оқушылардың берген жауаптарына қарай білімдерін бағалаймын.
   

Үйге тапсырма: Өлеңді мәнерлеп оқып, жаттау. Өлең мазмүнына сүйене отырып
«Ақынның арманы — білімді ұрпақ» тақырыбында ойтолғау жазу

Қолданылған материалдар:

1.7-сынып қазақ әдеибеті кітабы

2. «Аңыз адам» журналы 2013 ж. №6

3. Шығармалар жинағы 1991 жыл

4.Ғаламтор желілерінен материал