Сабақтың тақырыбы: Солтүстік Америкаға қайталау сабақ Сабақтың мақсаты

Солтүстік Қазақстан облысы, Уәлиханов ауданы, Өндіріс ауылы

1. Материкте қандай ірі өзендер бар? (Миссисипи, Макензи, Миссури)

2. Ұлы көлдер жүйесіне кіретін көлдер (Жоғарғы, Мичиган, Гурон, Эри, Онтарио)

3. Солтүстік Американы қандай климаттық белдеу кесіп өтпейді? (Экваторлық)

4. «Сьерра» терминінің мағынасы қандай? (Испан тілінен аударғанда «ара» деген мағынаны білдіреді)

5. Солтүстік Америкада қандай халықтар тұрады? (Амеркалықтар)

6. Жалпақ жапырақты орман ағаштары (Каштан, платан, орман жаңғағы т.б.)

7. Флорида түбегінің оңтүстігінде орналасқан қорғауға алынған аймақ (Эверглейдс батпағы)

8. «Прерий» сөзінің мағынасы қандай? (француз тілінде «шалғын» деген мағынаны білдіреді)

9. Тайга зонасының жануарларын ата. (Барибал, гризли аюы, канада сілеусіні, бұлан)

1. 
   Йеллоустоун тау
   
2. 
   Кордильера парк
   
3. 
   Мак-Кинли өзен
   
4. 
   Миссисипи тау шыңы
   
5. 
   Канада ағаш
   
6. 
   Өлім аңғары астана
   
7. 
   Секвоя мемлекет
   
8. 
   Оттава ең төмен нүкте
   
9. 
   Тундра шалғын шөп
   
10. 
    Прерий зона
    
11. 
    Сахара мемлекет
    
12. 
    АҚШ шөл
    
13. 
    Аппалач ұшақ
    
14. 
    Каньон қала
    
15. 
    Чикаго тау
    
16. 
    Боинг каньон
    
17. 
    Тас көмір аң
    
18. 
    Барибал пайдалы қазба
    
19. 
    Джаспер аң
    
20. 
    Қойөгіз қорық
    

1. 
   Ең үлкен арал ............................... Гренландия
   
2. 
   Ең биік сарқырама ....................... Анхель
   
3. 
   Ең ұзын тау .................................. Кордильера
   
4. 
   Ең үлкен материк.......................... Еуразия
   
5. 
   Ең үлкен мұхит ............................. Тынық
   
6. 
   Ең кіші мұхит ................................ Солтүстік Мұзды мұхит
   
7. 
   Ең биік нүкте ................................. Мак-Кинли
   
8. 
   Ең дамыған мемлекет .................... АҚШ
   
9. 
   Ең биік ағаш .................................. секвоя
   
10. 
    Ең ыстық жер ................................. Өлім аңғары (+57⁰)
    
11. 
    Ең үлкен тау мұздығы.................... Хабборт мұздығы
    
12. 
    Ең ұзын жер асты үңгірі ................ Флинт-Мамонт
    
13. 
    Ең үлкен, әрі терең каньон ............. Колорадо
    
14. 
    Ең күшті жел ................................... Ураган
    
15. 
    Ең суы мол өзен .............................. Миссисипи
    

1. 
   Халықтар өзендерден «алтын ағып» жатқанын естіп, оңай олжалы болу, байлыққа кенелу үшін өзендерге барып алтынды сүзіп алған. Дүниенің түпкір-түпкірінен ағылып келеді. Алайда бұл жер өте ыстық, тамшы суға тапшы болады. Қай жер туралы айтылған? Ол заман тарихта қалай айтылған?
   

2. 
   Әлемдегі ең ұзын тау торабына келдіңдер, таулар шексіз бір-бірімен жалғасып жатыр, шыңдары ерекше болып көрінеді. Бұл қай тау, шыңдары қалай аталады, мағынасы қандай?
   

3. 
   Бұл жерді ашқан саяхатшы Үндістанды аштым деп ойлайды. Халқы жабайы, келімсектерді ұнатпайды. Кейін осы саяхатшының ашқан жерін басқа сачхатшы зерттеп, Үндістан емес екендігін дәлелдейді, соның құрметіне дүние бөлігіне саяхатшының аты беріледі. Бұл қай саяхатшы, халқы кімдер, материкке кімнің аты беріледі?
   

4. 
   Бұл сарқыраманың шатқалға құйылуы аспанға шашыраған су тамшыларында жиі пайда болатын кемпірқосақ сан құбылып, алыстан көз тартады. Сарқыраманың гүрілі 25 км қашықтықтан естіледі. Бұл сарқырама қалай аталады, мағынасы не?
   

5. 
   Жер шарының түкпірінен келген көптеген халықтардың атамекеніне айналған мемлекет. Үндістер тілнде «қоныс», «қауымдастық» дегенді білдіреді? Бұл қай ел?
   

Суреттегіжануардың дұрысын тап, қай табиғат зонасында мекендейді?

1) Солтүстік Америка ежелгі қай материктің құрамында болған?

А) Америка Б) Гондвана

Ә) Лавразия В) Еуразия

2) Солтүстік Америкадағы ірі тау жүйесі.

А) Колорадо Б) Аппалач

Ә) Йеллоустоун В) Кордильера

3) Қойөгіз тіршілік ететін табиғат зонасы.

А) тундра Б) арктикалық шөл

Ә) шөлейт В) тайга

4) Солтүстік Америкадағы жауын-шашын аз жауатын жер.

А) Өлім аңғары Б) Гренландия аралы

Ә) Үлкен Алап В) Колорадо

5) АҚШ халқының саны.

А) 275 млн адам Б) 300 млн адам

Ә) 280 млн адам В) 450 млн адам

6) «Боинг» ұшағын шығаратын АҚШ-тың қаласы.

А) Детройт

Ә) Нью-Йорк

Б) Лос-Анджелес

В) Сиэтл

7) Канада елінің мемлекеттік туында қандай ағаш бейнеленген?

А) шырша Б) үйеңкі

Ә) бал қарағай В) қарағай

8) Солтүстік Американың ең биік шыңы.

А) Робсон Б) Эльберт

Ә) Мак-Кинли В) Сьерра-Невада

9) Материктің солтүстіктегі шеткі нүктесі.

А) Мерчисон мүйісі Б) Ханзада Уэдьс мүйісі

Ә) Марьято В) Сент-Чарлз мүйісі

10) Дүние жүзіндегі ең үлкен арал.

А) Мадагаскар Б) Жаңа зеландия

1. 
   Дүние жүзіндегі ең үлкен, терең каньон. (Колорадо)
   
2. 
   Ең биік нүкте. (Мак-Кинли)
   
3. 
   Биіктігі 100 метрден асатын биік ағаш. (Секвоя)
   
4. 
   Ең үлкен мұздығы. (Хабборт)
   
5. 
   Солтүстік Американы Еуропадан бөліп жатқан бұғаз. (Беринг)
   
6. 
   Биік тау жүйесі. (Кордильера)
   
7. 
   Үлкендігі жөнінен қай материктен кейінгі орында? (Африка)
   

Материктегі ұлы саяхатшылардың құрметіне қойылған жер-су атауларын картадан көрсетіңдер.

Солтүстік Қазақстан облысы, Уәлиханов ауданы, Өндіріс ауылы

1. 
   Ұйымдастыру.
   

Солтүстік Қазақстан облысы, Уәлиханов ауданы, Өндіріс ауылы

1. 
   Теңіз деңгейінен төмен жатқан ойыс қайда орналасқан?
   
2. 
   Құмды шөл табиғатының ерекшеліктері неде?
   
3. 
   Сарыарқаға қандай табиғат зоналары тән?
   
4. 
   Сарыарқадағы өзендер қандай су көздерімен қоректенеді?
   
5. 
   Неліктен Мұғалжар тауы биік емес?
   
6. 
   Мұздықтардың орналасу ерекшеліктері және өзендердің әсері қандай?
   

1. 
   Картамен жұмыс.
   

Ә) Кескін картада белгілеу.

Б) Кесте толтыру.

Таулардың аты	Географиялық орны	Климаты, өзен-көлдері	Пайдалы қазбалары	Табиғат белдеулері, өсімдіктері, жануарлары

ІІІ. Оқушылардың білімдерін бағалау.

IV. Үйге тапсырма.

Биік таулы аймақтар.

2-сабақ. Бірігіп зерттеу. Топпен жұмыс.

Сабақтың тақырыбы: «Биік тауларға саяхат».
Сынып оқушыларын 4 топқа бөлу.

І топ: «Алтай»

ІІ топ: «Сауыр-Тарбағатай»

ІІІ топ: «Жетісу Алатауы»

IV топ: «Тянь-Шань»

Саяхаттың мақсаты: Әрбір топ таулардың биіктік белдеулерін анықтап, қазба байлықтарын, өсімдіктерін және жануарларын зерттеп, білім дағдыларын қалыптастыру. Табиғат компоненттері туралы оқушылар сызбаны пайдалана отырып, анализ-тұжырымдама жасауға үйрену.

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңі.

Бірігіп зерттеу болғандықтан тығыз байланыста жұмыс істейміз. Алдыңғы сабақта алған теориялық білімдерімізді іс жүзінде пайдаланып, өз бетімізше зерттеу жұмысының маңызы зор.

Әр топтың мақсат-міндеттері бар. Сабағымызда мына сұрақтарға жауап іздеп көреміз:

І топ: Алтай қандай бөліктерден тұрады?

ІІ топ: Неліктен Тарбағатайда мұздықтар жоқ?

ІІІ топ: Ебі мен Сайқан желдері қалай қалыптасқан?

IV топ: Тянь-Шань қандай қатпарлықта түзілді?

2. 
   Таулардың биіктігін анықтау үшін картаны пайдалану.
   

ІІ топ. Сауыр-Тарбағатай тауының биіктік белдеуін, қазба байлығын, өсімдіктерін зерттеу.

ІІІ топ. Жетісу Алатауы биіктігін, қазба байлығын, өсімдіктерін зерттеу.

IV топ. Тянь-Шань тауының биіктігін, қазба байлығын, өсімдіктерін зерттеу.

3. 
   Әр топ оқушылары сызба бойынша алған білімдерін, зерттеу жұмыстарын
   

4. 
   Үйге тапсырма: Реферат, эссе қосымша мәліметтер, ізденіс жұмыстарын жалғастыру.
   

1. Алдыңғы сабақта алған білімдерін іс жүзінде пайдаланып, топпен жұмыс істеу. Әр топ мүшесінің мақсат-міндеттері анықталады.

2. Сабағымызда интерактивті тақтаны пайдаланып, карта, атлас, кескін картамен жұмыс жасау.

3. Сабақтың мазмұны таулы алқаптардың географиялық орындары, жер бедері мен климаты, өзен-көлдері, мұздықтары, биіктік белдеулерін оқып үйрену.

4. Деңгейлік сұрақтар мен тапсырмалар.

1. Табиғат кешендерінде географиялық орны қалай әсер етеді?

2. Тау жүйелерінің климат ерекшеліктерін анықта.

Қазақстанның биік

таулы аймақтары

Географиялық орны

Пайдалы қазбалары

Климаты

Суы

Даму кезеңдері

Жер бедері

Табиғат зоналары

Топырағы

Өсімдіктері

Жануарлары

Рудалы

Рудасыз

Жауын-шашын

Ауа температурасы

Атмосфералық қысымы

Өзен-

көлі

1.Қазақстандағы жауын-шашын ең көп жауатын аймағын ата.

А) Мұғалжар

Ә) Батыс Алтай

Б) Қазақстанның солтүстік-батысы

В) Тянь-Шанның батысы

2. Хан-тәңірі массиві орналасқан тау.

А) Сауыр-Тарбағатай

Ә) Алтай

Б) Тянь-Шань

В) Жетісу Алатауы

3. Рахман бұлағы қайда орналасқан?

А) Іле Алатауында

Ә) Алтайда

Б) Жетісу Алатауында

В) Сауыр-Тарбағатайда

4. Тауда табиғат зонасының алмасып келуі не деп аталады?

А) ендік зона

Ә) биіктік белдеуі

Б) таулы зона

В) зоналық

5. Алакөл қазаншұңқыры мен Іле өзені аңғарында қай тау орналасқан?

А) Жетісу Алатауы

Ә) Алтай

В) Тянь-Шань

6. Алтай тауының қазіргі жер бедері қалыптасқан дәуірі.

А) юра, бор

Ә) кембрий, ордовик

Б) неоген, антропоген

В) силур

7. Жер сілкінуді зерттейтін ғылым.

А) геология

Ә) метеорология

Б) сейсмология

В) экология

8. Қазақстандағы алтынның ірі кендері.

А) Жетісу Алатауында

Ә) Алтайда

Б) Сауыр-Тарбағатайда

В) Тянь-Шаньда

9. Тарбағатай жотасының биіктігі.

А) 6995 м

Ә) 5960 м

Б) 3134 м

В) 4506 м

10. Корженевский мұздығы қай тауда орналасқан?

А) Тарбағатай Ә) Алтай Б) Сауыр В) Тянь-Шань

11. Тянь-Шаньның қатты тілімденген солтүстік-батыс жотасы.

А) Кетпен Ә) Қаратау Б) Күнгей Алатауы В) Теріскей Алатауы

12. «Аролий және алтын тамыр» дәуірлік өсімдіктері кездесетін жер.

А) Жетісу Алатауы

Ә) Тянь-Шань

Б) Сауыр-Тарбағатай

В) Алтай

13. Қазақстандағы ежелгі тау түзілуі

А) герцин Ә) альпі Б) каледон В) мезозой

14. Қазақстанда 1927 жылы сейсмикалық станция салынған қала.

А) Тараз Ә) Өскемен Б) Алматы В) Шымкент

15. Сайқан және ебі желдері қай таулы аудандарда?

А) Жетісу Алатауы

Ә) Сауыр-Тарбағатай

Б) Алтай

В) ТяньШань

16. Кенді Алтайдың ең биік шыңы.

А) Хантәңірі Ә) Бесбақан Б) Мұзтау В) Талғар

17. Бірнеше СЭС салынған өзен.

А) Ертіс Б) Үлкен және Кіші Алматы

Ә) Іле, Үлбі В) Тобыл, Есіл

18. Қазақстандық Алтайдың көлдері.

А) Алакөл, Балхаш

Ә) Теңіз, Марқакөл

Б) Зайсан, Марқакөл

В) Сілеті, Қорғалжын

19. Қазақстан Республикасының Қызыл кітабы жарық көрген жыл.

А) 1995 жыл

Ә) 1978 жыл

Б) 1969 жыл

В) 1990 жыл

20. Жетісу Алатауының ең биік нүктесі.

А) Мұзтау

Ә) Хантәңірі

Б) Бесбақан

В) Талғар

Солтүстік Қазақстан облысы, Уәлиханов ауданы, Өндіріс ауылы

Сынып оқушыларын 4 топқа бөлу.

1. 
   Азияның экономикалық кеңістігіне тән басты ерекшеліктері туралы айт.
   
2. 
   Әлеуметтік-экономикалық даму үлгілерін ата.
   
3. 
   Азия елдері даму деңгейіне байланысты қандай топтарға бөлінеді?
   

Жапония мемлекетінің ерекшеліктері бойынша түсіндірме жасап, білімдерін толықтыру.

*Халқы – 127,4 млн адам

*Астанасы – Токио

*Мемлекеттік құрылымы – конституциялық монархия

*Мемлекет басшысы – император

*Үкімет басшысы – премьер-министр

*Мемлекеттік тілі – жапон тілі

*Ұлттық валютасы – жапон йенасы

*Ұлттық құрамы – жапондықтар
1-тапсырма: «Ресми Жапония».

А Жапонияның экономикалық-географиялық жағдайы

Б Жапонияның тарихы

В Жапония халқы, тілі, діні

Г Жапонияның өнеркәсібі

2-тапсырма: «Жұмбақ Жапония».

Икебана, кимоно, жапондық тағамдар, сакураның суреттері слайд арқылы көрсетіледі, әр топ таңдаулары бойынша қысқаша сипаттама береді.

Кимоно тігілмейді, тіктөртбұрышты кесінділерден құрастырады.

Әрбір топ мүшелері бір-бір сұрақтан дайындайды.

1. 
   «Токио» сөзі қандай мағынаны білдіреді? ( Шығыс астана)
   
2. 
   Жапондарда достарымен кездескенде қандай дағды жоқ. (Қол алысу)
   
3. 
   Самурайдың моральдық кодексінің атауы. (Бусидо)
   
4. 
   Хоккайдоны Сахамен бөліп тұрған бұғаз. (Лаперуд)
   

1. 
   Жапонияның бұрыңғы астанасы. (Иото)
   
2. 
   Жапонияның ақша бірлігі. (Йен)
   
3. 
   Жапонияның ең биік нүктесі. ( Фудзияма, 3776 м)
   
4. 
   Жапония халықының 99 пайызы. (Жапондықтар)
   

1. 
   Жапонияның ең ірі аралы. (Хоккайдо)
   
2. 
   Айкидо деген не? (Шығыс жекепе-жегінің бір түрі)
   
3. 
   Токионы қалауға негіз болған құрылыс. (Эдо қаласы)
   
4. 
   Күріш жейтін таяқша. (Хаси)
   

1. 
   «Каратэ» сөзінің мағынасы. (Қарусыз күрес)
   
2. 
   Жапондардың қасиетті кітабы. (Кодзики)
   
3. 
   Жапондық діни наным. (Синтоизм)
   
4. 
   Жапония шаруашылығының дәстүрлі саласы. (Балық аулау)
   

2

0

Жауабы:

1. 
   Жапония 4 ірі және 4 мыңдай ұсақ аралдарда орналасқан ел.
   
2. 
   Жапония халқының ұлттық құрамы біртекті, халқының 99%-ын жапондар құрайды.
   
3. 
   Халықтың орташа орналасу тығыздығының көрсеткіші 1 км²-ге 340 адам.
   
4. 
   Елде негізгі 2 дін – синтоиз мен буддизм.
   
5. 
   Жапонияның қысқаша орташа температурасы – 0⁰ С-ден жоғары.
   

Күншығыс елі

Фудзияма Кимоно

2 дін Аралдық мемлекет

Солтүстік Қазақстан облысы, Уәлиханов ауданы, Өндіріс ауылы

1. 
   Оқушылардың дамыған елдердің ең алыбы АҚШ туралы білімдерін толықтыру, АҚш туралы алған білімдерін дамыта отырып, білім-білік дағдыларын қалыптастыру. ҰБТ кезіндегі тапсырма түрлерін орындай білуге үйрету.
   
2. 
   Шығармашылық қабілеттерін арттыру, өз бетімен жұмыс істеуге, теориялық материалдарды өз істерінде қолдануға, талдау жасауға, сызба құруға, топты ұйымшылдыққа, бір-бірін тыңдауға дағдыландыру.
   
3. 
   Достыққа, білімділікке, экономикалық білім беру мен мамандық таңдауға, Отанын сүюге тәрбиелеу.
   

АҚШ туралы түсіндіре отырып, дамыған дүние жүзіндегі ең ірі ел екендігін, өтілген материал негізінде толық слайдтар арқылы қысқаша әңгімелеп өту.

Интерактивті тақтадан АҚШ-ты көрсетіп әңгімелеу.

Солтүстік Америка материгінде

Америка дүние бөлігінде

Жоғары дамыған елдер

1. 
   Мемлекеттің географиялық орны.
   
2. 
   Мемлекеттің тарихы.
   
3. 
   Мемлекеттің табиғат жағдайы мен табиғат ресурстары.
   
4. 
   Халқы.
   
5. 
   Шаруашылығы. Өнеркәсібі, ауылшаруашылығы.
   
6. 
   Экономикалық аудандары.
   
7. 
   Сыртқы экономикалық байланыстары.
   

І. АҚШ туралы түсінік.

ІІ. АҚШ-тың экономикалық-географиялық жағдайы.

ІІІ. Мемлекет тарихы.

Әр топ өз жұмысын интерактивті тақтаға сызып көрсетеді. Оқушылар қорытындысын шығарып мониторингтік бағалау парағына белгілеп отырады.

Сөздік тест.

І. Үшінші теңіз жағалауы

Күн белдеуі

ІІ. Бір қабатты Америка

Империялық штат

ІІІ. Жеміс-жидек салған себеті

АҚШ мемлекетінің «бесігі»
Бұл терминдік ұғымдар ҰБТ кезінде келетін болғандықтан үнемі қайталап, еске түсіріп отырамыз.

Картамен жұмыс.

І. Флорида, Техас, Калифорния, Мичиган, Пенсильвания

ІІ. Виргиния, Аризона, Невада, Мэн, Теннеси

ІІІ. Колорадо, Айова, Аляска, Луизиана, Огойо

Әр топ өздеріне берілген штаттарды картаға жазып белгілейді. Бұл жұмыстан картаны оқи алатындығы анықталды.
Шығармашылық іздену жұмысы

І топ. Детройт қаласы.

ІІ топ. Нью-Йорк

ІІІ топ. Вашингтон.

Топ мүшелері АҚШ-тың ірі қалалары туралы шығармашылық іздену жұмыстарында слайдпен қаланың көрікті, маңызды жерлерін көрсетіп баяндады.

Мемлекеттік құрылымы 4 орын

Батыстағы тау жүйесі Миссисипи

Көмір алаптары Мексика шығанағы, Аляска

Жерінің ауданынан Солтүстік-шығыс, батыс, оңтүстік-батыс

Ең ірі өзені Федерациялық Республика

Мұнай мен газ Аппалач, Кентукки

Экономикалық аудандары Кордильера

Колумбия округі Вашингтон

Халқының саны жөнінен 3 орын

«Кім жылдам?» ойыны арқылы барлық сынып ұжымы жұмыс істейді. Оқушыларды жылдамдыққа, алғырлыққа, білімділікке тәрбиелеу.

1. 
   Дүниежүзі бойынша АҚШ өнеркәсіп өнімдерін шығару жөнінен нешінші орында? (1)
   
2. 
   Өнеркәсіп тауарларын шығарудан әлемнің кез келген мемлекетімен бәсекелестік қабілеті. (Жоғары)
   
3. 
   АҚШ-тың дүниежүзілік нарықтағы дәстүрлі өнеркәсіп саласы. (Автомобиль жасау)
   
4. 
   АҚШ-тың автомобиль компанияларын ата. (Дженерал Моторс, Крайслер, Форд Моторс)
   
5. 
   Авиациялық техника жасаудан нешінші орында? (1)
   
6. 
   Мұнай химиясының астанасы. (Хьюстон)
   
7. 
   Қазақстандағы АҚШ-тың мұнай саласындағы компаниясы. (Шеврон, Тексако)
   
8. 
   Кокстелінетін көмір алаптары. (Аппалачта)
   
9. 
   Телекоммуникациялық жабдықтар, микросұлбалар жасаудан нешінші орында? (2)
   
10. 
    Сиэтл қаласында 1916 жылы қандай зауыт салынды? (Боинг)
    

Бұл тапсырмада оқушыларға АҚШ-тың ең көрікті туристік объектілері туралы мағлұмат жинап, Қазақстанның туристік аймақтарымен салыстыру. Отанымызда туризм саласын дамытуға болатындығын баяндау.