Сакенова Р. Е., Батырбай Ә. Т., Жапарова М. С., Ботабаева Г. Б., Сакпанов Е. М

14 
Дененiң қозғалыс жылдамдығының бағыты мен шамасын сақтау 
құбылысын – 
инерция
деп атайды, ал денелердiң бұл қасиетiн
инерттiлiк
дейдi. 
Денелердiң инерттiлiгiнiң сандық мӛлшерi ретiнде физикалық скаляр 
шама масса енгiзiлген
. 
Ньютонның 1-шi заңы орындалатын санақ жүйесiн 
инерциялық санақ 
жүйесi
деп атайды. (и.с.ж.) 
Мысалы инерциялық санақ жүйесiне - гелиоцентрлiк санақ жүйесi 
жатады. 
Кез-келген үдеумен қозғалатын санақ жүйесi инерциялық санақ жүйесi 
болып табылмайды.
Күш. 
Денелердiң ӛзара әсерлесуiнiң сандық сипаттамасы ретiнде 
физикалық 
векторлық шама -
 күш
енгiзiлген. Ӛлшем бірлігі
,
Денелер ӛзара әсерлескенде келесi құбылыстар байқалады: 
1. Дене үдеу алады. 
2. Денелер деформацияланады. 

15 
3. Жоғарыдағы екi құбылыс бiр мезгiлде жүредi.
Денеге бiрнеше күштер әсер еткен жағдайда денеге әсер ететiн тең әсерлi 
күш - жеке күштердiң векторлық қосындысына тең.
. 
Мысалы, суреттегi F күшi шаңғышыға әсер ететiн ауырлық күшi мен 
нормаль қысым күштерiнiң векторлық қосындысы- тең әсерлi күшi болып 
табылады. Бойымен күш әсер ететiн түзудi – күштiң әсер ету сызығы деп 
атайды. 

жүктеу/скачать 2,44 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: