Салқынбай А., Абақан Е. с
жүктеу/скачать 13,56 Mb. Pdf көрінісі
|
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік
50 әдістер, МОРФОЛОГИЯ
| к
КАЛЬКА (фр. caique - көшірме) - шет тілдерден ж олм а-ж ол аударудың арқасы нда пайда болған жаңа сөз, фразеологизм не с ө з д ің ж а ң а м а ғы н а сы . Сөзжасамдық К. - бөтен тіл сөз- д е р ін м орф ем аларға ж ікте п аудару (мыс.: халықаралық - международный - интернационал). Семантикалық К. - басқа тідцегі сө зд ің ауыспалы мағынасын қабыдцап алу (орыс. «ограничен ный», ф р.«borne»). Фразеология- лык калька - фразеологизмнің с ө з б е -с ө з аудары луы (қа з . «көзінің қарашығындай сақтау», орыс. «беречь как зеницу ока»). Жарты лай К. - сөзжасамдық К.- ның бір түрі: мұнда К.-ның бір бөлігі ғана аударылады (орыс. «антитело», фр. «anticorps»). К.- ның пайда болуы кірм е сө з- дердің көбеюіне байланысты. К.-ны этимология жэне лексико графия ғылымы зерттейді. КАТЕГОРИЯ (грек, kategoria сөзінен алынған) - кең мағы- насында - жалпы қасиетке ие болатын тілдік элементтің кез келген тобы. Тар мағынасында - бірыңғай тілдік бірліктердің жиынтығы, мыс.: етіс категориясы, есім категориясы, септік кате гориясы т.б. К.-ны жүйелеу син- таксистік және семантикалық белгілерге байланысты ж үр гізі- леді. Категориялық белгі семан- ти ка л ы қ, с и н т а к с и с т ік ж әне жалпы категориялы қ болады. Сөз табына бөлінуіне қарай ка- тегориялық б е л гіл е р - модифи- кациялық жэне классификация- лык болып бөлінеді. К. термині Аристотель еңбектерінде алғаш рет қолданып, 10 түрге бөлінген: мән, сан, сапа, қатынас, мекен, уақыт, жағдай, қалып, әрекет ж эне шыдам. К.-ны бүлайша бөлу кейін сөз табын жүйелеуде негізге алынды. Л ексикологияда «лексика- семантикалық К.» бөлек көрсе- тіледі: мыс., «тірі мақлүқат атауы», « ө с ім д ік атауы », « қо зға л ы с атауы» т.б. Егер сөздің катего- риялық семасы сөзжасамды қ тү л ға м е н т ү л ға л а н с а , онд а сөзжасамдық К. делінеді (мыс.: окушы, көруші, көрермен - субъек- тінің атауы; Сарыарқа, Жетісу, Ақдала - жер атаулары). С интаксистік парадигмати- када «сөйлем К.», «коммуника- тивтік-грам м атикалы қ К.» т.б. үғымдар бар. жүктеу/скачать 13,56 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|