Салқынбай А., Абақан Е. с

омо-омо
■
бермейді. О.-өз алдына ерекше- 
л ікт е р і  бар  сө зд е р .  Ал  ол 
ерекшеліктер мыналар:  1) одағай 
сөздердің мағыналары  адамның 
әр  түрлі  сезімімен  байланысты 
шығатын дыбыстық ишараттарды 
білдіреді.  Мысалы: «Мүны бастап 
жүрген кім екен, ә?» (Ә.Әбішев); 
«Япырмау, жастық деген қандай 
қызық?» (Ғ.Сланов) дегеңдердегі 
«ә,  япырмау»  деген  сөздер  -  
одағайлар; 2) адамның көңіл-күйі 
құбы лмалы   болаты нды қтан, 
одағай  сөздердің  көпш ілігінің 
мағыналары  да  құбылмалы, 
ауыспалы,  демек  көп  мағыналы 
болып  келеді.  О.-дың дәл  мағы* 
насы сөйлемде айтылатын оймен 
жарыса,  қабаттаса  айтылатын 
с е з ім д і  б іл д ір е д і.  Ендеше, 
сөйлем де  айтылатын  ойдың 
жалпы  аңғарына қарамай,  бірде 
өкіну, бірде сүйсіну, бірде ренжу, 
бірде  күдіктену  сияқты  алуан 
т ү р л і  се зім   құбы лы стары на 
қарай,  одағай  сөздердің айтылу 
ы рғақтары   да  (интонациясы) 
қүбы лы п  отырады.  Мысалы: 
«Уай,  жарандар,  мен  бір  ақыл 
айтайын  ба?»  (Ә.Әбішев);  3)  О. 
сөйлемнің  басқа  мүшелерімен 
грамматикалық жағынан  байла- 
ньюпайды, олай болса, езі жарыса 
айты лған  сөйлем нің  м үш есі 
болмайды.  О.  -   өздері  жарыса, 
қабаттаса  айтылған  сөйлемнен 
дауыс  ырғағы  арқылы  оқш ау- 
ланып,  бөлініп  түратын  сөздер.
Мыс.,  «Қап,  барлық  еңбектері 
далаға кетеді-ау!» (Ғ.Мүсірепов). 
О.  негізгі  жэне  туынды  болып 
екіге  бөлінеді.  Негізгі  О.-ға:  ау, 
па,  ей,  эй,  е, уа, уау, уай,  я,  пай, 
ә,  о,  охо,  ой,  ие,  аха,  ау,  беу 
дегендер жатады. Туынды О.-ға: 
мәссаған, бәрекелді, әттеген-ай, 
жаракімалла,  масқара  -   ай,  о 
тоба,  астапыралла,  япырмай, 
ойпы рм ай,  о  д а р и ға ...  т.б . 
жатады.

жүктеу/скачать 13,56 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: