Салқынбай А., Абақан Е. с
жүктеу/скачать 13,56 Mb. Pdf көрінісі
|
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік
| С ЕМ -С ЕМ
(сөйлем ішіндегі сөздерді байла- ныстырып отырады). Реляциялық г р а м м а т и к а л ы қ м а ғы н а л а р нақтылы тіл д ің м орф ология - сымен ты ғы з б ай л аны сты болады. Әдетте, тілдің ұлтты қ ж эне тарихи ерекш еліктеріне байл аны сты а й қы н д а л а д ы . Реляциялық мағынаның ерекше- л іктері тілд егі м атасуға (с о г ласование), меңгеруге (управ ление), септік жүйесіне, ш ақтық тұлғалануға байланысты болады. Категориялық мағынаға жата- тындар: « с уб ъ е кт-п р е д и ка т» (немесе есім-етістік), «субъект- объект», « б е л се н д і-б е л се н д і емес», «жанды -жансы з», «іс- әрекет-жағдай» т.б. Реляциялық мағынаға қарағаңца категориялық м ағы нал ар ж ұ п т ы қ қа р а м а - қарсылыктар жүйесінен тұрады. Категориялық қарама-қарсылық с е й л е м н ің н е г із г і үш т ү р ін айқыңдайды: 1. «субъекг-объекг» қарама-қарсылығы сейлем мен тілдің номинативті түрін бейне- лейді; 2. субъекгінің «белсеңді - белсенді емес» қарама-қарсы- лығы тілдің актив түрін аны қ- тайды; 3. «белсенді субъект және белсенді емес объект» сөйлемнің эргативті қүрылымын анықтайды. С .-да сем антикалы қ қаты нас- т а р ға әр тү р л і к ө з қ а р а с т а р қалыптасқан. Оппозиция (қарама- қарсылық) негізінде топтасқан сездер (синонимдер, антоним- 182 |