Салқынбай А., Абақан Е. с
жүктеу/скачать 13,56 Mb. Pdf көрінісі
|
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік
- Бұл бет үшін навигация:
- ҚЫСТЫРМА ДЫБЫС
- КЬІСТЫРМА СӨЗ
- ҚЫТАЙ Т ІЛ І
| ҚЫСАҢ ДАУЫСТЫЛАР
-ж а қ қатысына қарай жасалады, яғни екі ж ақ қысаңдарды айтқанда бір-біріне сәл жуықтайды, бірақ ауаның еркін шығуына кедергі жасалмайды. Қ.Д.: ү, ұ, ы, і, и, у. ҚЫСҚДРҒАН СӨЗ - қысқар- тылған сөздерден жасалған зат есім. Мью.: ТМД-тәуелсіз мемлекет- тер достастығы; БҰҰ-Б іріккен Ұ л тта р Ұйы м ы ; ҒА - Ғылым Академиясы. Қазіргі тіл білімінде Қ.с. жеке сөз ретінде анықталып, оларды ң м орф онологиялы қ, мотивациялық ерекш еліктері анықталады. Қысқарған сөздер сөздігі болады. ҚЫСТЫРМА ДЫБЫС - мор фема аралығында дәнекерлік роль атқараты н дыбыс. Қ.д. сыртқы тулғасы жағынан қосымша морфемаларға үқсас болғанымен, сөз мағынасына өзгеріс енгізбей- ді. Қ.д. тіл ғылымында әр түрлі қарастырылады. В.В. Лопатин оны м орф ем аға ж а тқы зса , В.Б.Касевич мағынасыз белшек ретіңде қарастырады. Қ.д. тер- минін қазақ тіліне А.Айғабылов енгізген. КЬІСТЫРМА СӨЗ - сөйлемдегі ойға, оның айтылу тәсіліне айтушы- ның көзқарасын білдіретін оқшау сөздің бір түрі. Қ.с. сөйлемдегі басқа сөздермен байланыспай, сөйлем мүшесі болмай, оқшау түрады, ерекше интонациямен айтылады. Қ.с. мынадай мағы- налық топтарға бөлінеді: кісінің көңіл-күйін, сезімін білдіретін Қ.с., (неан айтасың, амал қанша); айтылған ойға нануды, жорамал- дауын білдіретін Қ.с. (әлбетте, әрине, рас, сөз жоқ т.б.); ойдың айтылу амалын, тәсілін білдіретін Қ.с. (қысқасы, сайып келгенде, жалпы алғанда, дем ек т.б .); тыңдаушының пікірін білдіретін Қ.с. (сіздіңше, біздіңше, оның айтуынша т.б.); ойлардың езара қаты насы н б іл д ір е тін Қ .с . (ақырында, керісінш е, сейтіп, мысалы т.б.). ҚЫТАЙ Т ІЛ І — қытай-тибет тілдерінің бірі. ҚХР-ның ресми тілі. БҰҰ-ның ресми және жұмыс тіл і. И ндонезия, М алайзия, Вьетнам, Лаос, Мьянма, Тайланд, Сингапур т.б. елдерде тараған. Қ.т.-де 7 негізгі диалекті бар: сол түстік (сөйлеуш ілер саны 70%), у, син, гань, хакка, юэ, минь. Диалектілердің фонетикалық, л е кси ка л ы қ, гр ам м атика л ы қ ерекшеліктері бар. Қ.т. екі түрде қолданыс тапқан: жазба және ауызекі тіл. Грамматикалық және л е кси ка л ы қ ж ағы нан қы тай 125 ҚЫТ-ҚЫТ әдеби тілі солтүстік диалекті негізінде қалыптасқан. Қ.т.-де 4 тон бар. Ж алпы Қ .т .-д е - путунхуада 1324 әр түрлі буын бар. Сөзжасам-сөздердің бірігуі арқылы жэне аффикс пен кон версия арқы лы ж асалады . Аффикстердің саны кеп емес, олардың агглютинативті қасиет- тері бар. Бірақ агглютинация сөз қаты насы нда қол д анбайд ы , сондықтан Қ.т. түбірлі тіл болып есептеледі. Қ.т.-ніңсинтаксисіне номинативті қүрылыс, граммати- калық маңызы бар сөз қатары тән. Қ .т.-д е күр д е л і сейлем жүйесі жақсы дамыған, ол жүйе жалғаулық шылаулар мен бағыну арқылы пайда болады. Б.э.д. 1000 ж. әдеби көне Қ.т.-вэньянь қалыптасқан. 1000 ж. бастап жаңа жазба, ауызекі тіл - байхуа қалыптасады. Солтүстік байхуа негізінде ұлттық Қ.т. - путунхуа қалыптасқан. Қ.т.-де иероглиф жазуы қолданылады. Ең көне жазба ескерткіш - б.э.д. 2000 ж. жатады. Ең көне әдеби ескерткіш- тер — «Шу цзинь» (Тарих кітабі) және «Шицзин» (Ән кітабі) - б.э.д. 1000 ж. жатады. жүктеу/скачать 13,56 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|