Салқынбай А., Абақан Е. с
жүктеу/скачать 13,56 Mb. Pdf көрінісі
|
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік
| ТІЛ ЖЭНЕ ОЙЛАУ
- өзара тығыз байланысты әлеуметтік қызмет түрлері. Ойлау - таным- • ны ңеңжоғары сатысы, нақтылы болмысты бейнелеу процесі. Түсінік, пайымдау, категория, п ікір , те ор ия а р қы л ы ойлау процесі жүзеге асады. Адамзат- ты ң ә л е у м е ттік-та р и х и ж әне та н ы м д ы қ т ә ж ір и б е с і т ү р л і үғыіүщарда, түсініктерде, теория- ларда сакталады. Ойлау процесі н е гізгі үш жағдайдан тұрады: тәжірибелік-әлеуметтік, бейнелік- көріністік және сөздік-қисындық. Тіл және басқа да белгі жүйелері ойлаудың қүралы болып табы лады. Тіл -та ң б а л ы қ қызмет. ол- о йд ы ң м атер иал д ы к ө р ж іс і. Ойлаудың табиғаты психикалық болса, тіл табиғаты физикалық, материалды болады. Тіл мен ойлаудың байланысы туралы проблема-теориялы қтіл білімін- дегі және тіл философиясындағы ең маңызды проблема болып есептеледі. Ф.Шлейермахер мен И.Гаман тіл мен ойлауды бірдей қүбылыс деп есептесе, В. фон Гум б а л ьд т, Л .Л е в и -Б р ю л ь , бихевиористер, неогумбольдт ілімі, неопозитивистер бүл екеуін жақын қүбылыс деп санаған. Ал Ф .Б е н е к е , л и н гв и с т и к а л ы қ ТІЛ -ТІЛ формалистер, дескриптивистер тіл мен ойлаудың байланысы жоқ деп, ойлауға көңіл бөлмеген. Диалектикалық материалистер тіл мен ойлаудың диалектикалық түтастығын алға тартты. Тіл мен ойлаудың тарихи дамуында, олардың өзара қатынастары ө зге р іп отырады. Қоғам ны ң дамуымен қоса, тіл байланыс қызметін атқарады, сонымен бірге ойлау процесі де күрде- леніп, тілдің рөлі де арта түседі. Жазудың пайда болуы (сурет салудан басталады), тіддің әсерін одан әрі күш ейтті. Сонымен қатар, ойлау тілді байытады, н е гізін е н с ө з д ің мағы насы н кеңейтіп, мағыналық ассоциа- циялар (образ, байланыстар) тудырады. Т ІЛ САЯСАТЫ - қоғамда, мемлекетте тіл мәселелерін шешуде қолданылатын идеоло- гиялық принциптер мен шара- лардың жиынтығы. Кеп ұлтты мемлекетте Т.с. күрделі мәселе- ге айналып отыр. Өйткені кептіл- ділік, үлттық қүрам, ұлтаралық қатынас, тілдер дәрежесі сиякты факторларды елемеуге болмай ды. Идеологиялық принциптер мен жүзеге асырылатын шаралар б ір ге қарасты ры л уы ке р е к, сондықтан да Т.с. ұлт саясаты- ның белігі болы'п табылады. Бүрынғы КСРО-да біраз жылдар лениндік үлт және Т.с. мадақта- 16— 750 лып келді. Ырақ соңғы тарихи өзгерістер керсеткендей көпте- ген халықтардың үлттық мүдде- леріне, оның ішінде үлттық тілге де, нүқсан келтірілді. Коммунис т а идеяларды жамылып. ұлы орыс шовинизмі қанға сіңген отаршылдық пиғылынан оңай арыла қоймады. КСРО империя- сына зорлықпен қосылған қазақ халқы ана тілі мен мәдениетінен, ү л тты қ сипаты нан, рухани қасиеттерінен, менталитетінен айырылып қала жаздады. Феодализм дәуірінен келе жатқан Т.с.-ның негізгі мақсаты отарланған хал ықтардың ана тілін ж ою е ке н і тарихтан белгіл і. О сы ған байланы сты бодан болған үлттар тілі шеттетіліп, олардың жазуы өзгертіліп, жазба ескерткіштері жойылып отырған. жүктеу/скачать 13,56 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|