Салқынбай А., Абақан Е. с

Л И Н -Л И Н
ЛИНГВИСТИКАНЫҢТАРИХ-
 
НАМАСЫ 
(лингвистикалық ілім- 
дердің  тарихы)  -   ғылым  мен 
м әд ениет  тарихы ндағы   тіл 
білімінің дамуына арналған зерт- 
теулердің бір бағыты. Тіл білімінің 
дамуын  теориялы қ  негіздеу, 
теорияларды   талдау  ж әне 
л и н гв и с ти ка л ы қ 
ойл ард ы ң 
генезисгік (шығу тегі) концепция- 
лары, тіл білімі дәстүрі, мектептер, 
бағыттарт.б.  мәселелерді анық- 
тайды. Л.т. грамматика,  поэтика, 
риторика  сияқты  мәселелерді 
қарастыруда антикалық дәуірде- 
а қ  пайда  болған.  Д е ге нм ен  
ғылыми  пән  ретінде  Л.т.  XIX  ғ. 
аяғы  -   XX  ғ.  басында  дамыды, 
яғни  жалпы  тіл  білімінің  дамуы, 
оны ң  ке зе ң д е р ін   айқы ндау, 
негізгі тенденциялар мен бағыт- 
тарды  керсету  т.б.  мәселелерді 
зерттеу қолға алыңды.
Л.т.-ның қал ы птасу ы нд ағы әр 
түрлі кезеңдерде белең алған тіл 
б іл ім ін ің   дамуы 
ж ө н ін д е гі 
кезқарастарды  негізгі  этаптарға 
беліп  керсетуге  болады.  Бұл 
саладағы  алғашқы  еңбектердің 
бірі  -   «XIX  ғасы рды ң  соңына 
дейінгі  тіл  білімінің дамуы»  атты
В.Томсеннің  еңбегі  (1902  ж .). 
Л.т.-ның қалыптасуына  әр  түрлі 
елдерде  лингвистика  тарихына 
байланысты жүргізілген зерттеу- 
лер  ықпал  етті.  Л .т.  қалы п- 
тасуындағы  негізгі  кезеңдерді 
керсетуге болады: XIX ғ. аяғы мен
XX ғ. басындағы тужырымдамада 
тіл  білімінің  пайда  болуы  XIX  ғ. 
басталады  делінген.  Бүл  тужы­
рымдамада тіл  білімінің дүниеге
келуі  салыстырмалы-тарихи  тіл 
білімімен  байланысты  қарасты- 
рылады.  Сондықтан  мұнда XIX ғ. 
дейінгі тіл туралы ғылымға теріс 
көзқарас  болған.  XX  ғ.  60-жж. 
бастап, структурализм мекгептері 
пайда  болуымен  б ір ге   (қа р . 
Структуралық  лингвистика),  тіл 
білімінде  тілдерді  синхронды- 
салыстырмалы  зерттеуге  назар 
аударыла бастайды.  Мыс., Ф. де 
Соссюр түжырымдамасы лингвис- 
тиканың дамуын үш кезеңге бөліп 
қарастырды:  «грамматикалық 
кезең»  (тіл д ерд і  норм ативті 
талдау),  «филологиялық  кезең» 
(те кс те р д і  т ү с ін д ір у )  ж әне 
«салыстырмалы-тарихи тіл білімі 
кезеңі».
Бүгінгі Л.т. тіл білімінің тарихын 
әр  кезеңде  болған  идеялар, 
кезқарастар,  тәсілдер  ж үйесі 
ретінде  қарастырады.  Бұл жүйе 
сол дәстүрге тән философиялық 
кө зқа р а ста р д ы ,  ғы лы м   мен 
мәдениетгің жалпы даму деңгейін 
көрсетеді.  Осыған  байланысты, 
қазіргі  Л.т.-да  методологиялық 
мәселелерге назар аударылуда, 
ең  алдымен  Л.т.-ның  объекгісін 
және тіл  білімінің даму  процесін 
бейнелеудегі негізгі принциптер 
туралы  мәселелер  қойылды. 
Қ а зір гі  Л.т.  тіл  теориясы мен

лит-лог
ты ғы з  байланы сты ,  тарихта 
болған  теория л арды,  мектеп*- 
терді,  бағыттарды  сараптайды. 
Л .т .  ғылым  танум ен,  ғылым 
тарихымен де байланысы бар.
Л ингвистикалы қ  ойлардың 
генезисі,  әлеуметтік  жағдайдың 
тіл біліміне тигізетін әсері,  тілге, 
оның табиғаты мен тегіне байла­
нысты  көзқарастарды  зерттеу, 
барлығы ғылым дамуының жалпы 
мәселелерімен бірге қарастыруды 
қажет етеді.

жүктеу/скачать 13,56 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: