Салқынбай А., Абақан Е. с



Pdf көрінісі
бет333/336
Дата14.12.2021
өлшемі13,56 Mb.
#126888
1   ...   328   329   330   331   332   333   334   335   336
Байланысты:
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік

ТІЛ  ЖЭНЕ  ОЙЛАУ 
-   өзара 
тығыз  байланысты  әлеуметтік 
қызмет  түрлері.  Ойлау -  таным-  • 
ны ңеңжоғары   сатысы,  нақтылы 
болмысты  бейнелеу  процесі. 
Түсінік,  пайымдау,  категория, 
п ікір ,  те ор ия  а р қы л ы   ойлау 
процесі жүзеге асады.  Адамзат- 
ты ң  ә л е у м е ттік-та р и х и   ж әне 
та н ы м д ы қ  т ә ж ір и б е с і  т ү р л і 
үғыіүщарда, түсініктерде, теория- 
ларда сакталады. Ойлау процесі 
н е гізгі  үш  жағдайдан  тұрады:
тәжірибелік-әлеуметтік, бейнелік- 
көріністік және сөздік-қисындық. 
Тіл және басқа да белгі жүйелері 
ойлаудың  қүралы  болып  табы­
лады. Тіл -та ң б а л ы қ қызмет. ол- 
о йд ы ң  м атер иал д ы   к ө р ж іс і. 
Ойлаудың табиғаты  психикалық 
болса,  тіл  табиғаты  физикалық, 
материалды  болады.  Тіл  мен 
ойлаудың  байланысы  туралы
проблема-теориялы қтіл білімін- 
дегі және тіл философиясындағы 
ең  маңызды  проблема  болып 
есептеледі. Ф.Шлейермахер мен 
И.Гаман тіл  мен  ойлауды  бірдей 
қүбылыс  деп  есептесе,  В.  фон 
Гум б а л ьд т, 
Л .Л е в и -Б р ю л ь , 
бихевиористер,  неогумбольдт 
ілімі, неопозитивистер бүл екеуін 
жақын  қүбылыс деп санаған.  Ал 
Ф .Б е н е к е ,  л и н гв и с т и к а л ы қ


ТІЛ -ТІЛ
формалистер,  дескриптивистер 
тіл мен ойлаудың байланысы жоқ 
деп,  ойлауға  көңіл  бөлмеген. 
Диалектикалық  материалистер 
тіл мен ойлаудың диалектикалық 
түтастығын  алға тартты.  Тіл  мен 
ойлаудың  тарихи  дамуында, 
олардың  өзара  қатынастары 
ө зге р іп   отырады.  Қоғам ны ң 
дамуымен  қоса,  тіл  байланыс 
қызметін  атқарады,  сонымен 
бірге  ойлау  процесі  де  күрде- 
леніп,  тілдің рөлі де  арта түседі. 
Жазудың  пайда  болуы  (сурет 
салудан басталады), тіддің әсерін 
одан  әрі  күш ейтті.  Сонымен 
қатар,  ойлау  тілді  байытады, 
н е гізін е н   с ө з д ің   мағы насы н 
кеңейтіп,  мағыналық  ассоциа- 
циялар  (образ,  байланыстар) 
тудырады.
Т ІЛ   САЯСАТЫ  -   қоғамда, 
мемлекетте  тіл  мәселелерін 
шешуде  қолданылатын  идеоло- 
гиялық  принциптер  мен  шара- 
лардың  жиынтығы.  Кеп  ұлтты 
мемлекетте Т.с. күрделі мәселе- 
ге айналып отыр. Өйткені кептіл- 
ділік,  үлттық  қүрам,  ұлтаралық 
қатынас, тілдер дәрежесі сиякты 
факторларды  елемеуге  болмай­
ды.  Идеологиялық  принциптер 
мен жүзеге асырылатын шаралар 
б ір ге   қарасты ры л уы   ке р е к, 
сондықтан  да  Т.с.  ұлт  саясаты- 
ның  белігі  болы'п  табылады. 
Бүрынғы  КСРО-да біраз жылдар 
лениндік үлт және Т.с.  мадақта-
16— 750
лып  келді.  Ырақ  соңғы  тарихи 
өзгерістер  керсеткендей  көпте- 
ген халықтардың үлттық мүдде- 
леріне,  оның ішінде үлттық тілге 
де, нүқсан келтірілді.  Коммунис­
т а   идеяларды  жамылып.  ұлы 
орыс  шовинизмі  қанға  сіңген 
отаршылдық  пиғылынан  оңай 
арыла қоймады.  КСРО империя- 
сына зорлықпен қосылған қазақ 
халқы ана тілі мен мәдениетінен, 
ү л тты қ  сипаты нан,  рухани 
қасиеттерінен,  менталитетінен 
айырылып  қала жаздады.
Феодализм  дәуірінен  келе 
жатқан  Т.с.-ның  негізгі  мақсаты 
отарланған хал ықтардың ана тілін 
ж ою   е ке н і  тарихтан  белгіл і. 
О сы ған  байланы сты   бодан 
болған  үлттар  тілі  шеттетіліп, 
олардың жазуы өзгертіліп, жазба 
ескерткіштері жойылып отырған.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   328   329   330   331   332   333   334   335   336




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет