Салқынбай А., Абақан Е. с


ВАРИ-ВАРИ нормально, звонда, ладно,  пока,  короче,  давай,  прикин,  прикол  т.б.  В.  үлгілері. ВАРИАНТТЫ ЛЫ Қ



Pdf көрінісі
бет61/336
Дата14.12.2021
өлшемі13,56 Mb.
#126888
1   ...   57   58   59   60   61   62   63   64   ...   336
Байланысты:
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік

ВАРИ-ВАРИ
нормально, звонда, ладно,  пока, 
короче,  давай,  прикин,  прикол 
т.б.  В.  үлгілері.
ВАРИАНТТЫ ЛЫ Қ 
(лат. 
varians -  өзгеру) -  1)  белгілі-бір 
нормадан ауытқу, тіл құбылысы- 
ның  бірнеше  түрі;  2)  тіл  бірлік- 
терінің (тіл жүйесінің) өмір сүруі 
мен  қызмет  етуін  айқындайтын 
термин. В. -тіл  жүйесіне тән негізгі 
қасиеттердің бірі. Ол  «вариант» 
және  «инвариант»  үғымдары 
арқылы айқындалады.  «Вариант»
үғы м ы   бір  ү л гін ің   нем есе
норманың  (эталонның)  моди- 
фикациясы  ретінде,  басқаша 
айтқанда,  өзгерген түрі ретінде 
қарастырылады. Ал «инвариант» 
үғымы  «варианттың»  абстрак- 
цияланған  түрі  болады.  Инва­
риант  вариантты ң  дамыған, 
тереңдетілген түрі. Алғашқы рет
В.  уғы м ы   л и н гв и с т и к а н ы ң  
фонология  саласында  қарас- 
тырылған.  Бір  фонеманың  әр 
түрлі дыбысталуын вариант деп 
белгілеген,  ал  фонеманың  өзін 
инвариант дептүсінген.  Инвари­
ант  бірліктерін  белгілеу  үшін 
эмикалық терминдер қолданыла- 
ды:  фонема,  морфема, лексема 
т.б.  Ал вариант бірліктерін яғни 
инварианттың нақтылы көрінісін 
белгілеу үшін -  фон немесе алло­
фон,  морф  немесе  алломорф, 
лекса  немесе  аллолекса  т.с.с. 
қолданылады.  Инвариант  жеке 
объект  ретінде  өмір  сүрмейді,
ол  тек  сөз  ж үзінде  ғана  бар 
абстрактылы  ұғым.  Кез  келген 
вариантқа инварианттық қасиет- 
тер тән,  сондай  қасиет  иелерін 
белгілі-бір  инварианттың  өкілі 
ретінде  қарастыруға  болады. 
Бірақ,  инвариант пен вариантты 
принципиальды түрде бір тектес 
деу  қате  болады.  Мыс.:  «-а» 
фонемасын фон не аллофон деп 
бірден  айта  алмаймыз,  өйткені 
біздің айтатынымыз (дыбыстай- 
тынымыз)  оның  варианттары  -  
нақтылы  ды бы с.  С онды қтан 
и н в а р и а н т  
д е г е н ім із  
тіл  
материалдарын  реттестірудегі 
классификациялық құрал болып 
табылады.  Тілдің  ке з  келген 
бірлігі  вариативті,  яғни  тілдегі 
варианттары  болады.  Сондық- 
тан да тіл жүйесін  «варианттық- 
инварианттық»  қүрылым  ретін- 
де  қарастыруға  болады.  Инва- 
рианттардың абстрактылығы әр 
т ү р л і  д ә р е ж е д е   б а й қа л у ы  
мүмкін,  мыс.:  «а»  дыбысының 
түрлері  арқылы  «а»  фонема- 
сының  инварианттарын  табуға 
болады.  Ф.де  Соссюр  ұсынған 
тіл тізбектеу принципі  бойынша 
бір орынға бір ғана  «экземпляр- 
вариантты »  қ о ю ға   болады . 
Сондықтан да тіл -табиғаты нан 
«вариантты».  Варианттар  мен 
инварианттар  тіл  жүйесінің  әр 
түр л і  д е ң ге й ін   құрайд ы ,  бір 
деңгей  шеңберінде  бірліктерді 
вариант және инвариант ретінде




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   57   58   59   60   61   62   63   64   ...   336




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет