Саясаттану ғылым ретінде

Саясаттану пәні, ұғымдары,әдіс-тәсілдері мен қызметтері

жүктеу/скачать 39,95 Kb. бет 2/2 Дата 07.11.2022 өлшемі 39,95 Kb. #156744

Саясаттану пәні, ұғымдары,әдіс-тәсілдері мен қызметтері. Саясаттанудың пәні жөнінде алыс, жақын шетелдік болсын, біздің елдін ғалымдарының арасында болсын бірыңғай, жалпы жұрт танып, мойындаған анықтама, тоқтам жоқ. Оның аукымы мен мазмұны, қарастыратын мәселелер шеңбері, жеке ғылыми пән ретінде ерекшелендіретін белгісі, өлшемі не болуы кере деген сауалдар төңірегінде бірталай көзқарастар бар. Кейбір ғалымдар оған қоғамда билікті жүргізетін немесе оған әсер ететін мемлекет, партиялар және басқа саяси институттар туралы ғылым ретінде қарайдық. Әлбетте, саясаттанудың бұл мәселелер мен айналысатынында дау жоқ. Дегенмен, оның өрісін тек солармен шектеуге әсте болмайды, Себебі, ол солармен қатар жалпы, саяси теориялар мен нақтылы саяси іс-әрекеттерді, саяси процестер мен жүйелерді, халықаралық қатынастарды да зерттейді, еларалық салыстырмалар да жүргізеді. Сондықтан мұнда көзқарас саясаттануға тар мағынасында қараған болып шығады. Ғалымдардың екінші тобы саясаттануды ғылымға қатаң негізделген, әсіресе тәжірибелік (эмпирикалық) әдіс-тәсілге сүйенеген, нәтижесін тексеріп білуге болатын ілім ретінде түсінеді. Оны жақтаушыларды. бихевиористер дейді (олар туралы кейінірек сөз балады). Олар бұл ғылымды математика, кибернетика және т.с.с нақтылы ғылымдарға теңиді. Бұл бағытты жақтаушылар, түптеп келгенде, саясаттануды теориялық және практикалық жаққа бөліп, екіншісін басшылықка алып отыр. Бұлай білімнің екі түрін бір-біріне қарсы қоюшылықпен келісуге болмайды. Себебі, теория мен практиканы бөліп, карау адамзат тарихында талай рет тығырыққа тірелткен. Әрине, аталған тәсіл сайлаудын. дауыс беру нәтижесін, оған жұмсалған қаражатты, қай партияның жақтаушылары көп не аз болғанын және т.с.с. сан жағынан нақтылы есептеп шығуға мүмкіндік береді. Бірақ, «еркіндік», «теңдік», «әділеттік», «егемендік», «демократия» және т. б. сияқты маңызды категорияларды сандық мөлшерде есептеп шығаруға келмейді. Саясаттануды зерттейтін ғалымдардың көпшілігі (үшінші топ) бұл ғылымды саясат туралы жалпы, оның барлық көріністерін қамтып, тәртіпке келтіретін, жинақтап біріктіретін ғылым деп санайды. Бұл пікірді Біріккен Үлттар Ұйымының Білім беру, ғылым және мәдениет мәселелері жөніндегі ұйымы (ЮНЕСКО) басшылығымен 1948 жылы Парижде өткен саясаттанушылардың Халықаралық коллоквиумы да мақұлдады. Оған қатынасқан дүние жүзінің белгілі ғалымдары саясаттану пәні мына бөлімдерден тұрғанын жөн деп тапты: І) саяси теориялар (олардың пайда болуы, дамуы және қазіргі кездегі қызметі); 2) саяси институттар (конституциялар, аймақтық және жергілікті басқару; көпшілік әкімшілігі, саяси институттарды салыстырып зерттеу); 3) партиялар мен қоғамдық ұйымдар; 4) қоғамдық пікір; 5) халықаралық саясат (халықаралық ұйымдар мен халықаралық құқық).Саясаттану пәні қоғамның саяси саласын, оның даму заңдылықтарын, қазіргі саяси өмірді ұйымдастыруды, басқаруды, оның құрылысы мен жұмыс істеуін зерттейді. Ол адамзаттың демократиялық, қоғамдағы қүқығы, еркіндігі мен міндеттері, жеке адамның саяси-құқықтық жағдайы, оның саяси өмірге қатынасу тәсілдері, саяси өзгерістердің түрлері, саяси мәдениетті қалыптастырудың мазмұны мен жолдары, қазіргі замандағы сан түрлі саяси идеялық көзқарасгар, жаңаша саяси ойлаудын мәні, казіргі дүниежүзілік дамудың козғаушы күштері туралы түсінік береді. Ол бұрынғы және қазіргі саяси жүйелерді, адамның санасындағы, көзқарасындағы, мақсат-мүддесіндегі және мінез-құлық, іс-әрекетіндегі саяси өзгерістерді қарастырады. Ол, бір жағынан, жиналған деректерді қорытады, екінші жағынан, құбылыстардың өзара ұқсастығы бойынша болашаққа болжам жасайды. Сайып келгенде, саясаттану дегеніміз саясат туралы, саясаттың адам және қоғам арасындағы қарым-қатынастары туралы жинақталған ғылым. Ол саяси биліктің қалыптасуымен даму заңдылықтарын, оның жұмыс істеуі мен пайдалануын, түрлері мен әдіс-тәсілдерін зерттейді. Саясаттану саяси құбылыстар мен өзгерістердің мән-мағынасын түсініп-білу үшін бірталай әдістерді пайдаланады. Әдіс деп зерттеу жүргізуді ұйымдастыру тәсілін айтады. Оларға салыстырмалы, жүйелеу, социологаялық, тарихи, бихевиористік, нормативтік және т. б. әдістер жатады. Салыстырмалы әдіс әр түрлі елдердегі саяси құбы лыстарды салыстырып, олардың жалпы жақтарын және жеке ерекшеліктерін ажыратуға мүмкіндік береді. Ол елдегі саяси тұрақтылықпен саяси жағдайды бағалауға, соның негізінде нақтылы саяси шешімдер қабылдауға көмектеседі. Бұл әдістің әсіресе қазіргі Қазақстан Республикасында алатын орны зор. Себебі, жүргізіліп жатқан саяси реформалардың табысты болуы көбіне басқа елдердің озық тәжірибесін тиімді пайдалануға байланысты болмақ. Жүйелеу әдісі саяси құбылыстарды басқа күрделі құрылымның бір бөлігі ретінде қарап, оны құрайтын элементтердің әлеуметтік өмірдегі орнын, қызметін айналадағы ортамен, басқа құбылыстармен байланысты зерттейді. Социологиялық әдіс саясатты қоғам өмірінің, экономикалық, әлеуметтік құрылым, мәдениет және т.б. жағдайына байланысты анықтайды. Тарихи тәсіл саяси құбылыстарды мерзімі жағынан дәйекті, заманына қарай, бұрынғы, қазіргі және болашақтың байланысын айқындай отырып қарастырады. Ол әр түрлі саяси окиғаларды, процестерді, деректерді олардың болған уақыт мезгілін еске ала танып-білуді талап етеді. Бихевиористік әдісжеке адамдар мен топтардың іс- әрекетін, белгілі бір саяси жағдайларда адамдардын өздерін өздері қалай ұстауын талдауға негізделеді. Бұл әдісті жақтаушылар саяси қызметтің барлық түрлерін адамдардың іс-әрекеттерін талдау арқылы түсініп-білуге болады дейді. Норамативтік әдіс (XIX ғасырға дейін жиі пайдаланылған) қоғамдық игілікті ең мол қамтамасыз ететін немесе адамға әуел бастан тән ажыратылмас табиғи құқықтық іске асыруға барлық мүмкіндікті жасайтын саяси құрылыстың түрін іздейді. Ал бұрынғы Кеңес Одағы кезінде ең дұрыс және мызғымас тәсіл болып есептелген диалектикалық-материалистік әдіс болатын. Ол табиғаттағы, қоғамдағы және санадағы құбылыстар мен процестерді бірімен-бірі тығыз байланыста және үздіксіз даму жағдайында болады деп санайды. Жоғарыда аттары аталған әдістермен қатар басқа да әдіс-тәсілдер бар. Бұлардың бәрі де саяси процестер мен олардың дамуы жөнінде шынайы мағлұматтар алуға тырысады. Сондықтан қазіргі демократиялық мемлекеттерде саясатқа байланысты жағдайларды зерттегенде сан түрлі әдістемелерді пайдаланады. Ғылымның басқа салаларындағы сияқты саясаттанудың да «өзіндік ұғымдары (категориялары) бар. Оған саяси құбылыстар мен процестердің мәнін білдіретін ғылыми терминдер, сөз тіркестері жатады. Мысалы: «саясат», «саяси билік», «саяси жүйе», «саяси тәртіп», «саяси партия», «саяси мәдениет», «саяси әлеуметтану», «саяси өмір», «саяси қатынастар», «қоғамдық ұйымдар», «мемлекет», «демократия», «егемендік», «құқықтық мемлекет», «азаматтық қоғам», «ішкі саясат», «сыртқы саясат» және т.б. Қоғамды бұдан басқа да ғылымдар зерттейтін болғандықтан, жоғарыда көрсетілген ұғымдарды басқа қоғамтану пәндері де (тарих, әлеуметтану, фәлсафа, құқықтану) пайдалануы мүмкін. Бірақ олар бұл категорияларды өз пәніне сәйкес қолданады. Қай ғылым болмасын белгілі бір қызметтерді (функцияларды) атқарады. Саясаттануда да ондай міндеттер бар. Оған ең алдыментанымдық (еносеологиялық) қызметтер жатады. Олай дейтініміз саяси білім қоғамдағы оқиғаларды танып білуге олардың саяси мәнін түсінуге және болашақты болжауға мүмкіндік береді. Ғасырлар бойы Рессей империясы, одан кейін кеңестік тоталитарлық тәртіп саясат пен билік сырын бүгіп келді. Қазірдің өзінде де халқымымыздың саясат лен саяси жетекшілердің іс-әрекеттері жөнінде хабарлары аз. Көбіміз саяси қайраткерлердің сөздерінің, ұранддрының, бағдарламаларының сырында не жатқанын байқамаймыз. Оларды білмей демократиялық жолмен алға басу қиын. Ондай білімді тек саясаттану ғана бере алады. Саясаттану; щқ (аксео/іогиялық) қызметін атқарадьі. Ол саяси курылысқа, институттарға; ісгәрекеггерге және ою-ігалар-ға саяси баға береді. Демократиялық мемлекеттерде саясаттану саяси әлеуметтену міндетін атқарады. Ол азаматтықты, халықтың демократиялық саяси мәдениеттілігін қалыптастырады. Саясаттану реттеушілік басқару қызметін атқарады. Оның ерекшелігі — қоғамның саяси өмірімен тығыз байланысына. Соған орай ол адамдардың саяси өмірінде өзін-өзі ұстауына, іс-әрекетіне тікелей әсер етеді.. Саяси дамудың үрдіс, бағдарын бақылай отырып, саясаттану қоғамдық оқиғаларды тиімді басқару үшін нақтылы мәлімет, мағлұматтар береді. Саяси білімдер, хаттамалар, кеңестер адамдардың күнделікті практикалық іс-әрекеттері басшылыққа алынады. Саясаттану саяси өмірді жетілдіру міндетін атқарады. Бұл ғылым саяси институттар мен қатынастарда, басқаруда реформалар жасап, оларды қайта қарауда теориялық негіз болады. Оның көмегімен заң шығарушы және атқарушы органдар қабылдайтын құқықтық жарғылар мен саяси-басқарушылық шешімдер алдын ала сарапқа салынып, зерттеледі, қоғамда немесе оның жеке аймақтарындаа қалыптасып жатқан нақтылы жағдайлар саяси тұрғыдан талданады. Солардың негізінде ол кейбір саяси институттардың жойылып, оның орнына бүгінгі талапқа сай басқалары келу керектігін негіздейді, мемлекеттж басқарудың қолайлы үлгілерін іздестіреді, әлеуметтік-саяси шиеленістерді ауыртпалықсыз шешу жолдары мен әдістерін көрсетеді. Ең соңында саясаттанудын болжау қызметін атаған жөн. Саяси зерттеулердің құндылығы даяси процестердің үрдісін айнытпай бейнелеумер ғана тынбайды. Ол белгілі бір саяси жағдайларда алдыңғы қатарлы, озық саяси өзгерістер жасауға бағытталған ғылыми негізделген болжаумен аяқталуы тиіс. Саяси ғылымның түпкілікті мақсаты да сонда. Саясаттанудың басқа қоғамдық ғылымдармен байланысы және оны оқып-білудің маңызы. Саясаттану басқа қоғамдық ғылымдармен тығыз байланыста дамиды. Себебі олардың бәрінің зерттеу объектісі ортақ—қоғамдық өмір. Олар бірталай ортақ ұғымдарды да пайдаланады. Бірақ та әрбір қоғамтану ғылымының өзіндік пәні бар. Сондықтан саясаттанудың басқа гуманитарлық ғылымдар арасындағы ерекшелігін, алатын орнын анықтап алған ләзім. Саясаттану ең алдымен фәлсафамен (философиямен)тығыз байланысты. Фәлсафа — табиғат, қоғам және таным дамуының неғұрлым ортақ зандылықтары туралы ғылым. Ол тіршіліктің түпкілікті себептерін, рухани-байлықтардың негізінде не жатқанын және т.с.с ашып, дүниеге тұтас көзқарас туғызады. Сондықтан ол басқа пәндер сияқты саясаттануға жалпы әдістемелік ғылым болып келеді. Ол саясатты фәлсафалық тұрғыдан дәлелдейді, саяси кұбылыстар мен процестерді талдауға дүниетанымдық бағдар береді. Бірақ ол мәселелерді, құбылыстарды, өмірдің жекелеген жақтарын қарастырғанда өзінің өресі тарлығын бай-қатады. Саясаттану қоғам өмірінің саяси саласындағы жалпы заң-дылықтарды нақгылайды, айқындайды, саяси танымды терңдетеді, саяси көзқарасты қалыптастырады. Саясаттану экономикалықикалық теориямен өзара байланысты. Сая-си экономия саяси процестерді экономикалық тұрғыдан дәлелдей отырып, ол процестердің негізінде әр түрлі әлеуметтік топтардың өз мүдделерін жүзеге асыру үшін күресіп жатқанына көз жеткізеді. Саясаттану экономикалық саясатты дайындау және іске асыру, ол процестерді мемлекеттік реттеу принцип-терін ғылыми түрде негіздейді. Саясаттану құқықтық ғылыммен тығыз байланысты. Құқық адамдардың қоғамдағы қатынастары мен тәртібін, жүріс-тұрысын реттейді. Ол саяси шешімдерді дайындап, іске асырудың құқықтық тетіктерін көрсетеді, кұкықтық және мемлекеттік нормалар мен институттардың қиысқан, түйіскен жерлерін карастырады. Құқықты К.Маркс заңға айналдырылған экономикалық үстем таптың еркі деп атаған. Саясаттану күкықтануға жалпы теория, оның теориялық- әдістемелік негізі іспеттес. Саяси екімет жүйесінсіз әлеуметтік, оның ішінде құқықтық ережелер мен қатынастар жалпыға міндетті сипат алып орындалмайды. Сонымен қатар құқықтык тұрғыда қалыптаспай саяси екімет те әдеттегі қызметін атқара алмайды. Саясаттануға жақын ғылымдардың бірі — әлеуметтапу (социология). Саясаттану саясатты белгілі бір заңдылықтарға бағынып, іс жүзінде белгілі бір принциптерді жүзеге асыратын, дамып, өзгеріп отыратын процесс ретінде қарайды әлеуметтану оған процесс ретінде емес, адамдық өлшем ретінде қарап, әлеуметтік ортаның саяси салаға етер әсерін зерттейді. Оның айналысатын мөселелері адамды және қауымдастықты дамытуға саясат не бере алады және саясатты жетілдіру үшін адамдар не істей алады. Сайып келгенде, саясаттанудың негізгі назары саясатта болса, әлеуметтанудың назары саясатты жасаушы адамда болады. Олардың арасындағы байланыс әсіресе саясаттануды сандық әдіс-тәсілдерді пайдалануға байланысты күшейе түседі. Тарих болса жүйелі, дәйекті түрде оқиғаның болған уақытына байланысты саяси институттар мен идеялардың дамуы туралы деректерді жинап, суреттейді. Аты аталған ғылымдармен қатар саясаттану баска да адамгершілік ғылымдарымен байланысты. Солай бола тұра саясаттанудың өзіне тән зерттеу объектісі бар. Оған қоғамның саяси саласы, ондағы болып жатқан барлық саяси құбылыстар мен процестер жатады. ПРЕДИСЛОВИЕ Одним из факторов формирования демократической культуры современного гражданина любого государства является знание основ политологии. Без обладания такими знаниями личность становится объектом манипулирования и подчинения. Политические знания и культура нужны сегодня любому человеку, независимо от его профессиональной принадлежности, поскольку, живя в обществе, он неизбежно должен взаимодействовать с другими людьми и государством. Без обладания такими знаниями личность рискует стать разменной монетой в политической игре, превратиться в объект манипулирования и порабощения со стороны более активных в политическом отношении сил. Массовая политическая грамотность граждан необходима и всему обществу, ибо предохраняет его от деспотизма и тирании, от антигуманных и экономически неэффективных форм государственной и общественной организации. Особенно необходимы политические знания и навыки молодому поколению, отличающемуся большим радикализмом суждений и действий, повышенной восприимчивостью к различного рода утопическим идеологиям и демагогическим призывам. В современных условиях развития российского государства овладение основами политической науки является важнейшим условием успешного реформирования его общества. Знание политологии позволяет человеку усваивать основные ценности и нормы демократии, сформировать статус самодеятельного субъекта, способного принимать ответственные решения за свою судьбу и судьбу других людей. Политология занимает видное место среди наук об обществе. Это место определяется тем, что политология изучает политику, роль которой в жизни общества очень велика. Политика связана со всеми сферами общества и активно воздействует на них. Она воздействует на судьбы стран и народов, на отношения между ними, влияет на повседневную жизнь человека. Вопросы политики, политического устройства, демократии, политической власти, государства касаются всех граждан, затрагивают интересы каждого. Поэтому проблемы политики, политической жизни никогда не утрачивали и тем более не 3 утрачивают сейчас актуального значения буквально для всех членов общества. Основные положения, которые должны быть усвоены студентами в ходе изучения курса, изложены в требованиях Государственного образовательного стандарта высшего профессионального образования и основанной на них учебной программе. Содержание учебного пособия разработано строго в соответствии с вышеназванными требованиями. Цель настоящего учебного пособия ознакомить студентов и всех интересующихся политикой с основами современной политической теории и практики. Оно ориентировано на реальные потребности будущих высокопрофессиональных специалистов ПОЛИТИКА КАК ОБЩЕСТВЕННОЕ ЯВЛЕНИЕ Появление на свет такого явления как «политика» обусловлено тем, что общество по своей структуре асимметрично. Существование различных классов и социальных групп (профессиональных, демографических, этнических и т.д.), имеющих несовпадающие, а то и прямо противоположные интересы, стремления, идеологии, с неизбежностью ведет к их столкновению и борьбе друг с другом. Великий древнегреческий философ Аристотель сформулировал положение о том, что «… человек по природе своей есть существо политическое...», а значит в той или иной мере вовлечен в политическую жизнь. Вопрос заключается лишь в том, насколько осознанно личность становится субъектом и объектом политики, обдуманно делает свой политический выбор в тех или иных ситуациях. 5 Без политики наша жизнь превратилась бы в то, что известный английский мыслитель Т.Гоббс назвал «войной всех против всех», когда народ воюет с народом, город с городом, улица с улицей, дом с домом и, наконец, человек с человеком. Именно эту функцию самосохранения общества выполняет политика. «Политика» – одно из наиболее распространенных и многозначных слов как в русском языке, так и во многих других языках мира. В повседневной жизни политикой часто называют всякую целенаправленную деятельность, будь то деятельность руководителя государства, партии или фирмы или даже отношение жены к своему мужу, подчиненное определенной цели. Однако большинство людей, употребляя термин «политика», практически не задумываются над его истинным содержанием. Древнегреческий политический деятель Перикл утверждал: «Лишь немногие могут творить политику, но судить о ней могут все». В то же время коварство привычных слов в том и состоит, что став общеизвестными, они часто утрачивают свой первоначальный смысл. Великий немецкий философ Георг Гегель предупреждал: «… если нечто становится общеизвестным, значит, мы точно не знаем, о чем идет речь». Касаясь политических терминов, русский историк В.Ключевский писал, что они имеют свою историю, и мы неизбежно впадем в анахронизм, если, встречая их в памятниках истории отдалённого времени, будем понимать их в современном смысле». Это относится и к пониманию термина «политика«. Постичь сущность и содержание категории «политика» можно на трех уровнях. 1. На обыденном уровне. В этом случае гражданин создает первичный, фоновый облик политики, который позволяет ему приспосабливаться к политически организованному сообществу, находить совместные с собственными целями способы взаимоотношения с властью и государством. Обыденное сознание рисует «естественную» картину политики на основе индивидуального эмпирического опыта и традиционно сложившихся идей, обычаев, стереотипов. 2. На научно-теоретическом уровне. Здесь формируется форма абстрактного мышления, с помощью которой человек выстраивает в своем сознании представления о внешних и внутренних связях политики на основе обобщения и систематизации не индивидуального, а 6 интергруппового и универсального опыта. Специфика этого уровня состоит в рационально-критическом осмыслении политической действительности и создании такой картины мира политики, которая описывала бы и объясняла данное явление в целом. 3. На уровне технологического отражения, который служит качественной разновидностью научного сознания, формирующейся для решения конкретной политической задачи и представляющей науку как особое «искусство», «ремесло», «мастерство». Этот уровень существенно влияет на методы формирования и развития такого рода знаний, способы их организации и формы воплощения. Сегодня, несмотря на бурное развитие научного политологического знания, содержание категории «политика» все еще остается открытым, подвергаясь изменениям и дополнениям по мере возникновения новых теоретических моделей. Оно демонстрирует тщетность однозначных определений феномена политики, стремления поймать ее вечно ускользающую специфику в границах единожды найденной логики. Термин «политика» практически всегда используется в нескольких смыслах. Происхождение самого термина «политика» различные авторы интерпретируют по-разному. Одни исследователи утверждают, что название политика происходит от греческого «polis» и его производных «politeia» (конституция), «polites» (гражданин) и «politicos» (государственный деятель). Другие полагают, что данное понятие произошло от «politike», что означало науку и искусство отправления государственных дел. Третьи считают, что само слово политика произошло от «politeia», обозначавшего законодательное оформление общественногосударственного устройства. Четвертые убеждены, что понятие «политика» произошло от греческих слов «poli» (много) и «tikos» (интересы). Широкое распространение слово «политика» получило после того, как стал известен трактат древнегреческого мыслителя Аристотеля о государстве и искусстве правления, который так и назывался «Политика». В Древней Греции под словом «политика» понималось всё, что относилось к государственной деятельности. Так, в частности, Платон и Аристотель считали политикой управление государством. Ари7 стотель считал правильным те формы государственного устройства (монархия, аристократия, полития), при которых целью политики является общее благо. Платон определял политику как искусство жить вместе, т.е. искусство сосуществования. Данный подход называется коммуникационным. Используя директивный подход, классик политической науки, итальянский мыслитель Николло Макиавелли считал, что есть не что иное, как «совокупность средств, которые необходимы для того, чтобы прийти к власти, удерживаться у власти и полезно использовать ее». А немецкий социолог М.Вебер подчеркивал, что политика «означает стремление к участию во власти или оказанию влияния на распределение власти, будь то между государствами, будь то внутри государства между группами людей, которых оно в себя заключает... Кто занимается политикой, тот стремится к власти». Исходя из функционального подхода, Т.Парсонс писал: «Политика представляет собой совокупность способов организации определенных элементов тотальной системы в соответствии с одной из ее фундаментальных функций, а именно: эффективного действия для достижения общих целей». А Д.Истон понимал политику как властное распределение ценностей внутри общества. На основе институционального подхода В.Ленин считал, что политика есть «область отношений между классами общества, их отношения к государству как к орудию господствующего класса, концентрированное выражение экономики». Если обратиться к трактовке понятия «политика» в научных словарях, то мы видим, что в Популярном политическом словаре, изданном в Москве в 1924 году, политика рассматривается как искусство управления государством и как определённое направление действий государства, партий, учреждений. С.Ожегов в Словаре русского языка определяет политику как деятельность органов государственной власти и государственного управления, отражающую общественный строй и экономическую структуру страны. Советский философский энциклопедический словарь рассматривает политику как деятельность, связанную с отношениями между классами, нациями и другими социальными группами, ядром которых 8 является проблема завоевания, удержания и использования государственной власти. Представленные трактовки политики не исчерпывают всего многообразия ее определения, но в совокупности позволяют раскрыть сущность политики как социального явления следующим образом: «Политика есть сфера деятельности, связанная с отношениями между классами, нациями, другими социальными группами, имеющая целью завоевание, организацию и использование государственной власти, управление социальными процессами». Политику можно классифицировать по различным основаниям: По сферам общественной жизни: экономическая; социальная; национальная; научно-техническая; экологическая; культурная; военная и т.д. По объекту воздействия: внутренняя и внешняя. По субъекту политики: политика партий; политика общественных объединений и движений; государственная политика и т.д. По приоритету деятельности (цели): политика нейтралитета; политика национального примирения; политика «открытых дверей»; политика «большого скачка»; политика компромиссов и т.д. Таким образом, политика это: участие в делах государства, определение форм, задач, содержания его деятельности; деятельность в сфере отношений между классами, нациями, партиями и государствами; совокупность событий или вопросов государственной, общественной жизни; характеристика образа действий, направленных на достижение определённых целей в отношениях людей между собой. В широком смысле политика отождествляется со всей социальной действительностью. В узком смысле под политикой понимаются отношения между большими социальными группами людей по поводу реализации своих политических интересов. С функциональной точки зрения, роль политики в любом обществе (начиная с малой группы и кончая обществом в целом) может быть сведена к следующему: 1. Выражение властно значимых интересов всех групп и слоев общества. Политика дает людям возможность для удовлетворения своих потребностей и изменения социального статуса. 9 2. Социализация личности, формирование человека как самостоятельного, социально активного индивида. Через политику человек способен обрести социальные качества, она включает личность в сложный мир социальных отношений, конструирует индивида как самостоятельное социально активное существо, субъект политики. 3. Рационализация возникающих противоречий, обеспечение цивилизационного диалога граждан и государства. В ходе удовлетворения потребностей и интересов индивидов обнажаются противоречия, возникают конфликты. Роль политики – сгладить противоречия. 4. Управление и руководство политическими и общественными процессами. Политические процессы, проходящие в интересах тех или иных слоев населения или социума в целом, предполагают использование средств принуждения и социального насилия. 5. Интеграция различных социальных слоев населения, подержание целостности общественной системы, стабильности и порядка. 6. Обеспечение преемственности социального развития общества в целом и каждого человека в отдельности. В этом случае выбранный обществом политический курс должен предвидеть не только отдалённые последствия предпринимаемых действий, но и постоянно проверяться практическим опытом, здравым смыслом, нормами нравственности. 7. Обеспечение инновационности социального развития общества и человека, расширение сферы отношений между народами, человеком природой. 8. Организационная. 9. Контрольно-распределительная. Понятно, что речь в данном случае идёт только о важнейших функциях политики. По степени развития этих функций можно судить о степени развития самого общества, его зрелости и развитости политической жизни. В структуре политики выделяются содержание, форма и процесс (отношения). Содержание политики выражается в ее целях, ценностях, мотивах и механизмах принятия политических решений, в проблемах, которые она решает. Форма политики – это ее организационная структура (государство, партии и т.д.), а также нормы, законы, придающие ей устойчивость, стабильность и позволяющие регу10 лировать политическое поведение людей. В политическом процессе находит отражение сложный, много субъектный и конфликтный характер политической деятельности, проявление и осуществление отношений различных социальных групп, организаций и индивидов. Исходя из этого, рассматривая политику как общественное явление, можно выделить ее следующие структурные элементы: политический интерес – внутренний, осознанный источник политического поведения; политические отношения – взаимосвязь общественных групп между собой и институтами власти; политическое сознание – зависимость политической жизни от осознанного отношения людей к своим властно-значимым интересам; политическая организация – совокупность институтов политической власти; политическая деятельность – социальная активность субъектов по реализации ими своих политических статусов. Политика имеет свои субъекты и объекты. Субъект – это носитель какой-либо предметно-практической деятельности, источник активности, направленной на объект. Объект – это то, что противостоит субъекту в его предметно-практической деятельности, в познании. Другими словами, субъект действует, воздействует на объект, стремится использовать его в своих интересах. Применительно к политике можно сказать, что субъект политики, это тот, кто ведёт активную политическую жизнь, участвует в политическом процессе: личность, социальная группа, общественные и религиозные объединения, государство или его органы, международные организации и т.п. Объектом политики является то, на что направлены усилия субъекта политики: власть, интересы и ценности, население как электорат, государство, личность и т.п. Политика может осуществляться на нескольких уровнях: мегауровень – международная и мировая политика; макроуровень – высшие центральные политические институты, государственные органы управления, общественные организации и объединения; мезоуровень – органы управления регионального, республиканского, областного, районного масштаба; 11 микроуровень – непосредственное политическое взаимодействие людей, малых социальных групп. Таким образом, политика обладает всеобъемлющим социальным характером и имеет отношение практически к каждому члену общества. Политология, как наука, изучает политику во всех её проявлениях, а изучение политологии способствует формированию социально-активной личности. жүктеу/скачать 39,95 Kb. Достарыңызбен бөлісу: