Саясаттану оқУ-Әдістемелік кешені

Қазақ халқы санының әр түрлі тарихи кезеңдердегі өсіп кеміген күрделі динамикасы

жүктеу/скачать 256,25 Kb. бет 52/75 Дата 08.02.2022 өлшемі 256,25 Kb. #118340

Бұл бет үшін навигация:

• Алғашқы қоғам жағдайында
• Ежелгі грек полисі Афинада
• Орта ғасырларда

Қазақ халқы санының әр түрлі тарихи кезеңдердегі өсіп кеміген күрделі динамикасы. Жылдар Жалпы саны Орташа жылдық кемуі (-), өсуі (+), қарқыны (%-есептегенде) 1465ж. 1723ж. 1725ж. 1845ж. 1900ж. 1916ж. 1921ж. 1931ж. 1933ж. 1941ж. 1945ж. 1950ж. 1960ж. 1970ж. 1980ж. 1990ж. 2000ж. 2015ж. 2040ж. 2090ж. 2165ж. 2300ж. 2500ж. 1млн. 100 мың 3 млн. 330мың 2 млн. 222мың 3 млн. 600мың 5 млн. 000мың 5 млн. 650мың 4 млн. 800мың 5 млн. 450мың 3 млн. 400мың 3 млн. 750мың 3 млн. 150мың 3 млн. 460мың 4 млн. 470мың 6 млн. 280мың 7 млн. 990мың 10 млн.000мың 12 млн.300мың 15 млн.000мың 18 млн.500мың 23 млн.000мың 26 млн.500мың 30 млн.000мың 33 млн.000мың - +0,8 % -16,8 % +0,5 % +0,7 % +0,8 % -3,0 % +1,3 % -12,5 % +1,3 % -4,0 % +2,0 % +3,0 % +4,0 % +2,7 % +2,5 % +2,3 % +1,5 % +0,9 % +0,5 % +0,2 % +0,10 % +0,05 % 2. Демократияның тарихи формалары: антикалық, классикалық, қазіргі демократияның қазақстандық моделін қалыптастыру, саяси жүйені жаңалау мәселелері. Алғашқы қауымдық құрылыстан бастап демократия үрдістері тарихи өзгерістерге ұшырап отырған, оны зерделемей болмайды. Алғашқы қоғам жағдайында барлық адам тең жағдайда өмір сүрген: өндіргіш күштері және құралдары қарапайым және оларды жеп-жеңіл әркім дайындап алған. Бір адам ешқандайда біреуді өзіне қызмет істеуге көндіре алмаған. Қоғамның барлық мүшелерін, әсіресе, ержеткен еркектерді біріктіретін халықтық жиналыс болып табылған. Бұл сияқты алғашқы демократия адамзаттың отырықшылығына, егіншілікпен айналысқанына, қалалардың пайда болуына дейін сақталған. Ежелгі грек полисі Афинада халықтың (құлдардан, әйелдерден басқа) жиналыстарда мемлекеттің (полистің) тағдырын анықтауға мүмкіндіктері болған, ішкі және сыртқы саясатын белгілей алған. Сөйтіп, басқарудың демократиялық және ұжымдық түрлері аристократиялық биліктің орнын басқан. Халық жиналыстарында «сөз еркіндігі», заң алдындағы теңдігі, азаматтардың саяси құқықтары негізделген. Бірақ демократияның антикалық түрлері жеткілікті дамымаған еді. Платонның пікірінше, монархия да, демократия да жаман: Билігі шектен тыс монархия жаман, еркіндігі шектен тыс демократия жаман. Платоннан кейін Аристотель бұл айтылған проблемаларды жаңа қырынан қарастырып, демократиялық басқару принципінің баламалы жолын ұсынған: 1. Басқаруды байлар мен кедейлердің тең жағдайда жүргізуі; 2. Қоғамдық қызмет атқарудың ең төменгі мүліктік шарты; 3. Қызметке сот жолымен жазаланбағандардан басқаларының бәрін қабылдау; 4. Қызметке толық құқықты азаматтардың (еріктілер, құл еместер) барлығын қабылдау; 5. Заңның суверенділігін тану. Демократияның аристотельдік бұл концепциясы жаңа заман жағдайында сақталынған және ірі саяси ойшылдардың шығармаларында одан әрі байытылған. Орта ғасырларда саяси ой-пікір демократияны басқаша түсіндірудің жолын, яғни монархқа сенім білдірген халық билігін іздестірген. Басқаша айтқанда, корольдік билікті демократиялық легитимациялауға тырысқан. Бірақ, осындай жағдайда мынадай пікір-талас орын алған: билікті жүзеге асыру тек ғана монархтың қызметі ме немесе билік көзі халықта ма? Кейінірек, яғни жаңа заманда халықтың суверендік заңды билік идеясы жетілдірілген. Ол бойынша билік халық атынан Парламентке берілуі тиіс делінген. Осыдан келіп өкілетті демократия идеясы пайда болған. Халық және билік суверенитеті туралы ұғым қалыптасқан. жүктеу/скачать 256,25 Kb. Достарыңызбен бөлісу: