Саяси шиеленістердің алдын алу, реттеу және шешу жолдары мен әдістері

Қақтығыстардың алдын алу және оларды шешу билік басындағылардың қолында. Заңды мәжбүрлеуге (зорлық-зомбылыққа) монополиясы бар кез-келген саяси билік қақтығыстарды шешу қажеттілігінен туындайды.

Ол үшін оған билік, қаржы, қауіпсіздік күштері берілген. Қақтығыстарды жеңе алмаған күш сөзсіз құлдырайды. Егер жанжал сырттан келіп түскен шағымдармен байланысты болса, сіз бас тартуды ұйымдастыра аласыз; егер, керісінше, ол кедейлік пен тауарлардың, материалдық байлықтардың жетіспеушілігі салдарынан топты ыдыратса, оны ішкі ұрыс-керістер топ мүшелерін жойып жібермейтіндей етіп шешу керек. Француз саясаттанушысы Филипп Броудың пікірінше, қақтығыстардың өлім-жітімі мен консенсус идеясы немесе ең болмағанда біртұтастық саяси практикада халықаралық деңгейде де, ел ішінде де бір-бірімен тығыз байланысты сияқты.

Саяси саладағы қақтығыстардың тежегіш факторлары, олардың алдын алу құралы - бұл әлеуметтік-экономикалық дамудың және қоғамның саяси мәдениетінің жоғары деңгейі, сондай-ақ билік пен заңға деген сенім.

Сондай-ақ қақтығыстардың алдын алу құралы ретінде саяси маневр жасау себептерін атап өту маңызды. Кезінде ағылшын философы Ф.Бэкон былай деп жазды: «Шынында да, шеберлікпен және ақылдылықпен халықты үмітпен қызықтыру, адамдарды бір үміттен екінші үмітке жетелеу - наразылыққа қарсы ең жақсы антидоттардың бірі, ол олардың қажеттіліктерін қанағаттандыра алмайды және бизнесті кез-келген зұлымдық үмітпен жеңілдететіндей етіп жүргізеді: және бұл онша қиын емес, өйткені жеке адамдар да, тұтас тараптар да өздерін үміттендіруге немесе өздері сенбесе, ең болмағанда дауыстап жариялауға бейім. «Бір күнде жанжал туындамайды. Оның себептері жинақталады, кейде ұзақ уақыт бойы піседі. Қақтығыстың пісіп жетілу процесінде бірнеше кезеңдерді ажыратуға болады: 1) жасырын кезең, екі жағдайдың (қарапайым нұсқада) тең емес жағдайына байланысты «бар» және «қабілет» сфераларында, бәрін қамтиды өмір жағдайларының аспектілері.

Жасырын қақтығыстың пайда болуының басты себебі - адамдардың өз мәртебесі мен артықшылығын жақсартуға ұмтылуы; 2) шиеленіс кезеңі. Ол нөлдік, орташа немесе жоғары болуы мүмкін; 3) антагонизм сатысы, жоғары шиеленістің салдары ретінде, әсіресе оның құрылымдық және оппортунистік сорттарының жиынтығымен; 4) үйлесімсіздік, қақтығыстың төртінші кезеңі ретінде, сонымен қатар жоғары шиеленістің салдары болып табылады, бұл шын мәнінде қақтығыс.

Жанжал кез-келген сатыда, белгілі бір уақытқа, немесе түпкі себеп жойылған жағдайда үзілуі мүмкін.

Қақтығыстарды шешу қақтығыс объектісі, оған қатысушылардың құрамы, тарихи тамырлары, шиеленістің дереу себебі мен деңгейі туралы білуді болжайды.

Әдетте, қақтығыстарды шешу дипломатиядағыдай «мүмкін өнер» болып табылады, өйткені сәтсіздіктер дұрыс емес әрекеттермен емес, жағдайдың күрделілігімен, оны жеңудің мүмкін еместігімен түсіндіріледі. Қақтығыстарды шешу - күрделі мәселе.

Қақтығыстарды шешу әр түрлі жолмен жүруі мүмкін. Белгілі бір жағдайларда бұл өздігінен, қақтығыс тақырыбы өздігінен жоғалып кеткен кезде пайда болуы мүмкін.