Сборник учебно-методических материалов успешных практик учителей и педагогических

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі  
Министерство образования и науки Республики Казахстан  
 
Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы  
Национальная академия образования имени И. Алтынсарина 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ҮШТІЛДІ БІЛІМ ШЕҢБЕРІНДЕ МЕКТЕП МҰҒАЛІМДЕРІ МЕН 
ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ҰЖЫМДАРЫНЫҢ ТАБЫСТЫ 
ТӘЖІРИБЕЛЕРІНІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК  
МАТЕРИАЛДАР ЖИНАҒЫ  
 
СБОРНИК  
УЧЕБНО-МЕТОДИЧЕСКИХ МАТЕРИАЛОВ  
УСПЕШНЫХ ПРАКТИК УЧИТЕЛЕЙ И ПЕДАГОГИЧЕСКИХ 
КОЛЛЕКТИВОВ ШКОЛ В РАМКАХ ТРЕХЪЯЗЫЧНОГО 
ОБРАЗОВАНИЯ 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Нұр-Сұлтан 
2019 

2 
Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясының Ғылыми кеңесінің 
шешімімен баспаға ұсынылған (2019 жылғы 14 маусымдағы, № 5 хаттама)   
Рекомендовано  к  изданию  Ученым  советом  Национальной  академии 
образования им. И. Алтынсарина (протокол № 5 от 14 июня 2019 года) 
 
 
 
Үштілді  білім  шеңберінде  мектеп  мұғалімдері  мен  педагогикалық 
ұжымдарының  табысты  тәжірибелерінің  оқу-әдістемелік  материалдар  жинағы. 
– Нұр-Сұлтан: Ы. Алтынсарин атындағы ҰБА, – 358 бет. 
 
Сборник  учебно-методических  материалов  успешных практик  учителей и 
педагогических  коллективов  школ  в  рамках  трехъязычного  образования.  – 
Астана: НАО имени И. Алтынсарина, 2019. – 358 с. 
 
 
 
 
 
Бұл  жинаққа  жаратылыстану-математикалық  бағыты  пәндері  ағылшын 
тілінде оқытылатын мектеп-гимназиялардың, лицейлердің, жалпы білім беретін 
және  шағын  жинақты  мектеп  мұғалімдері  мен  педагогикалық  ұжымдардың 
даярлаған әдістемелік әзірлемелері кіргізілен.  
Оқу-әдістемелік  материалдар  жинағы  жаратылыстану-математикалық 
бағытындағы  пәндерді  оқытатын  мұғалімдерге,  әдістемелік  бірлестіктердің 
басшыларына,  мектеп  директорларының  орынбасарларына,  әдіскерлерге 
арналған. 
Данный  сборник  учебно-методических  материалов  успешных  практик 
учителей  и  педагогических  коллективов  школ  состоит  из  методических 
разработок  учителей  школ-гимназий,  лицеев,  общеобразовательных  и 
малокомплектных 
школ, 
где 
предметы 
естественно-математического 
направления преподаются на английском языке. 
Сборник  учебно-методических  материалов  предназначен  для  учителей, 
преподающих 
предметы 
естественно-математического 
направления,  
руководителям  методических  объединений,  заместителям  директоров  школ, 
методистам. 
 
 
 
Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім 
академиясы, 2019. 
Национальная академия образования 
им. И. Алтынсарина, 2019. 

3 
Кіріспе 
 
Елбасы  Н.Ә.  Назарбаевтың  бастамасымен  қабылданған  «100  нақты 
қадам»  Ұлттық  жоспары  аясында  Қазақстан  Республикасының  білім  беру 
жүйесінде – жоғары сыныптар мен ЖОО-ларда ағылшын тілінде оқытуға кезең-
кезеңмен көшу жүзеге асырылуда [1].    
2017-2018  оқу  жылында  жаратылыстану-математикалық  циклының 
пәндерін  ағылшын  тілінде  оқытуға  көшуге  ниет  білдірген  800  мектептен  153 
мектеп Пилоттық жобаға іріктеліп алынды. Бұл мектептерде ағылшын тілін В1, 
В2 деңгейінде меңгерген пән мұғалімдері жұмыс істейді. 
2018-2019 оқу жылында оқу пәндерін ағылшын тілінде жүргізу пилоттық 
жобасы жалғасты [2].   
Қазақстан  Республикасының  Ғылым  және  білім  министрлігінің 
тапсырмасына  бойынша  Ы.  Алтынсарин  атындағы  Ұлттық  білім  академиясы 
мектептердің  жаратылыстану-математикалық  бағытындағы  (ЖМБ)  пәндерді 
ағылшын  тілінде  оқытуға  дайындығын  анықтауға  арналған  мониторинг 
жүргізді.  Мониторинг  нәтижелері  ЖМБ  пәндерін  ағылшын  тілінде  оқыту 
мақсаттарына жетуде оң  үрдістер бар екенін көрсетті: ата-аналардың көпшілігі 
қолдайды,  мұғалімдер мен білім алушылардың уәждемелері жоғары.
 
  
Сонымен  қатар,  Ы.  Алтынсарин  атындағы  Ұлттық  білім  академиясы  үш 
тілді  білім  беруді  ілгерілету  мақсатында  жаратылыстану-математикалық 
бағытындағы  пәндерді  ағылшын  тілінде  оқытатын  педагогтердің    кәсіби 
құзыреттілік  деңгейін  жетілдіру  және  оқу  үдерісіне  инновациялық 
технологияларды  енгізу  үшін  мектеп  мұғалімдері  мен  педагогикалық 
ұжымдардың  осы  бағыттағы  табысты  тәжірибелерінің  оқу-әдістемелік 
материалдары жинағын әзірледі.  
Бұл жинақтың мақсаты – үш тілді білім беру аясында мұғалімдер мен 
педагогикалық ұжымдардың үздік тәжірибелерімен таныстыру және тарату.  
Қойылған  мақсаттарға  жету  үшін  төмендегі  міндеттерді  шешу 
қарастырылған:  
- Қазақстан Республикасындағы барлық үлгідегі білім беру ұйымдарында 
жаратылыстану-математикалық  бағыты  пәндерін  ағылшын  тілінде  оқытатын 
мұғалімдер мен педагогикалық ұжымдардың табысты тәжірибелерін анықтау; 
- 
жаратылыстану-математикалық 
бағытының 
ағылшын 
тілінде 
оқытылатын төрт пәні бойынша әдістемелік әзірлемелерді жинау, талдау және 
жүйелеу; 
-  Қазақстан Республикасындағы барлық үлгідегі білім беру ұйымдарында 
жаратылыстану-математикалық  бағыты  пәндерін  ағылшын  тілінде  оқыту 
бойынша табысты тәжірибелерді құжаттау.   
 
 
 
 
 
 

4 
ҮШТІЛДІ  БІЛІМ  БОЙЫНША  ДАРЫНДЫ  БАЛАЛАРҒА  АРНАЛҒАН 
МАМАНДАНДЫРЫЛҒАН 
МЕКТЕП-ГИМНАЗИЯЛАРДЫҢ, 
ЛИЦЕЙЛЕРДІҢ ЖҰМЫС ТӘЖІРИБЕСІ 
 
Цифрлық білім беру – мүмкіндіктер матрицасы 
 
«Физика» және «Информатика» оқу пәндерінен 
қысқа мерзімді жоспар үлгілері 
 
Дарынды жасөспірімдерге арналған Ақтөбе облыстық 
 мамандандырылған «Білім-инновация» лицей-интернаты 
Физика пәні мұғалімдері: Бакберген Онгарбаевич Мамбетов, 
Азамат Айтымович Исенгалиев 
Информатика пәні мұғалімі: Бабир Саиткаримович Нурматов 
 
 
Алғы сөз 
 
Пән  мұғалімдерінің  пәндік,  педагогикалық  және  технологиялық 
құзыреттілігі – бүгінгі білім беру сапасын арттырудың негізі болып табылады. 
Цифрлық  білім  берудің  мүмкіндігі  мол.  Білім  берудің  қазіргі  заман  талабына 
сай  ақпараттық-коммуникациялық  технологиялары  арқылы  оқушылардың 
оқуға ынтасын арттырып, цифрлық білім ресурстарымен баланың ақпаратты өз 
бетінше дербес меңгеруіне жағдай туғызып, бақылау жұмысы нәтижесінде өзін-
өзі реттеуіне қол жеткізуге болады. 
Әдістемелік құралда цифрлық білім беру ресурстарын тәжірибеде тиімді 
қолдану  әдістері  толық  берілген.  Рhet,  simulators  секілді  виртуалды 
лабораторияларды  пайдалану  мүмкіндіктері  нақты  жеткізілген.  Аталған 
әдістемелік құралда сабақта bilimland, plickers, kahoot, zipgrade, edmodo, quizlet, 
youtube  сияқты  ресурстар  мен  сервистерді  оңтайлы  қолдану  әдістемесі  анық 
көрсетілген.  Осы  бағдарламалар  мен  сервистер  бойынша  жұмыс  жасау 
қадамдары  анық  көрсетілген.  Пән  мұғалімі  сабақ  беретін  барлық  сыныптарын 
енгізіп,  онлайн  сынып  құрып,  әр  сынып  бағдарламасына  сай  бақылау 
жұмыстарын  жылдам  тексеріп,  қорытындылай  алатын  сервистер  бойынша 
жұмыс  жасау  әдістемесі  анық  жеткізілген.  Арнайы  жауап  қағазын  таңдау 
мүмкіндіктері  көрнекі  түрде  ұсынылған.  Әдістемелік  құралда  оқушылардың 
бөлім,  тарау  бойынша  бақылау  жұмысын  да,  жауаптарын  да  сақтау 
мүмкіндіктері  жан-жақты  сөз  етілген.  Пән  мұғалімдерінің  аталған 
бағдарламалар  бойынша  оқушылардың  бақылау  жұмысы  нәтижесінде  білім 
сапасы мониторингін жасау әдістемесі айқын көрсетілген.   
Мұғалімнің  ақпараттық-коммуникациялық  технологияларды  қолдану 
саласында кәсіби құзыреттілігін арттыру мақсатындағы жұмыс, заман талабына 
сай  озық  тәжірибенің  нақты  үлгісі  –  әдістемелік  құралдың  физика  және 
информатика пәні мұғалімдері үшін тиімділігі зор болары анық. 
 

5 
Физика пәні 
№ 1 сабақ жоспары 
Subject: Physics 
Lesson Plan:  
Teacher name:  
Date:  
Grade: 10 
Number of students:  
Long-term plan 
unit 
Thermal Physics 
Theme of the 
lesson 
Charles’s Law and it’s connection to ideal gas law. 
Previous learning  Definitions of Temperature and Thermal energy 
Atomic or molecular structure (solids, liquids, gases) 
Phase transition (solid – liquid – gas) 
Specific heat capacity and specific latent heat 
Conduction, convection and radiation (Fourier’s law) 
Mole, molar mass and number of particles 
Learning 
objectives  
Link macroscopic properties of pressure, temperature and volume changes in 
events to ideal gas law and Charles’s law. 
Lesson objectives 
Students can use Charles’s law to solve thermodynamics problems. 
Success criteria  
Student will be able plan and analyze the main ideas involving isothermal 
processes in written format. 
Language 
objectives 
Using the specific scientific terminology for changes in pressure and volume 
students can explain Boyle’s law. 
Value links 
Values of trilingualism and lifelong learning are instilled by continued effort 
to build on the knowledge gained and understand new phenomena observed in 
real life.  
Topics can be linked to great minds and scientist working over many years 
and decades in different countries to strengthen Global cooperation and 
citizenship.  
Cross curricular 
links 
Subject 
Stage 
Chemistry 
Mathematics
 
Task 2 and 4 – States of matter and strength of 
bonds. 
Task 5 - Root-Mean-Square Speed
 
Differentiation 
Students work in groups to test their understanding of scientific keywords and 
make their own list of keywords dictionary on thermal physics concepts. 
ICT skills 
Following techniques may be used: Power Point Presentation, word 
documents, excel sheets, data loggers to record and analyse data in 
experiment. 
Health and safety  More able students will tackle demanding questions. Students finding the 
vocabulary challenging make their own list of keywords & dictionary on 
thermal physics concepts. 
Lesson procedure 
Planned 
stages 
 
Beginning 
15-10 min 
Planned activities 
 
Task 1:  
Introduce objective and aim of lesson by discussing the method 
and apparatus used in the experiment. Revision of keywords in 
the practical and use of data loggers  
Support and 
Resources: 
Powerpoint 
presentation 

6 
Middle 
 
15-20 min 
 
 
 
 
 
 
 
 
=Break 
Time = 
 
Middle 
25-20 min  
 
Plenary 
20-15 min 
Task 2:  
Students are provided basic elements of the experiment and 
warned about health and safety rules during the experiment.  
Students start the experiment and complete the write up in groups 
of two.  
 
First task is to read through the instruction sheet carefully and ask 
any questions about the procedure and/or method of practical. 
 
Ask students to think of an equivalent statement, eg the sum of 
the currents at a junction in a circuit adds up. (5min) 
 
============================================== 
Task 3:  
Students synthesize ideas by analyzing the data gathered and 
plotting graphs from table of results. 
 
Students synthesize ideas by using graphical skills: Time 
permitting can use excel to plot graphs from their data tables. 
 
Task 6:  
At the end of the lesson, learners discuss their finding and how 
they completed the experiment handout sheet.   
 
Students work in groups to complete their conclusion and 
evaluation of their experiment.  
Use PPT and 
laptops to explain 
the 
demonstration.  
 
When using data 
loggers: Be 
mindful of the 
time constraints 
and charging the 
data loggers.  
 
 
Reflection 
Were the lesson objectives/learning objectives 
realistic? Did all learners achieve the LO?  
If not, why? 
Did my planned differentiation work well?  
Did I stick to timings?  
What changes did I make from my plan and why? 
 
Summary evaluation 
What two things went really well (consider both teaching and learning)? 
1: 
2: 
What two things would have improved the lesson (consider both teaching and learning)? 
1:  
2: 
What have I learned from this lesson about the class or achievements/difficulties of 
individuals that will inform my next lesson? 
 
№ 2 сабақ жоспары 
Long-term plan unit: 
Conservation Laws 
School: 
Date:  
Teacher name:  
CLASS: 9 
Number present: 
absent: 
Lesson Topics 
Dynamics 
Experiment on momentum and conservation of momentum laws. 

7 
Learning & lesson 
objectives(s) that this 
lesson is contributing to 

 
All pupils revise their knowledge and understanding of Newton’s 
laws, basic ideas of kinematics as well as dynamics. 
Success criteria 
During  the  lesson,  task  is  for  students,  to  write  up  the  experiment 
proving conservation of momentum laws in collision of two cars. 
Language objective 
Students will use the relevant Physics terminology previously 
explained to them, throughout the lessons. Including velocity, 
displacement, movement net force, resultant force, line of action of 
force, etc….  
Values instilled at the 
lesson 
Ability of applying theoretical knowledge to observe real life 
phenomena and application of basic dynamic equations to 
understand the value of scientific reasoning in life. 
Cross-curricular links  
Learners have to know basic mathematical operations and graphical 
relationship of gradient of distance/time and velocity/time graphs.   
ICT skills 
Power Point Presentation
 
Previous learning 
Revision of topics learned previously on impulse and momentum. 
Plan 
Planned 
timings 
Planned activities (replace the notes below with your 
planned activities) 
 
Beginning 
15-10 min 
Use ICT and PPT to go through how to use PASCO data 
loggers and how to use the apparatus safely. 
Reminder of all previous equations on velocity, 
acceleration, momentum and forces. Revise the formulae 
and definitions from previous learning, if necessary. 
Powerpoint 
Middle 
25 min 
 
 
 
Break 
 
 
Middle 
25 min 
 
 
 
Plenary 
15-10 min 
Students use GLX data loggers, ICT and PPT to do the 
experiment. They need to use GLX, balls, sensors, 
printed instructions and table of results. Students need to 
show all their working including observation, results, 
analysis and evaluation. 
=======================================
>>> 
Experiment continues after the break. Student attempt the 
experiment, collect data on change in momentum, thus 
showing conservation of momentum. Students can work 
in groups and/or on their own one data is collected. 
 
Differentiation: Ask more able students on 2D collision. 
What happens in 3D collisions? Can students make 
predictions on how to tackle those questions?  
 
Students self and peer assess, before being asked to 
present the results and analysis of their experiment to the 
class. Students are asked to plan how to demonstrate the 
other Newton Law.  
Power point, 
different ideas on 
kinematics and 
dynamics. 
 
Could demonstrate 
how to use data 
loggers. Be mindful 
of the time 
constraints and 
charging the data 
loggers.  
 
Health and safety: 
Be careful with 
chargers and 
sockets as well as 
projectiles. 
Students must only 
roll objects on 
frictionless 
surfaces. NO 
throwing! 
 

8 
№ 3 сабақ жоспары 
Subject: Physics 
Teacher name:  
Date:  
Grade: 10 
Number of students:  
Long-term plan unit 
Revision Lesson 3 
Theme of the lesson 
Revision lesson on previous topics of Steady flow and Ideal liquids. 
Bernoulli’s equations and conservation of energy in liquids flowing. 
Previous learning 
End of topic:  
1B Kinematics of Fluids (Hydrostatics & Hydrodynamics) 
Learning objectives  
Recall the principles of Steady and turbulent flow and their 
differences. Description of ideal liquids and definition of equation of 
continuity and Bernoulli. 
Lesson objectives 
Students recall and use different approaches for different types 
problems on:  
1.  know conditions of incompressible fluid: V1=V2=const, l1S1=l2S2 
(V=lS),  where V is volume, l is length and S is cross-sectional area 
(for flow in a tube); 
2.  describe an ideal liquid with steady flow; 
3.  use the equation of Bernoulli to solve problems, where v is velocity 
of flow and the relationship between velocity and pressure of liquid; 
Success criteria  
Students will be able to recall and recite definitions. During the 
lesson, questions will be asked to students, in both oral and written 
form of Bernoulli’s equations, to evaluate the learning progress. 
Language objectives 
Students will have the relevant Physics terminology explained to 
them, throughout the lesson students and teachers will use this new 
vocabulary to promote effective learning and remembrance of the new 
English vocabulary. Use simple language to describe liquids which 
conserve the kinetic and stored energy as well as non-conservative 
forces of viscosity acting in certain situations. 
Value links 
Honesty, cooperation, tolerance, trilingualism, health, respect, 
responsibility and lifelong learning. Values of tolerance and 
understanding how mistakes are made as well as how to solve 
problems are instilled by learning precise and accurate communication 
of information. 
Cross curricular links 
Subject 
Stage 
Mathematics
 
Area, height and volume calculations in 
hydrostatics.
 
Differentiation 
More able students will tackle demanding questions. 
ICT skills 
Students use calculators to find area and volume of containers/tanks. 
Health and safety 
Students sensitive to PPT projector light can work with laptops if 
necessary. 
 
Lesson procedure 
Planned stages 
 
Beginning -  
15-10 min 
Planned activities 
Task 1: 
Reminder of previously covered topic on concepts from 
Hydrostatics to Hydrodynamics. Go through key vocabulary 
Laminar flow; Turbulent flow; and reminder of previous 
questions form classwork.  
Support and 
Resources: 
Projector, 
laptops or Video 
recorder and TV.  

9 
Middle 
 
15-10 min 
 
 
 
15-10 min  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
= Break Time 
= 
 
 
25-20 min  
Task 2:  
Remind students how to solve more demanding exercises. Set 
expectations: Students are set target to reach high level 5 in 
assessment. 
Task 3:  
Students answer questions and go through the PPT on 
description of an ideal liquid and approximations in case of 
water. Use examples such as:  
-  water falling from an opened tap  
-  water flowing in a closed tube  
-  water out of a hole in a water tank etc… 
-  explain how any ideal liquid is incompressible and 
has zero viscosity for Bernoulli’s laws to apply. 
Task 4:  
Compare the flow of liquids with different viscosities – these 
can be used in more challenging problems with Stoke’s 
Force.  (15 - 10  min) 
Task 5:  
Discussion on the test questions on hydrodynamics and 
dealing with specific problems Bernoulli’s equation becomes 
hydrostatic equation in the limit of no kinetic motion of the 
liquid.  
Also discuss situations in which the potential gravitational 
term has no effect in Bernoulli’s equation as there is no 
change in the height in the fluid moving along the pipe. 
Class is asked to work in groups to solve examples and 
problems with diagrams of the fluid moving through different 
containers. (15 - 10  min) 
Keywords and 
ideas of ideal 
liquids. 
 
Mathematical 
skills, 
understanding 
concept of 
absolute and 
gauge pressure. 
 
 
 
 
 
 
 
 
Formative 
assessment 
techniques on 
solving 
kinematics 
questions. 
End 
15-10 min  
Discussion of when students should use the Bernoulli 
equation  in solving problems. Some of the more difficult 
questions is covered by the teacher and necessary exam-style 
practices are explained in solving problems. 
(10 - 15  min) 
 
Reflection 
Were the lesson objectives/learning 
objectives realistic? Did all learners 
achieve the LO?  
If not, why? 
Did my planned differentiation work 
well?  
Did I stick to timings?  
What changes did I make from my plan 
and why?