Семинардың тақырыбы: «Мемлекеттік тілді оқып жүрген тыңдаушылардың лексикалық қорын жетілдіру» «Мемлекеттік тілді оқып жүрген тыңдаушылардың сөздік қорын дамыту»
жүктеу/скачать 234,7 Kb.
|
Облыстық семинардың тақырыбы: «Мемлекеттік тілді оқып жүрген тыңдаушылардың лексикалық қорын жетілдіру» 
«Мемлекеттік тілді оқып жүрген тыңдаушылардың сөздік қорын дамыту» Дайындаған: Э.К.Оразбаева Таран ауданы, 2016 жыл 08 сәуір
Дауға салса алмастай қиған, сезімге салса қырандай қалқыған, ойға салса қорғасындай балқыған, өмірдің кез келген орайында әрі қару, әрі қалқан болған, әрі байырғы, әрі мәңгі жас, отты да, ойнақы Ана тілінен артық қазақ үшін бұ дүниеде қымбат не бар екен?! Ғасырлар бойы қазақтың ұлт ретіндегі мәдени тұлғасына ең негізгі ұйытқы болған – оның ғажайып тілі. .... Еуропаның мейлінше бай мәдениеттерінің бірі ретінде қазақ тілі мен мәдениетін сапалы түрде игеруге дайын болудың да мәні зор.
(«Тарих толқынында» кітабынан) Тіл – жүйе, тіл құрылым. Әсіресе ақпаратты жүйелі түрде қабылдауға үйренген ересектерді өзге тілге үйреткен кезде, тіл жүйесіне сүйеніп отырған жөн. Жүйеленген білім оңай сіңеді және ұмытылмайды. Қазақ тілін оқытудың негізгі элементтерінің бірі – сөздік жұмысын жүргізу. Ол тыңдаушылардың сөздік қорын байытуда ерекше орын алады. Сөздік жұмысын ұйымдастырудың басты қағидасы – тыңдаушының лексикалық материалды белсенді түрде меңгеріп, сөйлеу тілінде оларды бекітіп, сөйлеуде белсенді түрде қолдана білуге үйрету негізінде қалыптасады. Тіл үйрену әдістемесінде сөздік қорды толықтырудың бірнеше жолдары бар: тақырыптық топтарға бөлу арқылы сөз жаттау, мәтіндегі түсініксіз сөздерді іріктеу, өзі білетін тілдегі сөздерге ұқсас сөздерді табу, орысша-қазақша немесе қазақша-орысша ұйқас сөздер мен жаңылтпаш түрінде, ребус арқылы, тіпті, күлдіре отырып әзіл арқылы сөздік қорларын дамытуға болады. Тыңдаушылардың сөздік қорларын дамыту ісінде: - олардың сөздік қорларын дамыту; - жаңа сөздерді меңгерту; - үйренген сөздерін тиянақтап, анықтап, әрі байытып отыру басты міндет болып саналады. Осы аталған міндеттерді оқытушы үнемі сөздік жұмысын жүргізуді басшылыққа алып отыруы тиіс. Тыңдаушылардың сөздік қорын дамытуда жаңылтпаштар,тапсырма, жаттығулардың орны ерекше. Ол өзін еркін ұстайды. Ал еркіндік дегеніміз барлық дамудың баспалдағы, бәрін білуге деген талпынысы мен құлшынысы. Тыңдаушылардың білуге деген құштарлығы арқылы сөйлеу әрекеті қалыптасады. 3-слайд. Осылардың ішінде ең жеңілі – ұйқас сөздер. Жатталуы оңай әрі тез, көп күш жұмсалмайды, әрі қызықты. Сондықтан ұйқас сөздерді сабақ барысында сергіту сәті ретінде қолданған тиімді. Оны тіл үйрену кезінде балаларға ғана емес, ересектерге де пайдалануға болады. Мысалы: Сәттілік – удача Тәттілік – сладость Қаттылық- жесткость Нақтылық – точность Махаббат – любовь Марқабат – милость Шапағат – благодеяние Лақап ат – псевдоним Міндет – задача Індет – повальная болезнь Сүндет – обрезание Құрмет – почет Күдік – сомнение Түбіт – пух Үміт – надежда Үгіт – агитация Жігіт – парень Қайғы – печаль Лайлы – мутный Майлы – жирный Жайлы – удобный Көз- глаза Төз – терпи Сөз – слова Бөз – бязь Қас- брови Мас – выпивший Тас – камень Бас – голова Жас – слеза Ас – тамақ Тіл – язык Піл – слон Зіл – тяжелый Күл – смейся Біл – знай Көру – видеть Өру – плести Еру- следовать Беру – давать Дәру – лечение Шеру – парад Теру – собирать Палау – плов Қалау – хотеть Жалау – флажок Талау – разобрать Алау – огонь Қамау – запереть До – дейін дверь – есік саты – лестница подвиг – ерлік клей – желім Назад – кейін дыра – тесік кірпік – ресница почти – дерлік губа – ерін 4-слайд. ОЙНА ДА, ОЙЛА «Кім тапқыр» ойыны. Екінші буынын табыңыз. БІЗ ЛЕМ ҒЫЗ БЫН ТТІ УЛЕ СА СӘ РАЙ ҒАТ УАЛ ҒЫЗ УІР РАҢ 5-слайд. Тақ сандардың өсуіне қарай сөйлемді оқыңыз.
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ «Кім жылдам» ойыны. Берілген әріптерден Ұ әрпін қатыстыра отырып бірнеше сөз құраңыз. (2 минут уақыт беріледі). Ұ ... а, б, н, м, ң , ы, с, ш, т, й, у, л, р, д ________________________ ________________________ ________________________ ________________________ ________________________ ________________________ ___________________________ ________________________ ________________________ ___________________________ ________________________ ________________________ ___________________________ ________________________ ___________________________ ________________________ ___________________________ ___________________________ ___________________________ ___________________________
________________________ ___________________________ ________________________ ________________________ ________________________ ___________________________ 6-слайд. Ұ не Ү? Жаңылтпаш айтайық. ...... шқыш жақсы ма? ...... ш құс жақсы ма? ...... шқыш та жақсы. ...... ш құс та жақсы. «К мен Қ» туралы жаңылтпаш айтайық. Күз, кез, көз, Қос, қас, құс, күш, кеш, көш қош, қаш, қыш, кір, кер, көр, қон, қар, қыр, күл, кел, көл, құрай білсең тек, кілең қысқа сөз, қиысар сөз көп. кім оқиды тез? «Ң мен Н» әріптерін шатастырып алмаңыз.
7-слайд. «Сын есімдер әлемінде» ойыны. Оңынан да солынан да бірдей оқылатын сын есімдерді табыңыз. Құрамында 3 «а» кездесетін туынды сын есімді табыңыз. Бір буыннан ғана құралған қандай сын есімдер бар? Құрамында 3 «т» әрпі келетін негізгі сын есімді айтыңыз. Сөз ішінде қосарлы дауыссыз дыбыстары бар сын есімдерді табыңыз. «Сөз ойын». 3 минутта сіз қанша сөз құрай аласыз? Әріптермен сөз құрастырыңыз. П Н Е С Й І Ш К 8-слайд. Жұмбақ. Жүйелеп әріптерді біріктіріп оқыңыз. 10 сөз табыңыз.
9-слайд. КРИПТОГРАММА Отгадайте высказывание, зашифрованное в этой криптограмме? (Кесте тақтада) 24, 14, 24, 37 – имя казахского поэта 7, 24, 2, 24, 7 – Б.Майлин кто по национальности? 39, 24, 9, 7, 16, 40, 16, 21 – произведение, принадлежащее народу 28, 9, 16 – одно из самых больших званий, присваемых кому либо или чему-либо 24, 7, 16, 40 ,16 – человек, сочиняющий стихи 10-слайд. “СЕПТІКТЕР” туралы сөзжұмбақ. Какой падеж имеет окончания –да/-де,-та/-те, - нда/-нде? (Жатыс) На какой вопрос отвечает исходный падеж?(неден?) Просклоняйте слово “школа” в дательном падеже (в школу) (Мектепке) Какой падеж имеет окончания – ны/-ні, - ды/-ді, -ты/-ті?(Табыс) В каком падеже стоят следующие слова, қыздың, ағаның, азаматтың?(Ілік) Какой падеж не подчиняется закону сингармонизма? (Көмектес) В каком падеже слова не имеют окончаний?(Атау) На какой вопрос отвечает именительный падеж?(не?) Какой падеж имеет окончания –ға/-ге, -қа/-ке, -а/-е, -на/-не? (Барыс) 11-слайд. «Чайнворд» шешіп көрейік. Колбаса из конины с жиром. Сгущенный айран. Молочный продукт, приготовленый из кислого молока. Бульон, в котром находятся специи для бесбармака. Кость животного, из которого делают рагу. То, что едят, чем питаются. Печеное изделие из тонко раскатанного теста с начинкой. Крупное домашнее однокопытное животное. Пшеничный хлебец из заварного теста в виде кольца. Жауабы: 1. шұжық 2. қойыртпақ 3. құрт 4. тұздық 5. қабырға 6. ас 7. самса 8. ат 9. тоқаш 12-слайд. 11 . «Бұл қандай сөз?» ребусын шешейік. Жауабы: мүйізтұмсық-носорог 13-слайд. Жауабы: достық «Aina сөздік» видео қосу 12 . «Күле де білейік, біле де жүрейік» Тыңдаушыларға «Тілашар», «Aina сөздік» видеосабақтан үзінді көрсету арқылы сөздік қорларын дамытамыз. Мысалы: Оқушыларға арналған «Aina сөздік» телебағдарламасынан үзінді көрсету №1 выпуск Сабаққа жоғарыдағыдай ойын элементтерін жиі пайдалану тыңдаушыларды сергіту үшін ғана емес, олардың танымын, білімін, ой - өрісін кеңейту, дамыту үшін қажет. Мұндай ойын тәсілдерінің тиімділігі біріншіден, түгел тіл үйренушілерді қамтиды, екіншіден, жаңа сөздерді жеңіл меңгеруге ықпал етеді. 14-слайд Қорытынды: Қорытындылай келе, оқытушының педагогикалық шеберлігі оның кәсіби құзыреттілігінен, өзін-өзі жетілдіріп отыратындығынан, өз ісіне шығармашылықпен қарайтындығынан байқауға болады. Тіл үйретуші мен тіл үйренушінің арасындағы қарым-қатынас тек дайын материалды алу, меңгеру, үйренумен ғана шектелсе, мұндай жұптық жұмыс түрі ұзаққа созылмасы анық. Өйткені әр оқытушы алдына келіп отырған тыңдаушысының меңгеретін материалын алдын ала іріктеп, саралап, тіл үйренушінің қызығушылығын, тілге деген құлшынысын арттыруды мақсат етіп, тақырыпқа қатысты немесе түгелдей модульді пысықтауға арналған тапсырмалар әзірлеп отыруы тиіс. Олар кез-келген оқу материалын қызықты да тартымды қылып, тыңдаушылардың көңілді күйін көтеруге, өздерінің жұмыстарына қанағаттануға және білім үрдісін жеңіл меңгеруге көмектеседі. Дегенмен, тіл меңгертуде көптеген қиыншылықтар кездесетіні белгілі. Солардың бірі – мәтін мазмұнын баяндау немесе қазақ тілінде өз ойын айту. Оның бір себебі, тыңдаушылардың сөздік қорларының аздығы. Сөздік жұмысын ұйымдастырудың қағидаларын білу аса қажет. Тіл үйренуде ең басты міндет – тыңдаушылардың сөйлеу тілін жетілдіру. Сөздік қорды дамытуға бағытталған әдістердің жалпы міндеті - сөздің мағынасын дұрыс түсініп, оны өз сөзінде дұрыс қолдану. Даналық сөздер Әділдік – іс әрекеттегі ақиқат. (Ж.Жубер) Білікті – білім жинап кәсіп етер, Білімнің дәмін татып, өсіп өтер. Білімді адам біліп іс қылады, біліп істеген іс өкінішсіз болады. Әділ іс ағын судың арнасындай, Әділ сөз болат семсер алмасындай. (О.Шораяқов) Ісіңіз болса жүйелі, Сөзіңіз болар киелі. (Қ.Әміров) Тіл тәрбиесін бесіктен емес, бесікті тербеткен анадан бастау керек. Пайдаланған әдебиеттер: «Сөз сарасы». Қазақ тілінің ресми-іскери стилі бойынша әдістемелік құрал. - Астана 2009 Айгүл Ильясова «Орысша-қазақша ұйқас сөздер». – Алматы 2010 Бектасова Б.К. «Қазақ тілі лексикасын оқытудағы ойын элементтері».-Қостанай, 1996 жүктеу/скачать 234,7 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|