Сәрсеке М. Шығармалары
жүктеу/скачать 3,61 Mb. Pdf көрінісі
|
3 Қаныш роман-эссе
| «Что касается вопроса о возможных за-
пасах Джезказгана, то они, по-видимому, в лучшем случае, могут превысить вдвое известные сейчас... запасы металла...» * Жезқазған мыс кенінің дүние жүзіне мә лім бертінгі атақ- дақпыртын білетін бүгін гі оқырман біз асқан білгір деп отырған, шынында да аса ірі мамандардың білім-танымына шүбә келтіріп, бәлкім миығынан күле қарап, бас шайқауы ғажап емес. Шын-ау, не себепті олар қателесті? Әрі кісі күлерлік теріс-қағыс болжам айтуының сыры неде? Сөйтсек, бар гәп өзара бәсеке геологиялық екі мектептің бір- бірінің табысына қызғанышпен қарап, ашқан жаңалықтарын елемей, тіпті жоққа шығаруға тырысқан күйкі де ұсақ пиғыл- дарында екен... Біз сөз етіп отырған ғалым-геологтардың екеуі де (И.С. Яговкин 40-жылдарда Свердлов (қазірде Екатеринбург) қаласында өз мектебін түзеген ғұлама) – Санкт-Петербург гео- логия мектебінің түлектері. Көптеген білгір ғалымдар шыққан ұлағатты бұл ұя сол қарсаңда Ресей мен Еуропа көлеміндегі ең озық ғылыми мектеп саналған. Осы жайт, сірә, мектеп тү- лектерінің кейбірінің көкейінде, сенесіз бе, «Менің айтқаным – басқалар үшін бұл жымас заң!» деген жалған мадақ туғызған... Қазақ қауымына да есімі мәлім орыс жазушысы А. Бек 1934 жы лы жария еткен «Курако» атты деректі хикаятында профес- сор Котульскийдің байырғы әріп тесі, академик М.А. Усов тура- лы: «Мальчишка из бакалейной лавки, а не профессор геологии» деп әжуа айтқанын қынжыла қайталап, өз ойын былайша түйеді: «Когда образовался Сибгеолком, петербургские геологи боролись про тив этого. Котульский пришел в ярость. Он отказался подчи- няться «соплякам» и не подавал руки....» Сондықтан да Сібір геологтары мектебінің түлегі, профес- сор Усовтың сүйікті шәкірті һәм кешегі көшпелі де қараңғы халықтың ортасынан шыққан, Владимир Клементьевичтің ойынша, «Қарапайым инженер, дилетант, соған қарамастан ерек- ше өркөкірек» қазақтың Геолкомның айтулы мамандарының Жезқазған жөніндегі бұрыннан қалыптасқан тұжырымына қар- сы шығып, кен орнын түбегейлі түрде әрі тереңге барламақ жоба- сына немқұрайды қарағаны түсінікті... * Қ.И. Сәтбаев. Таңдамалы еңбектері. 1-том, А., «Ғылым» 1967. 142 б. 198 Медеу СӘРСЕКЕ Нәтижесінде Қ.И. Сәтбаевтың жобасы техникалық кеңесте мақұлданбай, Яговкиннің ұсынысымен екі станокпен шолғын барлау жасауға рұқсат етіл ді... «Ленинградтан 16 қаңтарда қайттым, мәселенің жай-жапсарын кездескенде айтармын, қазір соны тәптіштеп жазуға құл қым жоқ, тым ұзақ та күйкі әңгіме... – депті Қаныш Имантайұлы Таисияға жұлдыздың 17 жа- ңасында жолдаған қысқа хатында. – Сірә, 22-сі күні, яки алдағы жексенбіде елге қарай жолға шығамын...» Жаңа астанада бірақ өзі жобалағандай, екі-үш апта емес, ай жарымдай уақыт болды: уәде еткен таныстары ағасының ісіне араласуды сөзбұйдаға салып, Әбі кей Зейінұлының Қазақ АКСР Орталық Атқару комитетіне түрмеден жолдаған арызын қарауды қасақана кешеуілдеткен; ақыры сол іс оңға басты. Біржола ағармаса да, сот кескен үш жылға кешірім жасалды. Оның жөн- жосығын Қаныш Имантайұлының 18-наурызда Таисия Алек- сеевнаға Мәскеуден жазған ұзақ хатынан білеміз: «16-сы күні түнде Мәскеуге келдім... Ға лым тай мені аса жоқ- тамаған сияқты, хал-күйі жақсы. Хатың мен сыйлық тақияңды бердім. Қатты қуанды. Бірнеше мәрте киіп, айнаға қарап, біраз қоқиланып жүрді де: «кірлетпей тығып қояйын, өзі келгенде ғана киемін» деп сандыққа салып қойды. Кеш ке таман Досов, Файзолла мен Әзім бай келіп, түннің бір уағына дейін отырып, жүктеу/скачать 3,61 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|