Сәулелену кезіндегі жылуалмасу. Жылулық сәулелену теорияның негіздері

Дәріс 13 

(2 сағат, 13 апта) 

 

Тақырып. 

Сәулелену  кезіндегі  жылуалмасу.  Жылулық  сәулелену 

теорияның негіздері 

 

Дәріс сабақтың мазмұны 

 

1 Жылулы сәуле шығару. 

2 Сәулелі жылуалмасудың негізгі заңдары. 

3 Стефан-Больцман, Кирхгоф, Ламберт, Вин заңдары. 

4 Екі дене арасындағы сәуле шығару. 

5 Газ бен қабырға арасындағы сәуле шығару. 

 

Жылулы сәуле шығару. 

Жылулы сәуле шығару барлық денелерге тен. Егер дененің бетіне Qс.ж 

мөлшерде  сәулелі  жылу  түссе  оның  тек  бір  бөлігі  ғана  денемен  сіңіріліп 

жылу энергиясына айналады да басқа бөлігі дене бетінен шығарылып қалған 

бөлігі дене арқылы өтңп кетеді. 

 

Qс.ж=Qa+Qr+Qd  

(1) 

 

немесе  

Qa/Qcж+Qr/Qсж+Qd/Qсж=1 

(2) 

 

(1)  теңдеудегі  Qa/Qcж  дененің  сәулелі  жылуды  сіңіруі,  Qr/Qсж 

шағылысу, Qd/Qсж өзінен өткізіп жіберу қабілеттерін сипаттайды. 

A,  R,  D

  –  олардың  сан  мәніне  қарай  денелер  төмендегі  түрлерге 

бөлінеді  

- егер 

А=1

 болса онда денеге түскен сәулелі жылудың барлығы сіңіледі 

мұндай дене – абсолют (мүлде) қарда деп аталады. 

-  егер 

R=1

  болса,  онда  денеге  түскен  сәулелі  жылудың  барлығы 

шағылысады  мұндай дене абсолют ақ деп аталады. 

-  егер 

D=1

  болса,  онда  денеге  түскен  сәулелі  жылудың  барлығы 

денеден өтіп кетеді. Мұндай дене абсолют мөлдір дене деп аталады.  

Табиғатта  абсолют  қара,  ақ  және  мөлдір  денелер  жоқ. 

A,  R

  және 

D

 

лардың  арасындағы  байланыстар  дененің  табиғатына  беттің  түріне  және 

оның  температурасына  байланысты  болады.  Әдетте    қатты  дене  және 

сұйықтар  үшін 

D=0

 

R+A=1

  болады.  Газдар  негізінен  мөлдір  денелер 

қатарына жатады. Нақты жағдайда денелер бетіне түскен сәулелі энергияның 

бір  бөлігі  сіңіріледі,  тағы  бір  бөлігі  шағылысады,  ол  қалғаг  бөлігі  денеден 

өтіп кетеді. Мұндай денелер сұр денелер деп аталады . 

Стефон –Больцман заңы

.  

Беті 

F

  дененің 



  уақытта  шығарған  сәулелі  мөлшерін  дененің  сәуле 

шығару қабілеттілігі деп аталады. 

 

Е=Фсж/



f=Вт/м² 

(3) 

  

Стефон-Больцман  заңы  бойынша:  сұр  дененің  сәуле  шығару 

қабілеттілігі  оның  абсолюттік  температурасының  төртінші  дәрежесіне  тура 

пропорционал болып келеді.  

            

E=C(T/100)4; 

(4) 

мұндағы 

С

 –сұр дененің сәуле шығарә коэффициенті деп аталады.  

    

Осы дәрістің материалдарының негізгі түсініктерің білүі керек: 

Жылулы сәуле шығару, сәулелі жылуалмасудың негізгі заңдары, 

Стефан-Больцман заңы, Кирхгоф заңы, Ламберт заңы, Вин заңы, екі дене 

арасындағы сәуле шығару, газ бен қабырға арасындағы сәуле шығару. 

 

Өздік бақылау сұрақтары. 

 

1 Жылулы сәуле шығарудың маңызы. 

2 Сәуле шығару процесінің жылулық балансын жазыңыз 

3 Абсолютті ақ және қара дене дегеніміз не? 

4 Стефан-Больцман заңын жазыныз. 

5 Жылу сәуле шығарудың негізгі заңдары қандай. 

6 Екі дене арасындағы сәуле шығару. 

7 Газ бен қабырға арасындағы сәуле шығару. 

 

Ұсынылған оқулықтар 

  

 

1  Бахмачевский  Б.И.  и  др.  «Теплотехника».  -    М.:  Металлургиздат., 

1969. – б.3-20  

2 Нащокин В.В. «Техническая термодинамика и теплопередача».  – М.: 

Высшая школа, 1980. – б.3-15  

3 Асамбаев А.Ж. «Техникалық термодинамиканың негіздері»  - 2006. – 

б.4-16 

4  Баскаков  Б.В.,  Берг  О.К.,  Витт  и  др.  «Теплотехника»  -  М.: 

Энергоатомиздат., 1991. – б. 4-11, б. 40-41 

5 Энергетиканың электрондық энциклопедиясы.