бо-   л ы сты қ учили щ е,  оры с  ш аруалары н ы ң  б ал ал ар ы н а ар н ал ған   екі  учи­

д ер ін е о қ у л ы қ -к ө м ек ш і  құрал  ретінде оры с педагогтары   мен  ж азуш ы - 

лары н ы ң  еңбектері мен оқулы қтары н ұсынды.  Олар:  У ш инскийдің «Ба- 

л ал ар  өлемі»,  Б у н ако в ты ң  «Әліпби ж ә н е м ектеп  пен үйде окуға арнал- 

ған  кітабы »,  К р ы л о в ты ң  «М ы салдары »,  К и р п и ч н и ко в ты ң  «Граммати- 

касы »,  Т и х о м и р о вты ң   «Г рам м ати кан ы ң  қарап ай ы м   курсы »,  «К өркем  

ж а з у »   а т т ы   е ң б е к т е р і,   Е в т у ш е в с к и й д ің   «А р и ф м е т и к а с ы » , 

О с т р о го р с к и й д ің   «О ры сты ң  қ ы сқ аш а  тарихы »  т.б.  ең б ектер.  Ы.  А л- 

ты н с ар и н   о р ы с -қ а з а қ   м е к теп тер ін ің   оқу ш ы л ар ы н а  арн ап   «Қ ы рғы з 

(қ а з а қ )  х р естом ати ясы »  ж ә н е   «Қ ы рғы зд арға  (қ а за қ та р ға )  оры с  тілін  

ү й р ету ге  ал ғаш қы   басш ы лы қ»  атты   екі  о қу   күралы н   ж азды ,  оларды  

Т о р ғай  облы сы   м е к теп тер ін ің  и н сп екторы   қы зм етін е тағайы н далған- 

н ан   көп   бұры н  б астап ,  1869  ж ы лы   аяқтад ы .  Орыс  к л асси к тер ін ен   ж а- 

саған  аударм алары нда,  қ а за қ  тіліндегі түп нұсқа туы нды лары нда ол де- 

м о к р ати я л ы қ -аға р ту ш ы л ы қ  мұраттары н  насихаттады .  Ол  үлтты қ өде- 

биет пен  м әдениетті дамы ту,  к а за қ  әдеби тілін қалы птасты ру саласы н- 

да ж ем істі  ең б ек  етті.  М ұны  он ы ң  орыс  әліп би ім ен  ж азған   «Қ азақ хре­

стом атиясы » дәлелдей ді.

Б елгіл і  бір д ә у ір д ің  адамы   ж ә н е   қ ай раткері  болған  А лты нсарин  өз 

к ө зқ ар ас ы н д а кей б ір қайш ы лы қтард ан   ары ла алмады.  Б арл ы қ ағарту- 

ш ы лар си яқ ты   ол да ағарту  ісін ің  әлеум еттік ж ә н е  ө згертуш іл ік  рөлін 

к ө б ін есе асы ра  бағалады .

А л ты н сари н   ж ан -ж ақ т ы   білімді  адам болды.  Ол  қ а за қ  этн о гр аф и я - 

сы н ы ң  к ей б ір  м әсел ел ер ін   егж ей -тегж ей лі  зерттеп,  1868 ж ы лды ң нау- 

ры зы н да  О ры с  гео гр а ф и я л ы қ  коғам ы   О ры нбор  б өлім ін ің  м әж ілісін де 

ө зін ің   «О ры н бор  в ед ом ствосы   қы р ғы зд ар ы н ы ң   кұда түсу  мен үйлену 

тойы   к е зін д егі  ө д ет-ғұ р ы п тар ы н ы ң   очеркі»  атты  ең б егін   оқы п  берді. 

М акала  қоғам   м үш елері  тар ап ы н ан  жагіпай  қолдау тауы п,  көп  ұзамай 

ж а р ы қ  көрді.  А лты н сари н   бүл  м ақаласы н да  үйлену той л ары н а байла- 

н ы сты   толы п   ж а тқ ан   әд ет-ғұ р ы п тар д ы   тәп тіш тей   суреттеп ,  оларға 

ө л кед егі  ә л е у м е т т ік -э к о н о м и к а л ы қ  ө згер істе р д ің  ж асаған   ы қп алы н а 

тоқталды .

жүктеу/скачать 47,68 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: