Шаймардан Меруерт
жүктеу/скачать 265,95 Kb. Pdf көрінісі
|
Шаймардан Меруерт
| Феминистік қозғалыс
Бүгінгі күні — келген əйелге қарапайым заттар яғни тұрмыс құру жəне жұмыс істеу, шалбар киюге, дауыс беру, темекі шегужəне мүлікке иелік ету — 150 жыл бұрын батылдық немесе əдепсіздік еді. Феминизнің глобьды əлеуметтік өзгеріске айналды. Себебі феминизм жетістіктері, əлеуметтік өзгеріс ретінде қарастыруға болады. Жетістіктер(немесе əлеуметтік өзгеріс) 1. Феминизнің жаһандық білім жүйесін өзгертті. “Колледжге баратын қыздардың миы үлкейіп, ауырлай түседі. Осылайша қан миға құйылады жəне жатырдан құйылады, нəтижесінде əйел бедеулікке ұшырауы мүмкін” деп 1873 жылы Гарвард профессоры Эдвард Кларк өзінің "білім берудегі жыныс"атты еңбегінде жазды. Жоғары білім ұзақ уақыт бойы əйелдер үшін зиянды жəне қажет емес болып саналды. Асыл жəне ауқатты отбасылардың қыздары жеке интернаттарда оқыды, онда олар жақсы үй иесі жəне ана болуға дайындалды. Қыздарға қолөнер, этикет, музыка, би, сурет жəне тілдер үйретілді — оларға көбірек білудің қажеті жоқ еді. Алғашқы студенттер XIX ғасырдың ортасынан бастап еуропалық университеттерде пайда бола бастады, бұған дейін жоғары білімі бар əйелдер сирек ерекшелік болды. Оқу ұзақ уақыт бойы əйелдік емес болып саналды. Əлеуметтанушы Элизабет Флиттнер 1915 жылы университет емтихандарын тапсыруға рұқсат етілген Тюрингия гимназияларының бірінші басылымында болғанын еске алады. Ол бұл туралы Отбасылық достарына айтқан кезде, суретші Отто Хербиг: "қандай өкінішті! Оқудан бастап əйелдер соншалықты ұсқынсыз болады" Кəзіргі кезде дүние жүзіндегі университеттерге түскен студенттердің 51% - ы əйелдер. Еуропа мен Солтүстік Америкада студент қыздар одан да көп-55-56%.2009 жылы АҚШ-та қорғалған ғылым кандидаттарының 50% - ы əйелдер. 2. Феминиз бүкіл əлемдегі ұлттардың киім үлгісін өзгертті. Юбкалар əйелдерге арналған ресми киім коды болып қала берді. Американдық кадрлар жөніндегі кеңесші Этан Уиннинг 1960 жылдары Калифорниядағы ірі банктердің бірінде жұмыс істеген кезде өзінің көмекшісіне шалбар киіп жұмысқа келуге рұқсат бергенде, оның бастығы ашуланғанын еске алады. Бірақ кеш болды: барлық қызметкерлер шалбар кию құқығын талап ете бастады жəне Банктің киім коды өзгертілді. 1969 жылы Ритцтегі ағылшын батыры-ұшқыш Фрэнсис Таунсендтің əйелі "Ұлыбритания шайқасы" фильмінің премьерасына жіберілмеді, оған кіре берісте "шалбар киген əйелдерге кіруге тыйым салынды"деп айтылды. 1970 жылы Германия парламентінің вице-спикері Ричард Джейгер шалбар киген əйел депутаттарды залдан шығаруға уəде берді. Тек 1970 жылдардан бастап кез-келген жағдайда шалбар кию мүлдем қалыпты болып саналады. Осылайша кəзіргі кезде шалбар кию қалыпты жағдайға айналды. 3. Жұмыс, жалақы, тұрмысқа шығу. Көптеген мамандықтар ұзақ уақыт бойы отбасымен үйлеспейтін болып саналды. Швейцарияда 1965 жылға дейін мұғалімдерге үйленуге тыйым салатын заң болды. Германияда үйленген əйелдерге 1954 жылы қоғамдық қызметке орналасуға рұқсат етілді. Ал 1977 жылға дейін бұл жерде ресми түрде заң күшінде болды, оған сəйкес əйелі күйеуінен жұмысқа рұқсат сұрауға міндетті болды. Ұлыбританияда дипломат əйелдерге 1972 жылға дейін ресми түрде үйленуге тыйым салынды. Неке олардың мансабының аяқталуын білдірді. 1946 жылға дейін Британдық Сыртқы істер министрлігіндегі əйелдер тек хатшы, кітапханашы жəне бухгалтер лауазымдарын атқара алады. 1930 жылдары бұл мəселені талдау үшін құрылған арнайы комиссия əйелдердің дипломатиялық қызметке жарамсыз екендігі туралы қорытындыға келді: олар шетелде байыпты қабылданбайды, тропикалық елдердегі климат олар үшін тым ауыр болады жəне мұндай əйелдің күйеуі онымен бірге бір елден екінші елге көшуі керек деп елестетеді ол кезде оны кездесулерде сүйемелдеу мүлдем мүмкін емес еді. 1946 жылы жұмысқа қабылданған алғашқы Қыздар оқу кезінде ерекше сынақтарға ұшырады: олар арнайы алкогольмен ішкен саяжайға қабылдау əлемдік саясат мəселелері бойынша кенеттен емтиханға ұласты. Əлемдегі алғашқы əйел елші Александра Коллонтай болды, 1923 жылы ол КСРО-ның Норвегиядағы елшісі болып тағайындалды. Кəзіргі 1990 жылдан 2010 жылға дейін бүкіл əлем бойынша əйелдер арасындағы Жұмыспен қамту 52% деңгейінде қалды, ерлер арасындағы Жұмыспен қамту осы уақыт ішінде 81% - дан 77% - ға дейін төмендеді. Алайда Швециядағы əйелдердің орташа жалақысы мужчин орташа жалақысының 91%, Кипрде — 56% құрайды. Əлемнің ешбір елінде əйелдер орта есеппен мужчинерден көп ақша таппайды. (Дереккөз: БҰҰ) 4. . Олимпиада ойындары. 2008 жылы Олимпиада ойындарында 26 спорт түрінен 4600 əйел бақ сынасты. Əйелдер олимпиадаға қатысушылардың 43% құрады. (Дереккөз: ХОК) Ежелгі грек Олимпиадасына тек ер спортшыларға рұқсат етілді. Бірақ 1896 жылы Афиныдағы алғашқы заманауи ойындар əйелдердің қатысуынсыз өтті. Ойындарды ұйымдастырушы Барон Пьер де Кубертин əйел спортшылардың қатысуы "Практикалық емес, қызықсыз, эстетикалық емес жəне əдепсіз"болады деп сенді. Бірақ 1900 жылы Париждегі келесі ойындарда де Кубертеннің наразылығына қарамастан, 997 қатысушының 19-ы əйелдер болды-олар теннис пен гольфта бақ сынасты. 1960 жылдардың аяғына дейін жазғы олимпиадаларда əйелдер үшін спорт түрлерінің саны алты-жетіден, қысқы олимпиадаларда екі-үштен аспады. Тек бір ат спортында əйелдер мен ерлер бір-бірімен бəсекеге түсе алады. |