.
Ұсынылған төмендегі тапсырмаларды орындап, кестені толтыр.
Тапсырма.Кестені толтыр
|
| |
Қан кету түрлері
|
Сипатттамасы
|
Алғашқы көмек
|
Қан кету дегеніміз — зақымданған кан тамырынан канның қүйылуы (шығуы) цан кету деп аталады. Зақым-данған тамыр сипатына сөйкес (142-сурет): артериялык, веналык, капиллярлык жөне паренхиматозды қан кету деп бөлінеді.
Артериядан қан кету ірі артерияньщ зақымдануы кезінде пайда болады. Ол жарадан ал қызыл түсті канның шапшып ағуымен сипатталады. Ірі артериялардың (сан, иық) зақымдануы зардап шегуші өміріне кауіп төндіреді.
Венадан қан кету ірі вена тамырларының зақымдануы кезінде болады. Жарадан кою қызыл түсті қан үздіксіз жайлап ағады. Кейбір веналардың (мысалы, мойын) жаралануы кезінде олардьщ ішіне ауа кетіп қалса, зардап шегушінің өліміне өкеп соғатын ауа эмболиясы дамиды.
Капиллярдан қан кету ұсақ қан тамырларының жара-лануы салдарынан пайда болады, оның ерекшелігі — жаранын жоғарғы бетінен кан ағады.
Паренхиматозды органдардың (бауыр, көк бауыр) зақым-дануыкезтде байқалады жөне ол көбіне аралас болып келеді.
Қан ағу (құйылу) орнына байланысты кан кету: сыртқы (кан терінің жарасы мен шырышты қабыкшасы арқылы сыртқа ағады) жөне ішкі (қан тіндерге, орган немесе ішкі қуыстарға кұйылады) болып бөлінеді. Кейде олар кеуде немесе іш куысы жарапанған кезде аралас болуы мүмкін.
Байқалу уакытына сөйкес қан кету: алғашқы (жаралан-ғаннан кейін бірден кан кету) жөне екіншілей (зақым-данғаннан соң бірнеше уақыттан кейін) болып бөлінеді.
Капиллярлар мен кішкене тамырлардан кеткен қан таяу арада зақымданған тамыр маңында, егер қанның ұю дөрежесі төмен болмаса (сөуле ауруы — гемофилия), қанның қоюлануы нәтижесінде өзі тоқтауы мүмкін (канқатпа— қанның ұюы нөтижесінде). Қан кеп кеткен жағдайда қолма-кол әрекет жасалады.
Мұрыннан қан кету – көп жағдайда тұмау кезінде мұрынға тамызатын сұйықтарды шектен тыс пайдаланудың әсерінен болып жатады. Себебі дәрі әсерінен мұрынның шырышты қабығы кеуіп кетеді. Мұндай жағдайда сіз аскорбин қышқылы мен аскорутин дәрумендерін қабылдаңыз.
|
Қан кету (лат. Haemorrhagia compensatio - қан кету, ағу) - қан кету. Қан кету деп қанның тканьдерде жиналуын айтады. Оның түрлері гематома, геморрагиялық сіңбе, қан сүйелері, петехия, экхимоздар. Қан тканьдерде жиналады деген ұғым бойынша қанның іге құйылуы, қанның кілегей қабықтарға құйылуы деп айтады. Дұрысында қан кілегей қабықтың астында, эпидермис астында жиналады.
Қан кету (лат. Haemorrhagia compensatio — қан кету, ағу) — қан кету. Қан кету деп қанның тканьдерде жиналуын айтады. Оның түрлері гематома, геморрагиялық сіңбе, қан сүйелері, петехия, экхимоздар. Қан тканьдерде жиналады деген ұғым бойынша қанның іге құйылуы, қанның кілегей қабықтарға құйылуы деп айтады. Дұрысында қан кілегей қабықтың астында, эпидермис астында жиналады.
|
Басып тұратын таңбаны салу және суықпен әсер ету. Басып тұратын таңбаны жарадан төмен салады, өйткені күретамыр қаны периферия тамырларынан жүрекке қарай көтеріледі. Осындай басып тұратын таңба бірнеше сстерильденген мәрліден немесе ағытылмаған бинттен тұрады, онда жгут немесе эластикалық бинт салынады. Күретамыр жгутын дұрыс салу туралы қан тоқтауы, бірақ басқан орыннан төмен тамыр соғуы куәландырады. Бинттен жоғары қан ағу көзіне мұз оралған киімді немесе сумен толтырыған грелканы салу қажет. 30-40 минуттан кейін суықты 10 минутқа алып тастауды ұмытпаңыз, өйткені осы аймақтағы жалпы қан айналымын қалпына келтіру қжает. Егер қан кетуі аяқ-қолдан болса, онда оны жоғары көтеру қажет.Мұрыннан қан кеткен кезде оның ортасынан қысу керек, алдын ала мұрын қуысына сутек тотығымен 3 % малынған мақтаны салу қажет. Мұрын қырына немесе желкеге 3-4 минутқа арасында 3-4 минут үзіліспен қан тоқтағанша дейін суық басыңыз. Басты артқа қоюдың қажеті жоқ, сондықтан қан өңештің атрқы қабырғасынан ағады.
Капиллярлық қан кету белгілері
Жараның барлық жерінен ақырын қан кетуі – капиллярлық қан кетудің көрсеткіші. Осындай кішкентай жара кезінде, бұндай қанды тоқтау, егер науқас қанының дұрыс ұйымауынан (гемофилия) үлкен қиындық тудырады.
Капиллярлық қан кету кезінде көмек
Басып тұратын таңбаны салыңыз. Егер Сіздің қобдишаңызда губка болса, оны жараға салу қажет, одан кейін басып тұратын таңбаны жасау керек. Егер ондай губка болмаса, онда жараға бірнеше қабат мәрліні салады, ол басып тұратын таңбаны қадағалайды.
Егер жара аяқ-қолда болған жағдайда, оған жоғары жағдай жасау керек және қалыпты жағдай мен суықты (мұзбен) қамтамасыз ету қажет.
Жарақат алған кездегі алғашқы көмектер:
1. Жарақат: соғылған жер, сынықтар, буын шығу
Жарақат кезінде ауыртпайтын дәрілерді (анальгин) береді, аяқ-қолдарды иммобильдейді (таңғыш қалақпен, қолда бар құралдармен немесе қолды денеге, аяқты аяққа байлайды), жарақаттанған жерге суық салады.
2. Жаралар және қан кету
Артериалды қан кету кезінде (алқызыл қан, тамыр соғылатын ағыммен ағады) – жарадан жоғары бұрау салады, бұрауды салған уақыты көрсетілген қағазды қалдырады, жараға таңғыш салу. Аяқ-қолдарды иммобильдейді, науқасқа ауыртпайтын дәрілерді (анальгин) береді.
Күре тамырдан қан кеткен кезде (қара қаннан тамыр соқпайды) – стерилденген салфетканы жараға салады және бинтпен қысатын таңғыш салады.
Капилляр тамырларына қан кеткен кезде – стерилденген салфетканы жараға салады, ауыртпайтын дәрілерді (анальгин) береді. Кішкентай жаралар мен терісі сыдырылған жерлерді бриллиант жасылдың, йод немесе сутек тотығының ертіндісімен өңдеу керек, бактерицидті пластырьмен жапсыру қажет.
|
2-тапсырма Кестені толтыр
Сыртқы қан ағу себептері,сипаттамасы
|
Ішкі қан ағу себептері, сипаттамасы
|
Сыртқы қан кету кезінде қан сыртқы ортаға ағады және оны анықтау қиынға түспейді.Сырттан қан кетсе.
1. Жарақат алушының басын сәл шалқайтып жатқызыңыз, бұл шошынуды азайтады, жүрек соғысын тыңдап, дема алуын қадағалаңыз.
2. Жарақат алған жерін жүректің деңгейімен сәл биіктетіп қойыңыз, егер, «сынды-ау» деген ойыңыз болса, тиіспеңіз.
3. Қан тоқтаған соң, жарақат бетіндегі лас жерлерді мұқият, ауыртпай алыңыз. Егер лас заттар үлкендеу болса (әйнек, ағаш, т.б.), алмаңыз. Бірақ жарақаттың айналасын дәкемен таңып тастаңыз.
4. Дәкемен немесе таңғыш, матамен таңған соң, қанды тоқтату үшін қолыңыздың көмегімен жарақат алған жерді қысыңыз.
5. Қан тоқтамай жатса, жаңағы қысымды үдетіп, баумен байлаңыз. Шап немесе тағы да байлауға ыңғайсыз дене мүшелерін қолыңызбен не қалың таңғыштармен қысыңыз.
6. Қанды тоқтатын күретамырларды қысу нүктелері:
Егер жарақат қолда болса, шынтақтан жоғары, қолтықтан сәл төмен жерді, ал аяқта болса, тізе мен шаптың ортасын басыңыз. Осы аталған тұстағы сүйектерге қарама-қарсы күре тамырдан қысыңыз. Саусақтарыңызды тік ұстап, екінші қолыңызбен барынша салмақ түсіріп, қаттырақ қысыңыз.
|
Қан ішкі қуыс ағзалардың ішіне немесе орранизмнің табиғи қуыстарына құйылатын болса ондай қан кетуді ішкі қан кету деп атаймыз.
1. Іштен қан кеткенде, үй жағдайында қан тоқтату мүмкін емес, міндетті түрде жедел жәрдем шақыртыңыз.
2. Жарақат алушыны ыңғайлылырақ жатқызып, сабырға шықырыңыз.
3. Қан қысымын өлшеп, тыныс алуын қадағалаңыз, сырттан қан кеткен жағдайда, тоқтатуға тырысыңыз.
4. Дене температурасын қадағалаңыз, дене не суып, не қызулап кетпесін. Жедел жәрдем келгенше, температураны бір қалыпты сақтаңыз. Ол үшін дәкені суық суға батырып, маңдайға қойыңыз. Іш қуысына қан кету белгілері:
Бозару, әлсіз және жиі пульс, шөлдеу, ұйқышылдық, көздің қарауытуы, естен тану.
Кей жағдайда қан кету орнын құрсақ қабырғасы бұлшық еттерінің кернелуінен, ішек шуларының жоғалуынан білуге болады.
|
Үй тапсырмалары: Сұрақтарға жауап бер
Дәрігерге дейінгі көмек- қан кету кезіндегі сенің тактикаң
Дәрігерге дейінгі көмек-қан кету кезіндегі менің тактикам жедел-жәрдем келем дегенше науқастың жарасын матамен орап тастап қан кетірмеуге тырысуымыз қажет. Себебі, егерде науқастан көп қан кететін болса, науқастың жағдайы ауырлап кетуі мүмкін. Сондықтан науқастың қолын танып қан кетірмеуге тырысып, жедел-жәрдемді күтуіміз керек.
Достарыңызбен бөлісу: |
