ТОҒЫЗЫНШЫ ТАРАУДА Не жөнінде айтылатынын оқып шығып өздерің білесіңдер

ТОҒЫЗЫНШЫ ТАРАУДА

Не жөнінде айтылатынын оқып шығып өздерің білесіңдер

– Мұны қайдан алдың?

– Тамаша малақай болмай ма?

Сұлтанның қолындағы көк қаракөл аспаннан түсті ме, қайдан пайда бола қалды?

Ұстап көрсем, жібектей мап-майда. Илеуінде мін жоқ, ақ қағаздай.

– Әй, мұны қайдан алдың?

– Құдай берді.

Егер құдай тағала пендесіне бірдеңе бере қалғандай­ болса, ондай мейірімділігін Сұлтаннан бастай қоймас.

– Жөніңді айтшы, бұл қайдан пайда болды?

– Өзі ұнай ма саған?

– Әдемі екен.

– Сұлтекең оны-пұны затпен әуестенбейді. Оны сен біліп қой.

Кенет алдымыздағы өзекшеде атын жаяу жетелеп, қой жайып тұрған қойшы көрінді. Сұлтекең менің қо­лымдағы қаракөлді жалма-жан жұлып алды да, артындағы былғары сумкаға сүңгітіп жіберді.

– Дымың ішіңде болсын, Қара Көже.

Лүп етіп, қауіп көлеңкесі жүгірді менің көңілімде. «Мына қу бұны әлгі үйден жымқырып кеткеннен сау ма екен».

Қойшы соқпақ жолдың дәл үстінде тұр екен. Жақындап келіп байқадық: бүйрек бет, шоқша сақал, орта жастағы адам. Басында күнге күйіп көнерген ақ қалпағы бар.

– Салаумалайком, қария.

– Әлейкүмсалам. Балалар, оттарың бар ма? Сұлтан қалтасынан сіріңке алып ұсынды. Шалдың жуан етіп орап, қалпағының бүкпесіне тығып қойған дайын шылымы бар екен. Соны жалма-жан тұтатты да, қомағайланып сорып-сорып жіберіп, демін бір-ақ күрсініп шығарды:

– Уһ, жетісіп қалдым ғой көсегең көгергірлер. Сірің­кем таусылып қап, бағанадан бері қаңсып тұр едім. Қай колхоздың балалары боласыңдар?

Сұлтан мені шынтағымен түртіп қалды да:

– Калининнің балаларымыз, – деп, өтірікті соғып қалды. Мен таң-тамашамын. Неге өтірік айтады? Өзі­міздің «Жаңа өмірді» неге атамайды.

– Өй, «Калининнің балаларымыз» дегенің не? Неге өтірік алдайсың? – деп сұрадым.

– Әй, ақымақ Қара Көже. Қайдан білдің, мүмкін жаңағы біз қымыз ішкен үйдің қожасы Жұмағұл тап осы­ның өзі шығар. Қаракөлін жоқтап іздей қалса, қуып кеп, әкемізді танытпай ма? Ал енді бізді тауып көрсін сонау Калининге барып.

Менің мамам сауыншы болып істейтін бірінші бригада кезеңді асып түскен жерде, Қабанды деп аталатын­ ну қарағайлы жалпақ сайдың аузында екен. Бұл өзі сырттан қарағанда бүтін бір ауыл тәрізді бірнеше боз үй, жаппа, шатырлар аралас он шақты түтін шоғырлана­ қоныс теуіпті. Олардан оқшауырақ, сырғауылдан айдап­ жасалған мал қора-жайлары көрінеді. Төбесіне желбі­реп қызыл жалау қадалған, қабырғаларына қызыл мата­ға жазылып, ұран, плакаттар ілінген вагонқос, сірә да, бригаданың кеңсесі болу керек (Соңынан білдім, бұл әрі кеңсе, әрі қызыл бұрыш екен).

Өзенге таман шеткерірек тігілген бір жаппаның қасында үш дөңгелекті мотоцикл тұр. Жүрегім дір ете қалғандай болды. «Бұл тағы да Қаратай қу шығар. Дәу де болса, мынау мамамның жаппасы».

Ойлағаным келді. Мамам есік алдында самаурын қай­натып жүр екен. Бізді көріп, таңырқай қарап тұрып қал­ды. Сұлтан онымен самбырлап амандаса келіп тоқтады:

– Амансыз ба, Миллат тәтей. Балаңыз ат таппай қаражаяу отыр екен. Міне, міңгестіріп алып келдім.

Есік алдындағы мотоциклді мен бірден таныдым – Қаратайдікі. Жаппаның ашық тұрған есігінен үп-үлкен керзі етік киген аяқ көрініп жатыр. Оның да иесі сол бір адам. Көсіліп жатқан аяқ біздің дабырымызды естіп, бүгіліп жинала түсті.

– Лагерьге бармадың ба? – деп сұрады мамам менен.­

– Жоқ.

– Ертең келем. Мен саған ат тауып әкелем, – деді.

– Мақұл. Сұлтан кеткен соң мамам:

– Өзіңе серік болатын адамды жаңа тапқан екенсің. Бұл сені бір күні батпаққа жығып кетер, – деді.

– Өз жөнімді мен өзім білем, – дедім.

– Иә, біліп жүрсің.

Жаппаға кірдім. Төр алдында шынтақтап Қаратай жатыр. Осылай қарай жұмыста жүріп, тартып отырған болу керек, үстінде май-май көне комбинезон. Бірақ ті­кендей болып, сояулап тұратын сақалы бүгін жып-жыл­мағай. Қаратай еңсесін көтеріп малдас құрып отырды. Әдетінше шекесін қасып-қасып алып, ұртына күлкі қыстыра сөйлеп, менімен жылы амандасып, іші-бауырыма еніп барады.

– Жайлауға демалайын деп келдің бе? Дұрыс бол­ған.­ Мұнда қымыз мол, рахат емес пе, – деді.

Үшеуміз отырып, шай іштік. Шайдан соң мамам сиыр саууға дайындала бастады. Қаратай хош айтысты да, мотоцикліне отырып, кетіп қалды. Көк шалғынды жапыра қап-қара етіп із тастап, жолсызбен зырғып бара жатқан оның соңынан мен бірғауымға дейін қарадым да тұрдым. – «Япыр-ау, бұл неге келе береді? Не керек оған? Бәрібір мамам оған ешқашан да күйеуге шықпайды ғой. Ал егер шыға қалса...».

Бұл ойым маған құбыжықтай қорқынышты. Оны басыма жолатпауға тырысам. Аулақ. Аулақ жаман ой. Мен одан да алыста, таудың ар жағында қалған Жанар­ды ойыма алам. Жанар. Мен «Жанар!» деп, дауыстаған­да, сен әуелі үннің қайдан шыққанын білмей аңтарылып тұрып қалып едің... Жайлауға қалай келіп жетке­німді айтып, Жанарға хат жазсам ба екен. Қаратай... тфу, қабаттасып ойымнан осы шықпайтын болды-ау. Бәлем, ойламаймын сен жөнінде, әдейі ойламаймын, қайтер екенсің...