Сөж тақырыбы: "Халықаралық деңгейдегі теңсіздік көрсеткіштері" тақырыбы бойынша индивидуалды жоба дайындаңыз, мысал келтіріңіз



Pdf көрінісі
Дата24.11.2022
өлшемі1,43 Mb.
#159623
Байланысты:
Жасболатова Аружан 209к
КМЖ Меруге


Әль-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті Химия және Химиялық технологиялар факультеті
Мамандығы:Фармацевтикалық өндіріс технологиясы
СӨЖ
Тақырыбы: "Халықаралық деңгейдегі теңсіздік көрсеткіштері" тақырыбы бойынша индивидуалды жоба дайындаңыз, 
мысал келтіріңіз (Бринкерхоф Д., Уэйтс Р., Ортега С. Әлеуметтану негіздері, Гидденс Э. Социология).
Орындаған:Жасболатова А
Тексерген:Авсыдыкова Қ.Ә


Ә
леуметтік
те
ң
сіздік
-
б
ұ
л не?

Ә
леуметтік сыныпты
ң
те
ң
сіздігі адам эволюциясыны
ң
ежелгі 
д
ә
уірінен 
қ
алыптасты. 
Ә
рт
ү
рлі елдерді
ң
тарихы адамдар
ғ
а 
қ
ысымшылы
қ
пен 
құ
лдылы
ққ
а 
ә
келетін н
ә
рсені
ң
ай
қ
ын д
ә
лелі 
болып табылады 
-
б
ұ
л мутаулар, ашты
қ
т
ә
ртіпсіздіктер, со
ғ
ыс 
ж
ә
не революция. Біра
қ қ
ан ар
қ
ылы та
ғ
айында
ғ
ан б
ұ
л 
т
ә
жірибе еште
ң
е 
ү
йретпейді. Ия, 
қ
азір ж
ұ
мса
қ
, жабы
қ
пішінді 
алды. 
Ә
леуметтік те
ң
сіздік дегеніміз не ж
ә
не оны
ң
б
ү
гінгі к
ү
ні 
қ
андай бейнесі бар? 

Ә
леуметтік те
ң
сіздік 
-
адамдарды
ң
м
ү
мкіндіктерін, 
арты
қ
шылы
қ
тарын ж
ә
не 
құқ
ы
қ
тарын те
ң
емес пайдалануды 
білдіретін 
қ
о
ғ
амда
ғ
ы 
ө
з 
ұ
станымдарына с
ә
йкес сыныптарды, 
қ
о
ғ
амдарды немесе топтарды б
ө
лу немесе саралау. Егер 
ә
леуметтік те
ң
сіздік баспалда
қ
т
ү
рінде схемалы
қ
т
ү
рде 
ұ
сынылса, онда е
ң
т
ө
менгі де
ң
гейде 
қ
ысым
ғ
а 
ұ
шырайтын, 
кедей ж
ә
не з
ұ
лымды
қ ү
стіндегі ж
ә
не бай адамдар, 
қ
олында 
билік пен а
қ
ша бар адамдар болады. Б
ұ
л кедейлер мен 
байлар
ғ
а 
қ
о
ғ
амны
ң
стратификациясыны
ң
негізгі белгісі. 
Ә
леуметтік те
ң
сіздікті
ң
бас
қ
а да к
ө
рсеткіштері бар.


Ә
леуметтік те
ң
сіздікті
ң
себептері

Ә
леуметтік те
ң
сіздікті
ң
себептері 
қ
андай? 
Экономистер негізгі байлы
қ
ты м
ү
лікке те
ң
емес 
қ
арым
-
қ
атынаста ж
ә
не т
ұ
тастай 
ал
ғ
анда материалды
қ
байлы
қ
ты
ң
таралуымен 
к
ө
реді. Р. Мишель (неміс социологы) сол 
адамдар та
ң
да
ғ
ан 
ү
кіметтік аппараттар
ғ
а 
ү
лкен арты
қ
шылы
қ
тар мен 
ө
кілеттіктер беруді
ң
себебін к
ө
рді. Француз 
ә
леуметтанушысы 
Э.Дюркхеймді
ң
пікірінше 
ә
леуметтік 
те
ң
сіздікті
ң
себептері. 
Қ
о
ғ
ам
ғ
а е
ң
жа
қ
сы 
пайда 
ә
келетін адамдарды, оларды
ң
бизнестегі е
ң
жа
қ
сы м
ү
мкіндіктерін 
к
ө
термелеу. Жалпы 
қ
о
ғ
амнан б
ө
летін, 
адамны
ң
бірегей 
қ
асиеттері мен 
қ
абілеттері.


Ә
леуметтік те
ң
сіздікті
ң
зардаптары

Ә
леуметтік те
ң
сіздік пен кедейлік

планетаны
ң
негізгі ресурстары тек та
ң
даулармен
ғ
ана пайдаланылуы м
ү
мкін

себебі халы
қ
арасында
қ
а
қ
ты
ғ
ыстар мен со
ғ
ыс
тудырады

Салдар біртіндеп дамып келеді ж
ә
не к
ө
птеген елдерді
ң
баяу дамуында
к
ө
рініс табуда

б
ұ
л экономиканы
ң
прогресі де т
ө
мендейді

демократиялы
қ
ж
ү
йе
ө
з
ұ
станымын жо
ғ
алтады

шиеленіс

қ
ана
ғ
аттанбау

психологиялы
қ қ
ысым

қ
о
ғ
амда
ә
леуметтік дисгармония 
ө
суде. Б
ҰҰ
деректері бойынша
ә
лемдегі ресурстарды
ң
жартысы жо
ғ
ары элита (
ә
лемдік
ү
стемдік

деп аталатын
1% -
на ие
.


Те
ң
сіздік

Те
ң
сіздік
-
экономикалы
қ
ресурстар
ғ
а,
ә
леуметтік 
құ
ндылы
қ
тар мен саяси билікке дисгармония 
ө
суде. 
Б
ҰҰ
деректері бойынша 
ә
лемдегі ресурстарды
ң
жартысы жо
ғ
ары элита (
ә
лемдік 
ү
стемдік) деп 
аталатын 1% 
-
на ие.
қ
ол жеткізу 
ү
шін
ә
леуметтік 
топтарды
ң
(страталар, таптар, касталар, топтарды
ң

ә
рт
ү
рлі м
ү
мкіндіктері. Математикада бір шаманы 
екінші шамамен салыстыруда пайдаланады:
>
,
<

Мысалы: 5>3 немесе 2<10


Ә
леуметтік те
ң
сіздікті
ң
т
ү
рлері:
Игіліктерді б
ө
лудегі те
ң
сіздік
Бастап
қ
ы позицияларда
ғ
ы те
ң
сіздік
Ө
зін
-
ө
зі жеілдіру м
ү
мкіндігі те
ң
сіздігі
Қ
о
ғ
ам 
құ
рыл
ғ
ысымен негізделген те
ң
сіздік 
-
Игіліктерді б
ө
лудегі те
ң
сіздік д/а.
А
қ
парат к
ө
здеріне, а
қ
паратты
ң
молшылы
ғ
ына, адам 
ө
скен 
ә
леуметтік орта
ғ
а, материалды
қ
молшылы
ққ
а 
қ
ол жеткізуді
ң
же
ң
ілділігіне байланысты жа
қ
сы білім алу
ғ
а м
ү
мкіндік. Б
ұ
л 
дегеніміз 
қ
андай да бір игіліктерге 
қ
ол жеткізу перспективасы кейбір бастап
қ
ы шарттар
ғ
а байланысты 
қ
ойылады. М
ұ
ндай шарттарды «Бастап
қ
ы позицияларда
ғ
ы те
ң
сіздік» деп 
атайды.
Ерекшелік пен дербестікке деген ынта 
қ
о
ғ
амды
қ қ
ызы
ғ
ушылы
қ
ты
ң
намысына тиеді. Сол себепті 
қ
о
ғ
ам тыйым сала бастайды, 
ө
зін
-
ө
зі жетілдіруге 
қ
ажеттілікті 
қ
иындата немесе, 
керісінше, к
ө
термелей бастайды. Б
ұ
л те
ң
сіздік т
ү
рін «
Ө
зін
-
ө
зі жетілдіру м
ү
мкіндігі те
ң
сіздігі» д/а.



Ә
леуметтік те
ң
сіздік
ә
леуметтік
диференциацияны
ң
бір т
ү
рі
.
Ә
леуметтік
диференциация
-
қ
о
ғ
амда
ғ
ы жа
ң
а
ө
ндірістік к
ү
штерді
ң

қ
о
ғ
амды
қ
б
ө
ліністі
ң
ж
ә
не біркатар
ә
леуметтік топтарда
ғ
ы
ә
леуметтік жа
ғ
дайды
ң ө
згеруіне себеп
болатын б
ө
ліністі
ң
дамуына байланысты
жа
ң
а іс
-
ә
рекет т
ү
ріні
ң
пайда болуы
процесі

Ә
леуметтік
-
экономикалы
қ
те
ң
сіздік м
ә
селесі жа
һ
анды
қ
да
ғ
дарыспен байланысты

Қ
аза
қ
стан
сия
қ
ты шикізатты экспорттаушы

дамушы мемлекеттерде на
қ
осы 
м
ә
селе беле
ң
алуда

Ә
леуметтік
те
ң
сіздік нары
қ
ты
қ
экономика 
саясатын
ұ
станып отыр
ғ
ан барлы
қ
елдерге т
ә
н

Ә
леуметтік те
ң
сіздік
ә
леуметтік белсенділікті
ң
қ
алыптасуына

адам капиталыны
ң
ө
суіне жа
ғ
дай жасайды

Біра
қ

шамадан тыс
ә
леуметтік те
ң
сіздік
социумны
ң
(
қ
о
ғ
ам

т
ұ
ра
қ
ты дамуына
қ
ауіп т
ө
ндіреді
.



Те
ң
сіздікті тере
ң
нен зерттер болса
қ

Қ
аза
қ
ханды
ғ
ыны
ң
тарихи деректерінде к
ө
шпенді 
қ
аза
қ қ
о
ғ
амында байлы
қ
малмен 
ө
лшенетіндігі ай
қ
ын к
ө
рсетілген. 1803 жылы 
Б
ұ
хара
ғ
а аттан
ғ
ан Я.П. Гавердовский «
Қ
ыр
ғ
ыз –
Қ
айса
қ
даласына шолу» есебінде 
«Халы
қ
ты
ң
т
ұ
рмыс де
ң
гейі ірі 
қ
ара мал басымен ба
ғ
аланады. Д
ә
л осы мал оларды
ң
қ
о
ғ
амын бай, орташа ж
ә
не кедей деп б
ө
леді» деп жаз
ғ
ан.



К
ө
птеген деректер 
қ
аза
қ
даласында
ғ
ы хандар мен с
ұ
лтандарды
ң

ә
сіресе Абылай ханны
ң ө
те к
ө
п табыны 
бол
ғ
анды
ғ
ын к
ө
рсетеді. Сол кездері 
қ
аза
қ
даласында
ғ
ы те
ң
сіздікті жойып отыр
ғ
ан бір – біріне к
ө
рсетілетін 
к
ө
мек т
ү
рлері бол
ғ
ан. Ондай к
ө
мек т
ү
рлері салт
-
д
ә
ст
ү
рлермен негізделетін: 
қ
она
қ
асы, асар, а
ғ
айыншылы
қ

қ
ызыл к
ө
теру, сауын ж
ә
не та
ғ
ы бас
қ
алары.
Тарихшылар Погорельский мен В.Батраков деректерінде «Жа
ғ
дайы бар мал шаруашылы
ғ
ымен 
айналысатын шаруа жа
ғ
дайы т
ө
мен немесе ірі 
қ
арасы жо
қ
шаруалар
ғ
а сауынды сиыр, с
ү
тпен 
к
ө
мектескен» делінген. Осылайша, ке
ң
ес 
ө
кіметіне дейінгі уа
қ
ытта 
қ
о
ғ
амда
ғ
ы те
ң
сіздік на
қ
ты к
ө
рінген ж
ә
не 
осы м
ә
селені шешуде т
ү
рлі механизмдер 
қ
олданыл
ғ
ан.1924 жылы 
Қ
е
ң
ес Ода
ғ
ы 
құ
рылды ж
ә
не Ода
қ
ты
ң
ма
қ
саты жеке меншікті ж
ә
не к
ә
сіпкерлік 
қ
ызметті тар
қ
ату
ғ
а, сонымен 
қ
атар те
ң
сіздікті жою ар
қ
ылы барлы
қ
т
ұ
р
ғ
ындарды
ң ө
мір с
ү
ру де
ң
гейін жо
ғ
арылату
ғ
а ба
ғ
ытталды. Халы
қ
ты
ң
табыс де
ң
гейін те
ң
дестіру саясатын 
ж
ү
зеге асыру н
ә
тижесінде жо
ғ
ары к
ә
сіби мамандарды
ң ғ
ылыми, шы
ғ
армашылы
қ
, интеллектуалды сия
қ
ты 
е
ң
бек ынтасын т
ү
сірді. Со
ғ
ан 
қ
арамастан, т
ұ
р
ғ
ындарды
ң ө
мір с
ү
ру де
ң
гейі салыстырмалы т
ү
рде жо
ғ
ары 
бол
ғ
ан. Елде бірнеше негізгі класстар болды: к
ө
бінесе – ж
ұ
мысшылар, м
ұғ
алімдер, д
ә
рігерлер, 
ғ
ылыми 
ж
ұ
мыскерлер жататын интеллигенция, сонымен 
қ
атар – бас
қ
арушы класс.



Ке
ң
ес Ода
ғ
ы кезіндегі 
Қ
аза
қ
станны
ң
кедейшілігіні
ң
негізгі 
себебі – отбасылы
қ
-
демографиялы
қ
фактор болды: 
асыраушысынан айырылу, денсаулы
ғ
ыны
ң
нашар болуы, 
жасы ж
ә
не т.б. Осыдан 
ө
зге себептерге ж
ұ
мысшыны
ң
к
ә
сіби 
де
ң
гейі, айма
қ
тарды
ң
экономикалы
қ
даму де
ң
гейіні
ң
т
ө
мен 
болуы, халы
қ
ты
ң қ
алада немесе ауылда т
ұ
руымен 
байланыстырылды.
Қ
азіргі та
ң
да 
Қ
аза
қ
станда
ғ
ы те
ң
сіздікті
ң
ресми 
к
ө
рсеткіштеріне халы
қ
аралы
қ
, адамзат дамуыны
ң
индексі 
ж
ә
не елді
ң ө
з к
ө
рсеткіштері жат
қ
ызылады. Ресми 
статистикалы
қ
деректер бойынша, 
Қ
аза
қ
станда
ғ
ы те
ң
сіздік 
жа
ғ
дайы да
ғ
дарысты
қ
емес ж
ә
не жыл сайын те
ң
сіздік 
к
ө
рсеткіші т
ө
мендеп келеді. Осылайша, Джини индексі 2001
-
2015 жылдар аралы
ғ
ында 0,366 дан 0,278 – ге т
ө
мендеген.



Қ
аза
қ
станда
ғ
ы те
ң
сіздік м
ә
селесін шешу ма
қ
сатында айма
қ
тар арасында
ғ
ы 
дисбалансты те
ң
дестіру, сонымен 
қ
атар моно
қ
алаларды дамыту, т
ү
рлі индустриалды 
жобаларды жасау сынды бір
қ
атар шараларды ж
ү
зеге асыру
ғ
а акцент 
қ
ойылып отыр. 
Те
ң
сіздік м
ә
селесін шешу ма
қ
сатында ж
ұ
мысбастылы
қ
пен е
ң
бека
қ
ы к
ө
лемін 
арттыру ма
қ
сатында «Ж
ұ
мыспен 
қ
амту жол картасы» ба
ғ
дарламасы 
қ
ол
ғ
а алынды. 
Барлы
қ
айма
қ
та
ғ
ы жала
қ
ы к
ө
леміні
ң
те
ң
дей болуына 
қ
ол жеткізу, сонымен 
қ
атар 
кедейшілікті т
ү
бімен жою ма
қ
сатында «Болаша
қ
» ба
ғ
дарламасымен мамандар 
о
қ
ытылуда. Я
ғ
ни Жапонияны мысал
ғ
а алар болса
қ
, кедейшілікті т
ө
мендетуді
ң
е
ң
тиімді 
шарасы – білім алу де
ң
гейін жо
ғ
арылату екендігін т
ү
сінуге болады. 2014 жылы аз 
қ
амтыл
ғ
ан 
қ
аза
қ
станды
қ
тарды
ң
10 мы
ң
ы осы ба
ғ
дарлама ар
қ
ылы білім алу
ғ
а 
қ
ол 
жеткізді. Осылайша, мемлекет те
ң
сіздікті т
ө
мендету ма
қ
сатында бір
қ
атар 
шараларды ж
ү
зеге асыруда.


Достарыңызбен бөлісу:




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет