Сұрақтар: Саясаттану ғылымын зерттеген ерте ғасыр дәуірі ғылымдарының еңбектеріне шолу жасаңыз
жүктеу/скачать 132,58 Kb.
|
саясаттану бөж ЖС1
туризм, туризм, 1 лекция (1), WPGEZBRDHURN26042023155443
| Қоғамның саяси жүйесінің құрылымында:
1) институционалдық (мемлекеттік, саяси партиялар, қысым көрсету топтары және т.б.); 2) нормативтік (әлеуметтік нормалар); 3) функционалдық (билікті жүзеге асырудың құралдары мен тәсілдері – консенсус, билік, мәжбүрлеу және т.б.); 4) коммуникативті (мемлекет пен саяси партиялардың, басқа да қоғамдық ұйымдардың, жеке тұлғалардың өзара әрекеттесу нысандары); 5) мәдени (менталитет, құндылықтар). Саяси жүйенің функциялары: 1.Cаяси әлеуметтену (саяси білім алу, билікке адалдық); 2.Бейімделу (бейімделу, элита құру, көшбасшыларды таңдау); 3.Бақылау және реттеу: 4.Өндіру (ішкі және сыртқы ортадан ресурстарды алу); 5.Бөлу (тауарларды, ресурстарды бөлу) 4.Саяси режимнің түрлері мен олардың ерекшеліктерін ашып көрсету. Саяси режимнің сипаты саяси элитаның қызметімен анықталады; қоғам дамуының мақсаттары; әртүрлі органдар қолданатын басқару әдістері; билікті бөлу принципін сақтау ж.е сақтамау; азаматтардың саяси құқықтары мен бостандықтарының сақталу дәрежесі; азаматтық қоғамның жетілгендігі; үкіметтік емес ұйымдардың ұйымдары мен құрылымдарының саны; оппозициялық партиялар мен қозғалыстардың қызметінің еркіндік дәрежесі; азаматтардың билік органдарын бақылау мүмкіндігі; азаматтық қоғам ұйымдарының қатысуымен мемлекеттік органдарда тұрақты жұмыс істейтін комитеттер мен комиссиялардың саны; бұқаралық ақпарат құралдарының еркіндік дәрежесі; мемлекеттің саяси дамуының тарихи ерекшеліктері, билік қатынастарының қалыптасуына дәстүрлер мен әдет-ғұрыптардың әсер ету дәрежесі. Демократиялық режим Демократия (көне грек тілінен аударғанда δημοκρατία «democracy» δῆμος «халық» + κράτος «билік») — халық биліктің бірден-бір көзі ретінде танылатын, ал билік халықтың өз еркіне сай жүзеге асырылатын саяси режим мүдделері. Құқықтық мемлекеттерде демократиялық режимдер қалыптасады. Гибридті режим Гибридтік режим немесе демократия - демократиялық және авторитарлық режимдердің белгілері бар және көпшіліктің мүдделерін сақтамау, бұзу немесе білмеу мүмкіндігі жазасыз қамтамасыз етілетін ерекше саяси режимнің түрі. Гибридті режимдердің көпшілігінде демократияның сыртқы атрибуттары бар парламент, сайланған президент, конституция және демократиялық, ал кейбіреулері авторитарлық бағытта. Гибридті режимдерге АҚШ, Алжир, Мьянма, Ирак, Өзбекстан, Таиланд, Бруней, Зимбабве, Марокко, Ресей, Қазақстан, Никарагуа және басқа да елдер жатады. Кейбір зерттеушілер сонымен қатар Испаниядағы Франциско Франко режимін гибрид ретінде атап өтеді, әсіресе оның өмір сүруінің кейінгі кезеңінде. Бәсекеге қабілетті авторитарлық режимдер де бар. Бәсекеге қабілетті авторитарлық режимнің мысалы қазіргі Түркия болып табылады. Авторитарлық режим Авторитаризм (латын тілінен auctoritas – билік, ықпал) – азаматтардың белгілі бір экономикалық, азаматтық және рухани бостандықтарын сақтай отырып, бір адамның немесе адамдар тобының шексіз билігіне негізделген режимдердің ерекше түрлерінің сипаттамасы. «Авторитаризм» терминін ғылыми айналымға Франкфурттік неомарксизм мектебінің теоретиктері енгізді және саяси мәдениетке де, жалпы бұқаралық санаға да тән әлеуметтік сипаттамалардың белгілі бір жиынтығын білдірді. Авторитаризмнің екі анықтамасы бар: Жеке адамның мемлекетке немесе оның басшыларына бағынуына негізделген әлеуметтік-саяси жүйе;қоғамда қатаң және сөзсіз берілгендік, адамдардың билік пен билікке сөзсіз бағынуы керек деген сеніммен сипатталатын әлеуметтік көзқарас немесе тұлғалық қасиет. Авторитарлық саяси режим еркін сайлауда да, мемлекеттік құрылымдарды басқаруда да демократияның жоқтығын білдіреді. Көбінесе жеке адамның диктатурасымен біріктіріледі, ол бір дәрежеде немесе басқа түрде көрінеді. Авторитарлық режимдер өте алуан түрлі. Оларға мыналар жатады: Әскери-бюрократиялық режим Авторитаризмнің әскери-бюрократиялық режимі әдетте әскери диктатура түрінде пайда болады, бірақ одан әрі саяси дамуда азаматтық кәсіпқойлардың әртүрлі түрлері барған сайын маңызды рөл атқара бастайды. Басқарушы коалицияда әскерилер мен бюрократтардың басымдығы бар, интеграциялық идеология жоқ. Режим партиясыз да, көппартиялы да болуы мүмкін, бірақ көбінесе бір ғана үкіметшіл, ешбір жағдайда бұқаралық, партиялық. Әскерилер мен бюрократтарды әдетте төменнен революция болады деген қорқыныш біріктіреді, сондықтан радикалды интеллигенцияның қоғамға ықпалын жою оларға оның әрі қарай дамуының қажетті шарты болып көрінеді. Бұл мәселені режим зорлық-зомбылық және немесе зиялылардың саяси салаға сайлау арналары арқылы кіруін жабу арқылы шешеді. Әскери-бюрократиялық режимдердің мысалдары: Чилидегі генерал Пиночеттің билігі (1973-1990), Аргентина, Бразилия, Перу және Оңтүстік-Шығыс Азиядағы әскери хунталар. Пиночет: «Менің еркімсіз Чилиде бірде-бір жапырақ қозғалмайды. Генерал Мартинес (Сальвадор, 1932) «Жәндіктерді өлтіру адамға қарағанда үлкен қылмыс» деген философиялық ой айтқан. 40 мыңға жуық шаруалар оның антикоммунистік тазартуларының құрбаны болды, нәтижесінде елдегі үнді мәдениеті түбегейлі аяқталды. Генерал Риос Монттың (Гватемала) ұраны: Христиан Киелі кітап пен пулемет алып жүруі керек. Оның христиандық жорығы нәтижесінде 10 000 үндіс өлтіріліп, 100 000-нан астамы Мексикаға қашып кетті. жүктеу/скачать 132,58 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|