Стандарт Профессор-оқытушылар құрамы
жүктеу/скачать 69,56 Kb.
|
7 стандарт Еркежан
|
Стандарт 7. Профессор-оқытушылар құрамы Университет объективті және ашық кадр саясатын жүзеге асырады және өз қызметкерлері үшін жауап береді және оларды қолайлы жұмыс жағдайымен қамтамасыз етеді. Университет кадр саясатына көп көңіл бөледі. ЖҰӨ әзірленді: "ШҚТУ" КЕАҚ тармағы 082 қызметкерлерді көтермелеу жүйесі туралы ереже (15.10.2021 ж. бастап); "ШҚТУ" КЕАҚ тармағы 056 кадр резерві туралы ереже (10.02.2021 ж. бастап); "ШҚТУ" КЕАҚ тармағы 083 келісім комиссиясы туралы ереже (16.03.2021 ж. бастап) "ШҚТУ" КЕАҚ даңғылы 084 ішкі еңбек тәртіп (01.03.2021 ж. бастап); П "ШҚТУ" КЕАҚ 066 тәртіптік жаза және жұмыстан шеттету шараларын қолдану жөніндегі ереже (24.02.2021 ж. бастап) және т. б. https://drive.google.com/drive/folders/1DBLBKjnUogIw700m9tcYiOCcAT1cGEE_ Институционалдық және кадрлық рәсімдерге қатысты барлық ақпарат қол жетімді ПОҚ және персонал үшін жеке кабинет және корпоративтік пошта арқылы рұқсат етілген. Құрылымдық бөлімшенің басшысы ізденушіге қойылатын талаптарды және оны Жұмыспен қамту шарттарын тұжырымдайды, университет сайтында "білім беру порталы" бөлімінде, Жеке кабинетте, "штат кестесінде"өтінімді толтырады. Толтырылған өтінім сақталғаннан кейін автоматты түрде университет сайтындағы "Бос орындар" бетбелгісіне түседі (https://www.ektu.kz/hr.aspx?lang=ru).Әлеуетті үміткерлер университеттің бос жұмыс орындары туралы ақпаратты көре алады және сілтеме бойынша өтіп, өтініш берушінің ұсынылған сауалнамасын толтырып, түйіндемесін қарау үшін орналастыра алады. Өтініш берушінің толтырылған сауалнамасы мен түйіндемесі "Vakansia"электрондық мекенжайына жіберіледі. Әрі қарай кадрларды іріктеу жөніндегі менеджер кадрларды іріктеуді бастайды. ПОҚ лауазымдарына қойылатын біліктілік талаптары "ШҚТУ" КЕАҚ тармағында ПОҚ және ғылыми қызметкерлер лауазымдарына конкурстық орналасудың 080 Ережесінде белгіленген (11.06.2021 Ж.) және сілтеме бойынша жарияланған https://www.ektu.kz/files/corporategovernance/doc/Pr_NAO_EKTU_080-I-2021.pdf. Персоналды іріктеу, іріктеу, жалдау жүйесін жетілдіру мақсатында 2017 жылдың желтоқсанында персоналды іріктеу және дамыту бөлімінің құрылымдық бөлімшесі құрылды. "ШҚТУ" КЕАҚ 081 кадрлық іс жүргізу жөніндегі Нұсқаулық (10.03.2021 ж.бастап); "ШҚТУ" КЕАҚ 079 персоналды іріктеу және бейімдеу туралы ереже (01.03.2021 ж. бастап) әзірленді және енгізілді, онда жаңадан қабылданған қызметкерлерді іріктеу, іріктеу және бейімдеу процесінің барлық алгоритмі көрсетіледі. Ашықтықты және балама таңдау мүмкіндігін қамтамасыз ету үшін бос лауазымдарға конкурс өткізу туралы хабарландырулар Интернет-ресурстарда орналастырылады,www.enbek.kz ҚР бүкіл аумағында таратылатын баспасөз басылымдарында және БАҚ-та, кадрлық және рекрутингтік агенттіктерде жарияланады. ПОҚ мен ғылыми қызметкерлерді конкурстық іріктеу үшін оқу жылы ішінде екі рет факультет/мектеп декандары мен білім беру бағдарламаларының басшылары кадрларды іріктеу және дамыту бөліміне тиісті құзыреттері бар білім беру бағдарламаларының бағыттары бойынша кадрларға қажеттілік - өтінімдер ұсынады. Мектептердің профессорлық-оқытушылық құрамы туралы мәліметтер университет сайтында "Университет" бөлімінде орналастырылады https://www.ektu.kz/pps.aspx?lang=ru) бұл мәліметтерде сауалнама деректері, оқылатын пәндер, оқытушының ғылыми қызығушылықтары, біліктілігін арттыру туралы мәліметтер, байланыс деректері бар (21-қосымша) Аккредиттелетін ББ 6В04109 мемлекеттік қаржы менеджменті, ББ 6В11202 табиғи және техногендік сипаттағы ТЖ қауіпсіздігін инновациялық басқару кадрлық әлеуеті университеттің стратегиялық даму бағдарламасына және ББ ерекшелігіне сәйкес келеді. 6В04109 ББ ресурстық қамтамасыз ету мемлекеттік қаржы менеджменті лицензиялық талаптар мен ҚР ҰӘҚ нормативтік құжаттарын ескере отырып, 6в041 Бизнес пен басқаруды дайындау бағыты бойынша МЖМБС айқындайтын білім беру бағдарламаларын іске асыру шарттарына қойылатын талаптар негізінде қалыптастырылады. Сондай-ақ 6В11202 ББ табиғи және техногендік сипаттағы ТЖ қауіпсіздігін инновациялық басқару лицензиялық талаптар мен ҚР ҰӘҚ нормативтік құжаттарын ескере отырып, 6В112 дайындау бағыты бойынша МЖМБС айқындайтын білім беру бағдарламаларын іске асыру шарттарына қойылатын талаптар негізінде қалыптастырылады. Білім беру бағдарламасын іске асыру оқытылатын пәннің бейініне сәйкес келетін базалық білімі бар және ғылыми және/немесе ғылыми-әдістемелік қызметпен жүйелі түрде айналысатын педагог кадрлармен қамтамасыз етіледі. Арнайы пәндер оқытушыларының PhD докторы, ғылым кандидаты және докторы ғылыми дәрежесі және/немесе тиісті Кәсіптік саладағы қызмет тәжірибесі болады. 2022-2023 оқу жылында "мемлекеттік қаржы менеджменті" ББ аккредиттелетін дәрежесі мен атағы бар қызметкерлер саны 14-ке тең, бұл штаттық қызметкерлер мен ішкі қоса атқарушылар санының 45,2% -. құрайды. Соңғы 3 жылдағы факультет/мектеп ПОҚ сапалық құрамының өзгеру динамикасы 7.1-кестеде келтірілген. 7.1-кесте-ББ аккредиттелетін ПОҚ-ның соңғы 3 жылдағы кадрлық құрамы
Соңғы 3 жылдағы бизнес және кәсіпкерлік мектебінің ПОҚ кадрлық құрамының өзгеру динамикасы 7.1-суретте көрсетілген. 7.1-сурет-соңғы 3 жылдағы бизнес және кәсіпкерлік мектебінің ПОҚ кадрлық құрамының өзгеру динамикасы 2022-2023 оқу жылында факультетте / мектепте 31 штаттық ПОҚ (32,75 ставка) және 11 штаттан тыс (3 ставка) жұмыс істейді, бұл 26,2% құрайды. Базалық білімі бар оқытушылар саны 100% құрайды. Ғылыми дәрежелері мен атақтары бар ПОҚ саны 38,1% -. құрайды. Мемлекеттік тілде сабақ жүргізетін оқытушылардың пайызы 40,5% құрайды. Ғылыми дәрежелері мен атақтары бар ПОҚ – ның орташа жасы – 48 жас, ПОҚ-ның орташа жасы-44 жас. Қазіргі уақытта "табиғи және техногендік сипаттағы ТЖ қауіпсіздігін инновациялық басқару" ББ оқытушыларының жалпы саны – 13, оның ішінде 3 қоса атқарушы. Штаттық оқытушылар – 10, оның ішінде профессордың м.а. - 2, қауымдастырылған профессордың м. а. -3, аға оқытушылар – 3, оқытушылар - 2. 6 ғылым кандидаты ғылыми дәрежесімен. Ғылыми дәрежелері мен атақтары бар штаттық ПОҚ саны 60% - средний, орташа жасы 50 жасты құрайды. (20-қосымша). Қазіргі уақытта бизнес және кәсіпкерлік мектебінің оқытушылары докторантурада оқуын жалғастыруда, атап айтқанда ж. С. Абдрахманова (ЕҰУ). Гумилева, ОП 8d04102 Экономика), Саденова А. М (ПМУ. С. Торайғырова, арнайы. 6D050600 Экономика), Жизов М. в. (ЭЖМ ҒЗУ, "Менеджмент"ББ). Профессор-оқытушылар құрамының атқаратын лауазымына сәйкестігін анықтау үшін оқытушылардың құзыреттілігін бағалау барлық штаттық қызметкерлер мен қоса атқаратын қызметкерлер аттестаттаудан өту жолымен жүргізіледі, "ШҚТУ" КЕАҚ-ның 078-тармағына сәйкес АУП, ІІБ және ББ қызметкерлерін аттестаттау туралы ереже (25.02.2021 ж.); "ШҚТУ" КЕАҚ-ның 128-тармағына сәйкес ғылыми-педагогикалық қызметкерлерді аттестаттауды өткізу туралы ереже (15.06.2022 ж.). Ашық сабақтар өткізу, оқытушылардың өзара сабақтарын жүзеге асыру университет әкімшілігіне пәндерді оқыту сапасын жүйелі түрде бағалауға мүмкіндік береді. Өзара сабақтардың нәтижелері бойынша ашық және жұмыс сабақтарын талдау 6в04109 мемлекеттік қаржы менеджменті ББ бойынша оқу процесі оқытудың интерактивті нысандары негізінде жүзеге асырылатынын көрсетеді. Оқытушының құзыреттілігін жүйелі бағалау жыл сайын оқу жылының соңында жүргізіледі. ПОҚ бекітілген кесте бойынша ашық сабақтар өткізеді, онда ЖОО-ның барлық тілек білдірген қызметкерлері қатыса алады. ПОҚ сабақтарына өзара қатысу және ББ басшыларының бақылау сапарлары бекітілген кестеге сәйкес жүзеге асырылады ( 7.2 кесте). 7.2-кесте-оқытушылар өткізетін сабақтардың сапасын бағалау
ПОҚ-ның ашық сабақтары мен өзара сабақтарын талдау Бизнес және Кәсіпкерлік мектебі және Металлургия және Пайдалы қазбаларды байыту мектебі оқу-әдістемелік кеңесінің отырыстарында жүзеге асырылады (30.11.21 ж. №3 хаттама https://drive.google.com/drive/folders/1UCof1pX5TlEjqjBvH_8_LX9VUmEiDq7Y . 20.09.2022 ж. №2 хаттама, 25-Қосымша) бұдан бұрын ШБиП және ФНоЗ әдістемелік кеңесінің отырыстарында (17.09.2019 ж. №1 хаттама, 28.01.2019 ж. №5 хаттама) 6В04109 мемлекеттік қаржы менеджменті ПОҚ үшін қажетті қолайлы жағдайлар жасалған. Ақпараттық-кітапхана орталығы оқытушыларға кітап қорын және электрондық ресурстарды барлық оқу ғимараттарында тегін пайдалану құқығын береді; тапсырыс берілген дереккөздерді электрондық жеткізуді жүзеге асырады; халықаралық жазылым дерекқорларына тегін қол жеткізуді қамтамасыз етеді; халықаралық жазылым дерекқорларын пайдалану бойынша тренингтерде оқытушыларды тегін оқытуды жүргізеді. Жас оқытушыларға жатақхана беріледі. Оқытушылардың жеке дамуына жағдай жасауға әлеуметтік қолдау шараларының кешені, оның ішінде ҚР профилакторияларында медициналық қызмет көрсетуге жеңілдіктер ықпал етеді. 6В04109 мемлекеттік қаржы менеджменті ББ бойынша студенттерді даярлауды жүзеге асыратын ПОҚ жалпы саны 42 адамды құрайды, оның ішінде: ғылыми дәрежелері мен атақтары бар – 16 адам (43,2), магистр дәрежесі бар оқу сабақтарын жүргізетін – _13_ адам (35,1%). 6В04109 "Мемлекеттік қаржы менеджменті" ББ бойынша пәндерді оқытуды қамтамасыз ететін ПОҚ туралы мәліметтер 20, 21-қосымшада берілген. 6В11202 "табиғи және техногендік сипаттағы ТЖ қауіпсіздігін инновациялық басқару" ББ бойынша студенттерді даярлауды жүзеге асыратын университеттің ПОҚ жалпы саны 47 адамды құрайды, оның ішінде: ғылыми дәрежелері мен атақтары бар – 13 адам (28%), магистр дәрежесі бар оқу сабақтарын жүргізетін – _27_ адам (57,4%). 6В04109 ББ бойынша пәндерді оқытуды қамтамасыз ететін ПОҚ туралы мәліметтер табиғи және техногендік сипаттағы ТЖ қауіпсіздігін инновациялық басқару ЖОО ПОҚ және ПОҚ қосымшасында берілген. ОПҚ біліктілігіне қойылатын талаптар ББ (MBA, DBA) деңгейіне байланысты жоғары және (немесе) жоғары оқу орнынан кейінгі білім беретін ұйымдардың білім беру қызметіне қойылатын біліктілік талаптарын және оларға сәйкестікті растайтын құжаттар тізбесін бекіту туралы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2015 жылғы 17 маусымдағы № 391 бұйрығы белгіленді (өзгерістермен және 29.01.2023 ж.жағдай бойынша толықтырулармен). Университет пен ОП басшылығы өз қызметкерлері үшін жауапкершілікті түсінеді және оларды қолайлы жұмыс жағдайларымен қамтамасыз етеді. Университет студенттерді, оқытушыларды, қызметкерлерді әлеуметтік қорғауды жақсартуды, қазіргі заманғы инфрақұрылымды құруды және жаңғыртуды, университет студенттері мен қызметкерлерін кемсітудің кез келген түрінен қорғауды көздейтін сапа және сапаны қамтамасыз ету саласындағы саясатты енгізді және қолдайды (https://drive.google.com/drive/folders/1pdSZkngC7EXO0OkrdPwZ2DFveZpo2HeZ). Университеттің стратегиялық даму бағдарламасында басым бағыттардың бірі "Университет-әл-ауқат аумағы" болып табылады (https://drive.google.com/drive/folders/1pdSZkngC7EXO0OkrdPwZ2DFveZpo2HeZ). 2021 жылдан бастап университетте " EKTU.Otbasy-әл-ауқат аумағы *Well being " (https://www.ektu.kz/projects/links/ektuotbasy.aspx) "QAZAQSTAN project MANAGEMENT AWARDS – 2022" байқауында "ҚР жоғары оқу орындары арасындағы Үздік жоба"номинациясын жеңіп алды. Психологиялық қолдау көрсету үшін психологиялық қызмет құрылды Ektu.Otbasy. Университеттің мақсатты академиялық моделі-бұл инженерлердің жаңа буындарын студенттерге бағытталған және тәжірибеге бағдарланған даярлау үшін өзін-өзі дамытатын білім беру ортасын қалыптастыру, білім беру импорты мен экспорты арқылы дарынды жастарға университеттің тартымдылығын арттыру, "өмір бойы білім беру"тұжырымдамасы. Жоғары оқу орнының, факультеттің/мектептің басшылығы, ББ басшысы өз қызметкерлері үшін жауапкершілікті және "ШҚТУ" КЕАҚ-да 085 мектеп / факультет / Кафедра туралы ережеде (07.04.2021 ж.), факультет/мектеп деканының лауазымдық нұсқаулығында қолайлы жұмыс жағдайларын жасауды айқындады. "ШҚТУ" КЕАҚ 050-тармағында білім беру бағдарламасының басшысы туралы ереже (11.01.2023ж.) https://drive.google.com/drive/folders/1DBLBKjnUogIw700m9tcYiOCcAT1cGE міндеттердің бірі "ББ кадрлық қамтамасыз етуді және іске асыру шарттарын айқындауға қатысу", ББ іске асыруға тартылатын оқытушыларға көмек көрсету, сондай-ақ оларды ББ әдістемелік қамтамасыз етудің және тікелей процестің сапасын арттыратын технологияларды игеруге ынталандыру болып табылады оқыту. ББ басшысының жетекшілік ететін ББ бойынша білім алушыларды даярлауды қамтамасыз ететін кадр құрамы бойынша мектеп деканына ұсыныстар енгізуге құқығы бар. 2021 жылы аға оқытушы лауазымына біліктілік талаптарына сәйкес шет тілін меңгерудің жалпыеуропалық құзыреттеріне (стандарттарына) сәйкес IELTS халықаралық сертификатымен расталған тілдік емес пәндер оқытушылары үшін В1 деңгейінен төмен емес шет тілін білгені үшін оқытылатын пәндер бейініне сәйкес біліктілікті арттыру туралы сертификаттары бар М. в. Жизов ауыстырылды. соңғы 5 жыл, Абдрахманова Ж. С. және Саденова А. М., PhD докторы дәрежесін ізденушілер ретінде. 2023 жылы біліктілік талаптарына сәйкес профессордың м.а. Идришева Ж. К. және Даумова Г. К. ("табиғи және техногендік сипаттағы ТЖ қауіпсіздігін инновациялық басқару" ББ), қауымдастырылған профессор ғылыми атағын алғаннан кейін профессор ғылыми атағын беру қағидаларына қойылатын талаптардың 50% - дан астамын орындағаны үшін ауыстырылды. (04.01.2023 ж. №2 бұйрық) Даму стратегиясын іске асыруға ОПҚ-ның қосқан үлесі өте жоғары. Университетте университеттің стратегиялық даму бағдарламасын мектеп/факультет басшыларын, студенттер мен жұмыс берушілерді тарта отырып, жұмыс тобы әзірлейді және университеттің Ғылыми кеңесі арқылы қаралады. Университеттің стратегиялық даму бағдарламасы негізінде мектептерді/факультеттерді дамыту стратегиялары және ББ дамыту стратегиялары әзірленеді. Стратегияға жауапты орындаушыларды көрсете отырып, жыл сайын іс-шаралар жоспары әзірленеді. Жоспарланған іс-шараларды орындау университеттің стратегиялық даму бағдарламасында белгіленген негізгі мақсаттар мен көрсеткіштерге қол жеткізуге мүмкіндік береді. Университетте қазақстандық және шетелдік жетекші университеттер мен ғылыми орталықтарда жұмыс тәжірибесі бар жас зерттеушілер мен ғалымдарды тарту арқылы кәсіби өсу, ғылыми тиімділікті ынталандыру, кадрлық құрамды жаңарту бағдарламаларын іске асыру арқылы зерттеу, профессорлық-оқытушылық және басқару құрамының сапасын арттыруға бағытталған мақсатты кадр саясатын әзірлеу және енгізу мақсатында «Болашақ капиталы»жобасы іске асырылуда https://www.ektu.kz/projects/links/kapital-budushchego.aspx). Қызметкерлердің негізгі құзыреттерінің бірі-оқу және өзін-өзі дамыту. Университеттегі басым бағыттардың бірі ПОҚ-ның тілдік құзыреттілігін дамыту болып табылады. Іске асыру құралдары ретінде: "қашықтықтан оқыту мен сертификаттаудың көпфункционалды интеграцияланған жүйесі (МИСДОС)" мультимедиялық оқыту бағдарламасы – цифрлық технологияларды қолдана отырып ағылшын тілін оқытуға арналған Edusoft; коммуникативтік ағылшын тілін курстық оқыту; академиялық ағылшын тілі және пәнді ағылшын тілінде оқыту әдістемесі бойынша семинарлар мен тренингтер; ЖАОК курстары. Ағылшын тілін білу деңгейін арттыру үшін ПОҚ 2021 жылы ШҚТУ Делавер университетімен (АҚШ) бірлесіп халықаралық білім беру жөніндегі американдық кеңестен 2021 жылға арналған "UD-EKTU Partnership in English as Medium of Scientific Instruction and Communication" үш тілді білім беруді және серіктестік қатынастарды дамытуға грант жеңіп алды. жобаның міндеттері ағылшын тілінде пәндерді оқытатын оқытушылар мен докторанттардың кәсіби дамуына, ағылшын тілін оқыту тілі ретінде қолдауға және ғылыми коммуникацияны дамытуға бағытталған университеттер арасында серіктестік құру болып табылады. Жобаны іске асыру екі университеттің оқытушылары арасында ғылыми және әдістемелік байланыстар орнатуға бағытталған, олар білім беру қызметтерінің сапасын және ШҚТУ қызметкерлерінің жарияланымдық белсенділігін арттыруға ықпал етеді. ЖОО ETS Global – Educational Testing Service коммерциялық емес ұйымының еншілес компаниясы шартын ұзартуға өтінім берді. Осы шарт 2022 жылғы 24 наурыздан бастап күшіне енді және қолданылу мерзіміне сәйкес 2024 жылғы 31 қаңтарға дейін күшінде қалады. Осы шартты ұзарту арқылы ETS Global "ШҚТУ" КЕАҚ Білім беру қызметтерін жүзеге асыру үшін қызметтер мен материалдарды пайдалану құқығын береді. 2020 жылы өңірлік жоғары оқу орындарының білім алушылары үшін ШҚТУ-да TOEFL ITP емтиханын өткізу туралы шарт жасалды. 2021 жылы келісім ұзартылды. 2022-2023 оқу жылында емтихан тапсырып, TOEFL ITP сертификатын алды: Жизов М.в., Қайсанова Н. Б., Идришева Ж. К. Азаматова Ж. К., Букунова а. ш., TOEFL IBT сертификаты – Байтикенова г. а., жоғары білікті ғылыми-педагогикалық персоналды қалыптастыру мақсатында жас қызметкерлердің біліктілігін арттыруға көп көңіл бөлінеді, сондай-ақ оқытушылардың кәсіби және жеке өсуіне, заманауи білім беру технологиялары саласындағы құзыреттіліктерін дамытуға қажеттіліктерін қалыптастыру. 2020-2022 оқу жылында бизнес және кәсіпкерлік мектебінің оқытушылары кәсіби және ғылыми біліктілікті арттыру бойынша жұмысты жалғастырды. ПОҚ біліктілігін арттыру көрсеткіштері 7.3-кестеде көрсетілген. Аккредиттелетін ББ барлық ПОҚ жыл сайын кәсіби және жеке өсу үшін өз біліктілігін арттырады. Оқытушылар жоғары интерактивтілікпен және (немесе) кәсіби және өзге де коммуникацияның заманауи құралдарын пайдаланумен сипатталатын озық білім беру технологияларын меңгереді және белсенді пайдаланады. 7.3-кесте-2022 жылға аккредиттелетін ББ ПОҚ біліктілігін арттыру көрсеткіштері
Заманауи білім беру технологиялары саласындағы құзыреттілікті дамыту үшін оқытушылар жеке жоспарға MOOC, open EDX платформасында оқыту мен курстарды әзірлеуді енгізді., Coursera. Мысал ретінде келесі оқытушыларды келтіруге болады: - Закимова А. М. - open EDX платформасындағы "Мерчандайзинг" курсының ЖАОК; - Рахимбердинова М. У. - Coursera Zhbjj6dpsn4n_технологиялық кәсіпкерлік, 08.12.2020; Coursera Fbpxafa3x76x_ақыл аналитика, 10.11.2020; Coursera Lhatrbg27mju_ цифрлық маркетинг және әлеуметтік желілер, 26.01.2021; 7 Coursera 7p5lh6fdskty_ғылыми зерттеулер мен итбалықтардың әдіснамасы, 16.01.2021; 8 Coursera qgcetfxb73b2_адамдар мен Жобаларды басқару принциптері, 29.01.2021; - Сырымбек М. - Open EDX платформасындағы" инвестициялық жобалау"; - Сизов М. в. – Coursera WSU5F3V9CS87 кәсіби траектория менеджменті; Coursera K6FJ9HDGUMVJ технологиялық кәсіпкерлік; Coursera 3NGHDGP5PFV9 сандық маркетинг; Coursera 63rs45ewjath деректерді талдау; Coursera M63LJ8NYFW9Q digital маркетинг негіздері және т. б; - Куур О. в. - Coursera_ Finance for Startups. ШБиП ПОҚ онлайн-курстарды (ЖАОК) және Open edX әзірлеу жұмыстарын жалғастыруда. Жеке жоспар бойынша 7.4-кестеде ұсынылған келесі ПОҚ-да курстар дайындау жоспарланған болатын 7.4-кесте-жоспарланған онлайн курстар (MOOC) және Open edX
жүктеу/скачать 69,56 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||