Т. Н. Ер ме ко ва, Д. Ж. Рыс құл бек, Р. Н. Мұ на саева 10 ар ма н

32
1917 жыл дың 27 қа ра ша сын да Қо қан да өт кен Бү кіл 
мұ сыл ман дар дың IV съе зін де Түр кіс тан ав то но мия сын 
құ ру ту ра лы ұсы ныс ай тыл ды. Оны ал ды мен Мұ ха мед жан 
Ты ныш ба ев бас қа ра ды да, ар ты нан оның тіз гі ні Мұс та фа 
Шо қай ға ти ді. Ав то но мия 1918 жыл дың ақ па нын да тара ды. 
Шо қай Таш кент ке, одан әрі Ақ тө бе, Маң ғыс тау ар қы лы Гру-
зия ға қа шу ға мәж бүр бол ды. Мұс та фа Шо қай өмі рі нің соң ғы 
жыл да рын шет мем ле кет тер де өт кіз ді. Түр кия ар қы лы Гер-
ма ния ға, со дан соң Фран ция ға қо ныс ау да ра ды.
Эмиг ра ция да жү ріп «Тай мс», «Ша фак», «Journal of Royal 
Central Asian Society» сын ды бел ді ақ па рат құ рал да ры мен 
ты ғыз қа рым-қа ты нас та бол ды. «Жа ңа Түр кіс тан», «Жас 
Түр кіс тан» ат ты ба сы лым дар ды шы ға рып тұр ды. Боль ше-
вик тер дің жұ мы сы ту ра лы тү рік, ағыл шын жә не фран цуз 
тіл де рін де лек ция лар оқы ды. Па риж де ол «Түр кіс тан» ұлт-
тық бір лес ті гі не же тек ші лік ет ті.
(«Алаш айнасы» газетінен, 29.12.2015)
Мұс та а Шо қай мұ ра сы
Тәу ел сіз дік жыл да ры есі мі ел ге орал ған Мұс та фа Шо қай-
дың аты қа зір жиі ата лып, мұ ра сы бір те-бір те ту ған хал қы-
ның игі лі гі не ай на ла бас та ды. Ал 2013 жыл дың со ңын да, жа-
ңа жыл қар са ңын да М.Шо қай дың 12 том дық шы ғар ма ла ры-
ның то лық жи на ғы шық ты. 
Жи нақ тың бі ре гей лі гі мен жо ға ры дең гей ін бір не ше 
фак тор мен дә лел деу ге бо ла ды. Бі рін ші ден, М.Шо қай дың 
ең бек те рі түп нұс қа да бе ріл ген. Бұл оның шы ғар ма шы лық 
мұ ра сын ке лер ұр пақ тар ға бұр ма лау сыз, сол күй ін де жет кі-
зу ге мүм кін дік бе ре ді. Екін ші ден, көп том дық өзі нің құ ры-
лы мы мен де ерек ше ле не ді. Оның бі рін ші то мы М.Шо қай дың 
өмі рі мен қыз ме ті не ар на лып, 12-то мын да эпис то ляр лық 
мұ ра сы бе ріл ген. Ал 2–11-том да рын М.Шо қай дың ең бек те рі 
құ рай ды. Үшін ші ден, жұ мыс ар хе ог ра фия лық та лап тар ға 
сай орын дал ған. Әр бір то мы ал ғы сөз жә не тү сін дір ме лер мен 
жаб дық тал ған, олар оқыр ман ға нақ ты ба ғыт-бағ дар ұсы-
нып оты ра ды. Со ны мен бір ге про фес сор Кө шім Ес ма ғам-
бе тов М.Шо қай дың шы ғар ма шы лық зерт ха на сы мен, жұ мыс 
іс теу әдіс-тә сіл де рі мен та ныс ты ру үшін әр том ның со ңын да 
қо сым ша ма те ри ал дар бер ген.

жүктеу/скачать 10,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: