146
Жа ңа қол да ныс та ғы сөз дер
Тіл қо ғам мен бір ге да мып, жа ңа сөз дер мен то лы ғып оты ра ды.
Ака де мик Р.Сыз дық қа зақ ті лін де жа ңа сөз қол да ныс тары ның пай да
бо лу ына се беп кер жағ дай лар ды атап көр се те ді:
1. Өмір дің өзі әкел ген жа ңа лық тар ды атау қа жет ті гі. Осы ған орай
көп те ген жа ңа ұғым дар ды біл ді ру де қа зақ ті лі нің өз мүм кін ді гі бар
еке ні ай қын бол ды. Со ның нә ти же сін де 80жыл дар ға дей ін орыс
ша қол да ны лып кел ген
ус тав (жар ғы), прог рам ма (бағ дар ла ма),
ком пен са ия (тө ле ма қы), до ку мент (құ жат), ин фор ма ия (ақ па
рат), пен сия (зей не та қы), спон сор (де меу ші), про ент (па йыз),
ре пат риант (орал ман), реп рес сия (қу ғынсүр гін)
т.б. қа зақ ша
ата ла тын бол ды. 1920–1930 жыл да ры бі раз қол да ны лып, кей ін
ығыс ты рыл ған
тө ра ға, хат шы, құ қық, құ жат
т.б. сөз дер қай та
дан қол да ныс қа ен ді. Кей бір жер гі лік ті сөз дер:
ке ден (та мож ня),
шал ғам (ре дис), шал қан (ре па), су са мыр (диа бет)
т.б. тер мин дер
жа сау ға пай да ла ныл ды.
2. Бұ рын орыс ша ата лып не ме се су рет те ме (тү сін дір ме) жо лы мен
біл ді рі ліп кел ген ұғым дар дың қа зақ ша жа тық, мүм кін ді гін ше дәл
ба ла ма сын та бу ға әре кет, із де ніс арт ты. Мы са лы:
жол се рік (про
вод ник), те ле кө пір (те ле мост), от ба сы (семья), на рық (ры нок),
мер ді гер лік (под ряд), ұшақ (са мо лет), ті кұ шақ, (вер то лет), ие гер
(ка ва лер ор де на), зер гер ха на ( ве лир ная мас терс кая), зерт ха на
(ла бо ра то рия), кө лік жол (проез жая час ть до ро ги), жаяу жол (тро
ту ар), бағ дар шам (све то фор), жа ан да ну (гло ба ли за ия)
т.б.
Достарыңызбен бөлісу: 
