Т. Н. Ер ме ко ва, Ш. Л. Ерхожина, А. Е. Тоқбаева а р рр

105
М А Ы
Ы
Н А
– Бір ша ма ғы лы ми-тә жі ри бе лік сы нақ тар жүр гіз ді ңіз. 
Олар дың ма ңы зы қан ша лық ты? Осы са пар ға кет кен шы ғын 
да аз емес де ген дей.
– Әри не, жа сы ра ты ны жоқ, са пар дың құ ны – 20 мил лион 
дол лар. Де ген мен осын ша қар жы кет кен жұ мыс же мі сін бе-
ре ті ні не се нім ді мін. Ға рыш ке ңіс ті гін де қа зақ стан дық ға-
лым дар дың тап сы ры сы бой ын ша 20-ға жу ық ғы лы ми тә жі-
ри бе жүр гіз дім. Бұ лар дың бә рі – отан дық ғы лым ды да мы ту 
үшін аса қа жет жо ба лар. Мұз дық тар мен «Ку лон крис тал да-
рын» зерт те дім. Арал мен Кас пий ді су рет ке тү сі ріп, мо ни то-
ринг жа са дым. Он күн ге со зыл ған са пар ба ры сын да бас қа да 
фи зи ка лық-ға рыш тық тә жі ри бе лер мен эко ло гия ға қа тыс ты 
мо ни то ринг жүр гі зіп, шаң ды да уыл ды зерт те дім. 
– Сал мақ сыз дық жағ дай ын да ұй ық тау мен ас ішу де 
қи ын дық ту ды ма?
– Ға рыш та ғы ал ғаш қы күн де рі ұй ық тау мүм кін емес. 
Өйт ке ні ға рыш та тар ты лыс кү ші бол ма ған дық тан, кү ні-тү ні 
ауада қа лық тап тұ ра сың. Әдет те біз дер жас тық жас та нып, 
ба сы мыз ды ың ғай ымыз ша қис ай тып, ұй қы ға бас қоя мыз ғой. 
Ал ға рыш та қа ла ған жа ғы ңа қи сай ып, бір бүй ір мен ұй ық тай 
ал май сың. Сон дық тан ға рыш та бол ған сә тім де жер де жа тып 
мыз ғы ған ды қат ты аң са дым (
кү ліп
). 
– Бос уа қыт бол ды ма? Ға рыш тан жер ге қа ра ған да кө кі-
рек ті бір ке ре мет се зім кер не ген шы ғар?!
– Әл бет те. Жер де ат мос фе ра қа ба ты нан өз ге ға лам шар-
лар ды кө ру мүм кін емес. Ға рыш та мұн дай ке дер гі бол ма ған-
дық тан, ға лам шар лар ды анық кө ру ге бо ла ды. Марс, Юпи тер, 
Са турн дәл қа сың да, қол со зым жер де тұр ған дай. Бос уа қыт 
аз бо ла тын. Он дай сәт ту ын дай қал са, бір ден ил лю ми на тор ға 
тар та тын мын. Жұл дыз дар әдет те гі ден 15–20 есе үл кен әрі 
жа рық бо лып кө рі не ді.
– Ға рыш тан орал ған нан соң дү ни ета ны мы ңыз да қан дай 
да бір өз ге ріс тер орын ал ды ма?
– Мен ға рыш та өт кіз ген он күн де көп нәр се ге көз жет-
кіз дім. Асы лы, Жер ді ше ті мен ше гі жоқ кең дү ние деп елес-
те те міз ғой. Ал ға рыш тан қа ра ған да Жер дің тұң ғи ық ке ңіс-
тік те қор ған сыз әрі нә зік екен ді гін бай қай сың. Сон дық тан да 
жер ша рын ая лау дың ма ңыз ды лы ғын тү сін дім.
АР
те
те
те
те
тік
тік
те қор
те қор
жер ша
жер ша
М
– Ға
– Ға
да бір өз
да бір өз
ге
ге
ріс
ріс
ге
ге
ге
– Мен ға
– Мен ға
кіз
кіз
дім. Асы
дім. Асы
те
те
міз ғой. Ал ға
міз ғой. Ал ға
А
турн дәл қа
турн дәл қа
тын. Он
тын. Он
тын
тын
мын. Жұл
мын. Жұл
рық бо
рық бо
лып кө
лып кө
рі
рі
– Ға
– Ға
рыш
рыш
– Ға
– Ға
– Ға
тан орал
тан орал
ріс
ріс
тер орын ал
тер орын ал
Н
ру мүм
ру мүм
кін емес. Ға
кін емес. Ға
лам
лам
шар
шар
лар
лар
турн дәл қа
турн дәл қа
сың
сың
да, қол со
да, қол со
тын. Он
тын. Он
дай сәт ту
дай сәт ту
мын. Жұл
мын. Жұл
-
де ат
де ат
кін емес. Ға
кін емес. Ға
П
тан ға
тан ға
ты аң
ты аң
са
са
дым (
дым (
қыт бол
қыт бол
ды ма? Ға
ды ма? Ға
ды ма? Ға
ды ма? Ға
ды ма? Ға
мет се
мет се
зім кер
зім кер
не
не
де ат
де ат
мос
мос
В
сың. Әдет
сың. Әдет
ша қис
ша қис
ай
ай
тып, ұй
тып, ұй
ған жа
ған жа
ғы
ғы
ңа қи
ңа қи
сай
сай
тан ға
тан ға
рыш
рыш
та бол
та бол
дым (
дым (
кү
кү
ліп
ліп
б
да ұй
да ұй
қы күн
қы күн
де
де
рі ұй
рі ұй
ық
ық
ші бол
ші бол
ма
ма
ған
ған
те біз
те біз
дер жас
дер жас
а
лер мен эко
лер мен эко
ды зерт
ды зерт
те
те
да ұй
да ұй
ық
ық
тау мен ас ішу
тау мен ас ішу
ық
ық
с
ке тү
ке тү
пар ба
пар ба
ры
ры
сын
сын
лер мен эко
лер мен эко
ло
ло
гия
гия
те
те
дім. 
дім. 
п
лым
лым
ды да
ды да
тар мен «Ку
тар мен «Ку
лон крис
лон крис
ке тү
ке тү
сі
сі
ріп, мо
ріп, мо
да бас
да бас
а
мыс же
мыс же
мі
мі
стан
стан
дық ға-
дық ға-
ық ғы
ық ғы
лы
лы
ми тә
ми тә
жі-
жі-
ды да
ды да
мы
мы
с
20 мил
20 мил
лион 
лион 
мі
мі
сін бе-
сін бе-
дық ға-
дық ға-
ы
ңіз. 
ңіз. 
ғын 
ғын 
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

106
– Ал да ғы уа қыт та қан дай жос пар ла ры ңыз бар?
– «Қаз ға рыш та» қыз ме тім ді жал ғас ты ра мын. Со ны мен 
қа тар ға рыш қа та ғы бір мәр те ұшу ой ым да бар. Қа зақ аза мат-
та ры ның ға рыш қа ұзақ мер зім ге ұш қа нын қа лай мын. Ғарыш 
ке ңіс ті гін зерт теу, ғы лы ми жа ңа лық тар ашу біз дің де қо лы-
мыз дан ке ле ді. Ма ңыз ды сы – бас та ма сы бар.
(Қас қыр бай Қой шы ма нов)
1. А.Ай ым бе тов тің ға рыш та жүр гіз ген зерт теу ле рі нен не ні бай қа-
дың дар?
2. Ға рыш кер дің Жер ту ра лы ой ынан не ні аң ғар дың дар?
3. Қи ын ды ғы мен қы зығы мол ға рыш сая ха ты нан қан дай әсер ал-
дың дар?
2.
Тілдік құралдарды орынды пайдаланып, оқы лым мәтінінің те зи сін 
жазыңдар.

жүктеу/скачать 9,57 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: