Т. Н. Ер ме ко ва, Ш. Л. Ерхожина, А. Е. Тоқбаева а р рр

219
М
А
Н
М Н М
Н
Н А
Ғ.Мү сі ре пов тің «Қыз Жі бек» қой ылы мы – киім үл гі сі мен 
дәс тү рі міз ден бас тап, ата-ана мен ба ла, қыз бен жі гіт ара сын-
да ғы бү кіл асыл се зім дер ді дә ріп тейт ін, Отан ға де ген ерек ше 
ма хаб бат ты көр се те тін ба ға жет пес туын ды.
(ҚР ең бек сі ңір ген мә де ниет қай рат ке рі 
 
Бо лат Әб діл ма нов)
4.
А.Гин несстің «Са на сы бос адам ның ал дын да ойна ған ша, бос орын-
дық тың ал дын да ойна ған жақ сы» де ген пі кі рі не өз дә лел де рің ді 
ұсы ның дар.
Өзін дік пі кір 
Дә лел
Өз пі кі рін ай ғақтайт ын мы сал 
Өз пі кі рі не қар сы дә лел 
Қар сы дә лел ді жоқ қа шы ға ра тын 
мы сал
Қо ры тын ды
5.
Ұлыб ри та ния астана сы Лон дон да қой ыл ған ал ғаш қы қа зақ пье-
са сы ту ра лы із де ніп, «Д.Иса бе ковтің шы ғар ма сы ше тел дік тер ді 
не сі мен қы зық тыр ды?» де ген сұ рақ қа «ПОПС фор му ла сы» ар қы лы 
жауап жа зың дар.
6.
А.И.Гер цен нің «Театр – өмір лік сұ рақ тар ға жауап та ба тын орын» 
де ген пі кі рін дә лел деп, осы та қы рып та ғы ма қа ла ның те зи сін 
жа зың дар. Сөз са ны – 80–100. Жай сөйлемнің құрылымдық түр ле-
рін анықтаңдар.
АР
МА
рін дә
рін дә
А
дар. Сөз са
дар. Сөз са
рін анықтаңдар.
рін анықтаңдар.
Н
нің «Театр – өмір
нің «Театр – өмір
рін дә
рін дә
лел
лел
деп, осы та
деп, осы та
дар. Сөз са
дар. Сөз са
ны – 80–100. Жай сөйлемнің құрылымдық түр
ны – 80–100. Жай сөйлемнің құрылымдық түр
-
П
сы Лон
сы Лон
дон
дон
ніп, «Д.Иса
ніп, «Д.Иса
бе
бе
ковтің шы
ковтің шы
ды?» де
ды?» де
ген сұ
ген сұ
В
В
В
ВВВВВВ
дон
дон
да қой
да қой
б
бббббббб
б
б
а
аа
с
ссс
п
ған
ған
ша, бос орын
ша, бос орын
не өз дә
не өз дә
лел
лел
п
а
ниет қай
ниет қай
рат
рат
ниет қай
ниет қай
ниет қай
лат Әб
лат Әб
діл
діл
ма
ма
нов)
нов)
ша, бос орын
ша, бос орын
с
ген ерек
ген ерек
ше 
ше 
рат
рат
ке
ке
рі
рі
ке
ке
ке
нов)
нов)
ы
сі мен 
сі мен 
сын
сын
-
-
ше 
ше 
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

220
§8.
 
Театр – мә де ниет тің оша ғы
1.
Мә тін ді оқың дар. Бе ріл ген тап сыр ма лар ды орын даң дар.
1. Мә тін ге басқа та қы рып қойыңдар. 
2. «Да ла теат ры» де ген ұғым ды тү сін ді рің дер.
3. Ғаламтор мен газет-журналдардан оқыған осы тақырыптағы 
материалдардың авторына сілтеме жасаңдар.
4. Қою қа ріп пен бе ріл ген тір кес тер ді эмо цио нал дық-эксп рес сив тік 
сөз дер қа та ры на жат қы зу үшін дә лел дер кел ті рің дер.
5. Мә тін нің төр тін ші азатжо лын ой дан құ рас ты рың дар.
Қа зақ тың аса бай ауыз әде бие тін де гі 
ха лық да на лы ғы-
 мен 
қа тар жү ре тін 
жүй рік юмор
, 
өт кір са ти ра 
пьеса лар дан 
кем түс пе ген. Мы са лы, тап қыш тық, ше шен дік пен аты шық-
қан Жи рен ше, Таз ша ба ла, Ал дар кө се. Бұ лар дың өмі рі – 
шыл қып жат қан 
ко ме дия. М.Әуе зов Ита лия ның «Дель 
ар те» ко ме дия теат ры
 
мен біз дің ха лық ара сы нан шық қан 
әйгі лі қу лар дың 
суы рыпсал ма 
өне рі нің ара сын да ор тақ ұқ -
сас тық ты кө ре ді. Осы лар дың өмі рі не кү ле оты рып, ел дің 
жа ра сым ды әдет-ғұр пы ның 
не ше алуан 
әде мі кө рі ніс те рін
та ма ша лай сыз.
Біз дің то пы ра ғы мыз да
театр дың не гі зі «Да ла теат ры-
нан» 
бас тау ал ған
. Ол кез де гі өнер «театр» деп атал ған 
жоқ. Бү гін гі дей 
мә де ниет шең бе рі не
кір ген жоқ. Бі рақ 
жар- жар, бе та шар, бе сік той, ұлт тық ойын дар, нау рыз тойы, 
айт ыс және тағы басқалар қа зақ дра ма тур гиясы на 
дай ын 
«ши кі зат»
бол ды.
Қа зақ та ри хын да «сал», «се рі» атан ған жан дар дың аз емес 
еке нін бі ле міз. Ба лу ан Шо лақ, Үкі лі Ыбы рай, Бір жан сал, 
Ақан се рі нің 
бас тан кеш кен қы зық дәуре ні мен қай ғы-мұ ңы
кейін нен пьеса лар ға ай нал ды, ки но туын ды ла ры на
ар қау 
бол ды
. Театр ды «бұ рын қа зақ та бол ма ған, 
қа ны на сің бе ген
өнер» деп ен ді кім айта ала ды?!
(Әшір бек Сы ғай)
А
А
220
Р
бол
бол
өнер» деп ен
өнер» деп ен
М
Қа
Қа
еке
еке
нін бі
нін бі
Ақан се
Ақан се
рі
рі
кейін
кейін
нен пьеса
нен пьеса
бол
бол
ды
ды
А
жоқ. Бү
жоқ. Бү
жар, бе
жар, бе
ыс және тағы басқалар қа
ыс және тағы басқалар қа
«ши
«ши
кі
кі
зат»
зат»
бол
бол
Қа
Қа
зақ та
зақ та
ри
ри
нін бі
нін бі
ле
ле
Н
дің то
дің то
пы
пы
тау ал
тау ал
ған
ған
жоқ. Бү
жоқ. Бү
гін
гін
гі
гі
дей 
дей 
мә
мә
жар, бе
жар, бе
та
та
шар, бе
шар, бе
ыс және тағы басқалар қа
ыс және тағы басқалар қа
-
ра
ра
ғы
ғы
П
дия теат
дия теат
ры
ры
суы
суы
рыпсал
рыпсал
ді. Осы
ді. Осы
лар
лар
дың өмі
дың өмі
ды әдет
ды әдет
-
-
ғұр
ғұр
пы
пы
ның 
ның 
В
лы, тап
лы, тап
ша ба
ша ба
ла, Ал
ла, Ал
ко
ко
ме
ме
дия. М.Әуе
дия. М.Әуе
ры
ры
мен біз
мен біз
дің ха
дің ха
рыпсал
рыпсал
ма 
ма 
б
тың аса бай ауыз әде
тың аса бай ауыз әде
бие
бие
тін
тін
де
де
рік юмор
рік юмор
, 
, 
өт
өт
кір са
кір са
тық, ше
тық, ше
а
а
дан құ
дан құ
рас
рас
де
де
гі 
гі 
с
ссс
цио
цио
нал
нал
дық-эксп
дық-эксп
дер кел
дер кел
ті
ті
рің
рің
дер.
дер.
рас
рас
ты
ты
рың
рың
п
пп
3. Ғаламтор мен газет-журналдардан оқыған осы тақырыптағы 
3. Ғаламтор мен газет-журналдардан оқыған осы тақырыптағы 
материалдардың авторына сілтеме жасаңдар.
материалдардың авторына сілтеме жасаңдар.
дық-эксп
дық-эксп
а
ааа
3. Ғаламтор мен газет-журналдардан оқыған осы тақырыптағы 
3. Ғаламтор мен газет-журналдардан оқыған осы тақырыптағы 
с
дар.
дар.
с
ы
ы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

221
М
А
Н
М Н М
Н
Н А
2.
Мә тін ді оқып, тап сыр ма лар ды орын даң дар.
1. Екі мә тін ді са лыс ты рың дар. Мә тін дер дің сти лін анық таң дар.
2. Қою қа ріп пен бе ріл ген сөз дер мә тін ге қан дай реңк бе ріп тұр?
3. Мә тін нен ав тор дың сүйіне тін тұ сын тауып оқың дар. 
4. Ав тор қан дай мә се ле ге на зар ауда ра ды? Не лік тен?
Жам был об лы сы ның Қа зақ дра ма теат ры Елен Әлім-
жан ның « Бауыр жан Мо мы шұлы» ат ты дра ма сын сах на ла ды. 
Бір ден 
көз ге ұр ған жайт 
– спек так льге де ген кө рер мен 
ықы-
ла сы ның зор
бо луы
. 
Кө рер мен дер дің де ні
бү кіл рес пуб ли-
ка дан жи нал ған сах на ше бер ле рі мен 
қа лам гер лер
еді. Көп-
ші лі гі Бау кең ді біл ген, пі кір лес кен, қа ла бер ді, ол ту ра лы 
жа зыл ған бар лық ең бек тер ді оқып, қой ыл ған спек так ль дер 
мен тү сі ріл ген фильм дер ді көр ген. Де мек, олар – кө ңіл де-
рін де 
өз Бауыр жа ны қа лып тас қан
жан дар, ба тыр 
об ра зын 
сом дау да
жал ған ды ғы мен жа сан ды лы ғы
бол са, көз ге шұ қып 
көр се те тін дер. Жам был об лыс тық дра ма теат ры сол
 «қа тал» 
кө рер мен нің
сы ны нан сү рін бей өт ті. Сөйт іп, олар дың шы ғар-
ма шы лық із де ні сі 
өз же мі сін бер ді
. Ең бас ты сы, біз дің әде-
биеті міз ге Бауыр жан ту ра лы ин тел лек ту ал ды дра ма кел ді. 
Кө рер мен дер сах на дан со ғыс ба ты рын емес, 
ин тел лек ту ал ды 
дең гейі биік ұлт қай рат ке рін
көр ді. Оны жұртшы лық 
ықы-
лас қоя
қа был да ды. Бір жап-жас мұ ға лім қыз дың «Мен спек-
так ль ден пат риот бо лып шық тым» де ген сө зі – со ның дә ле лі. 
Бау кең нің өне ге сі елі міз дің жас буын ұр па ғын пат риот тық-
қа, елін, же рін сүюге тәр бие леу үшін қа жет ті лік ке айна лып 
отыр. Ен де ше, театр – та ма ша 
тәр бие құ ра лы
.
(Ме кем тас Мыр зах ме тұлы)
3.
Театр ту ра лы жай сөй лем түр ле рі не мы сал дар ой лап тауып, кес те ге 
жа зың дар.
 Жақ ты 
сөй лем 
 Жақ сыз 
сөй лем 
Жа лаң 
сөй лем 
 Жай ыл ма 
сөй лем 
То лым ды 
сөй лем 
То лым сыз 
сөй лем 
Атаулы 
сөй лем 
4.
«Сах на да Бау кең тұл ға сы» мә ті ні нің баян дау же лі сін сақ тай оты-
рып, ан но та ция жа зың дар. Сөз са ны – 40–50.
А
4.
4.
рып, 
рып, 
АА
А
АААА
А
АА
А
Р
РРРР
сөй
сөй
лем
лем
4.
4.
«Сах
«Сах
М
Театр 
Театр 
ту
ту
жа
жа
зың
зың
дар.
дар.
ММММ
Жақ
Жақ
ты 
ты 
Жақ
Жақ
сыз 
сыз 
сөй
сөй
лем
лем
А
қа, елін, же
қа, елін, же
отыр. Ен
отыр. Ен
де
де
ше, театр
ше, театр
ту
ту
ра
ра
лы жай сөй
лы жай сөй
Н
риот бо
риот бо
нің өне
нің өне
ге
ге
сі елі
сі елі
қа, елін, же
қа, елін, же
рін сүюге тәр
рін сүюге тәр
ше, театр
ше, театр
-
ды. Бір жап-жас мұ
ды. Бір жап-жас мұ
риот бо
риот бо
лып шық
лып шық
П
өз же
өз же
жан ту
жан ту
ра
ра
на
на
дан со
дан со
ғыс ба
ғыс ба
гейі биік ұлт қай
гейі биік ұлт қай
рат
рат
ке
ке
рін
рін
ды. Бір жап-жас мұ
ды. Бір жап-жас мұ
В
ғы мен жа
ғы мен жа
был об
был об
лыс
лыс
тық дра
тық дра
нан сү
нан сү
рін
рін
бей өт
бей өт
ті. Сөйт
ті. Сөйт
мі
мі
сін бер
сін бер
ді
ді
лы ин
лы ин
б
кен, қа
кен, қа
ді оқып, қой
ді оқып, қой
ді көр
ді көр
ген. Де
ген. Де
мек, олар – кө
мек, олар – кө
қан
қан
жан
жан
дар, ба
дар, ба
ды
ды
лы
лы
ғы
ғы
а
дің де
дің де
қа
қа
лам
лам
кен, қа
кен, қа
ла бер
ла бер
ді оқып, қой
ді оқып, қой
ыл
ыл
ған спек
ған спек
мек, олар – кө
мек, олар – кө
с
ма
ма
сын сах
сын сах
льге де
льге де
ген кө
ген кө
рер
рер
дің де
дің де
ні
ні
бү
бү
кіл рес
кіл рес
лам
лам
гер
гер
п
ры Елен Әлім
ры Елен Әлім
сын сах
сын сах
рер
рер
а
аа
с
ссссс
дар.
дар.
ріп тұр?
ріп тұр?
ы
ыы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

222
5.
Жар на ма та қы рып та ры ның ма ғы на сын ашып, су рет тер ге бай ла-
ныс ты сұ рақ тар құ рас ты рың дар. Сұ рақ тар ға ке зек те сіп жауап 
бе ру үшін жұп пен диа лог құ рың дар.
Театр атауы кө не грек ті лі нің «theatron» сө зі нен шық қан. 
Ана ті лі міз ге ау дар сақ, «кө ре тін орын» де ген қа ра пай ым 
ма ғы на бе ре ді.
Ко ме дия мен тра ге дия – театр дың ең та ны мал 
жанрла ры. Екі жанрды си паттайт ын бет пер де лер театр ны ша-
ны на ай нал ған.
1961 жы лы Ха лы қа ра лық Театр 
инс ти ту ты Ве на қа ла сын да өт кен 
IX конгре сін де 27 нау рыз ды «Ха лық-
ара лық театр кү ні» (World Theatre 
Day) деп бе кіт ті. Сах на саң лақ та ры -
ның кә сі би мей ра мы жыл сай ын атап 
өті ле ді. М.Әуе зов атын да ғы Қа зақ 
ака де мия лық дра ма теат ры жыл 
сай ын ме ре ке қар са ңын да «Театр 
көк те мі» ат ты фес ти валь өт кі зе ді.
6.
Екі тап сыр ма ның бі рін орын даң дар.
1. «Театр – ха лық өне рін әлем ге паш ете тін киелі орын» та қы-
ры бын да ар гу мен та тив ті эс се жа зың дар. Сөз са ны – 120–140. 
Жақты, жақсыз сөйлемдерді анықтаңдар.
2. «Театр – тәр бие құ ра лы» де ген та қы рып та ма қа ла жа зу үшін 
те зис тік жос пар құ рың дар. Сөз са ны – 80. Жалаң, жайылма, 
атаулы сөйлемдерді қатыстырыңдар.
А
А
222
Р
2.
2.
М
Екі 
Екі 
тап
тап
сыр
сыр
1.
1.
«Театр – ха
«Театр – ха
ры
ры
бын
бын
Жақты, жақсыз сөйлемдерді анықтаңдар.
Жақты, жақсыз сөйлемдерді анықтаңдар.
А
ді. М.Әуе
ді. М.Әуе
мия
мия
лық дра
лық дра
ын ме
ын ме
ре
ре
ке қар
ке қар
көк
көк
те
те
мі» ат
мі» ат
ты фес
ты фес
сыр
сыр
ма
ма
Н
Day) деп бе
Day) деп бе
кіт
кіт
ті. Сах
ті. Сах
би мей
би мей
ра
ра
мы жыл сай
мы жыл сай
ді. М.Әуе
ді. М.Әуе
зов атын
зов атын
лық дра
лық дра
ке қар
ке қар
-
ні» (W
ні» (W
ті. Сах
ті. Сах
П
лы Ха
лы Ха
лы
лы
қа
қа
ра
ра
на қа
на қа
ла
ла
сын
сын
де 27 нау
де 27 нау
рыз
рыз
ды «Ха
ды «Ха
ні» (W
ні» (W
orld Theatre 
orld Theatre 
В
сақ, «кө
сақ, «кө
дия мен тра
дия мен тра
ры. Екі жанрды си
ры. Екі жанрды си
паттайт
паттайт
ра
ра
лық Театр 
лық Театр 
б
б
б
б
лі
лі
нің «theatron» сө
нің «theatron» сө
тін орын» де
тін орын» де
а
а
а
а
а
ас
с
а
а
а
с
с
с
с
ы
ге бай
ге бай
ла
ла
-
-
сіп жауап 
сіп жауап 
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

IX 
М
• Қазақстанның көрікті жерлерімен танысасыңдар, олардың 
көркемдік сипатын ақын-жазушылардың сөзбен қалай танытқанын 
дәлелдейсіңдер; 
• неліктен Қазақстанға туризм саласын дамыту керектігі туралы 
болжам жасайсыңдар; 
• шағын әрі жинақы мәтін жасауды үйренесіңдер, ол үшін графиктік 
деректермен жұмыс жасайсыңдар;
• сөй лем со ңын да қа бат та сып қой ыла тын ты ныс бел гі ле рінің қойы-
лу заң дылы ғымен танысасыңдар.
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ
ТУРИЗМ
ЖӘНЕ ЭКОТУРИЗМ
ПУНКТУАЦИЯ 
СӨЙ ЛЕМ СО ҢЫН ДА ҚА БАТ ТА СЫП ҚОЙ ЫЛА ТЫН
ТЫ НЫС БЕЛ ГІ ЛЕ РІ
Пай! Пай! Пай! Киелі неткен жер!
Батырлар дүрілдеп өткен жер,
Тұлпарлар дүбірлеп төккен тер,
Ғашықтар бір-бірін өпкен жер,
Сарылып сал-сері кеткен жер.
Бас иіп, иіскеп топырағын,
Тағзым жасамай өтпеңдер!
(Мұқағали Мақатаев)
А
А
А
А
А
А
Р
Р
Р
Р
Р
Р
ММ
Батырлар дүрілдеп өткен жер,
Батырлар дүрілдеп өткен жер,
Тұлпарлар дүбірлеп төккен тер,
Тұлпарлар дүбірлеп төккен тер,
Ғашықтар бір-бірін өпкен жер,
Ғашықтар бір-бірін өпкен жер,
Сарылып сал-сері кеткен жер.
Сарылып сал-сері кеткен жер.
А
термен
термен
лем
лем
со
со
ңын
ңын
заң
заң
дылы
дылы
ғымен
ғымен
АА
Пай! Пай! Пай! Киелі неткен жер!
Пай! Пай! Пай! Киелі неткен жер!
Батырлар дүрілдеп өткен жер,
Батырлар дүрілдеп өткен жер,
Н
Қазақстанға
Қазақстанға
жасайсыңдар;
жасайсыңдар;
жинақы
жинақы
мәтін
мәтін
жасауды
жасауды
термен
термен
жұмыс
жұмыс
жасайсыңдар;
жасайсыңдар;
ңын
ңын
да
да
қа
қа
б
б
ат
ат
ғымен
ғымен
танысасыңдар.
танысасыңдар.
-
туризм
туризм
П
көрікті
көрікті
жерлерімен
жерлерімен
танысасыңдар,
танысасыңдар,
ақын-жазушылардың
ақын-жазушылардың
В
ПУНКТУАЦИЯ 
ПУНКТУАЦИЯ 
БАТ
БАТ
ТА
ТА
СЫП ҚОЙ
СЫП ҚОЙ
б
ЖӘНЕ ЭКОТУРИЗМ
ЖӘНЕ ЭКОТУРИЗМ
б
а
ЖӘНЕ ЭКОТУРИЗМ
ЖӘНЕ ЭКОТУРИЗМ
сп
а
а
а
с
с
сы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

224

жүктеу/скачать 9,57 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: