«Таңдап алған спорт түрінің техникалық, тактикалық және дене дайындығы» пәні бойынша

Әрбір спорт түрлерінде жаттығу техникасы әр түрлі болып келеді. Төзімділікті керек ететін спорт түрлерінде техниканы жетілдіру қимыл-қозғалысты тиімді түрде орындауға байланысты.

Әр бір спорт түрлерінде жаттығуларды орындаған кезде «эталондық» орындау керек деген көзқарас қалыптасқан. Ол ең жақсы спортшының өз спорт түрінде негізгі жаттығуды орындауы. Ол кітапта жазылған, суретте, кинотүсірулерде көрсетілген жаттығуды орындау түрі, техникасы жаттығуды үйренуге негіз болуы керек. Ал спортшыдан дәл осындай орындау керек деп талап еткен дұрыс болмайды. Спортшы сол көрсетілген жаттығуды орындау техникасын негізге алып, өз ерекшеліктерін ескеріп, жаттығуды орындауы керек. Ол ерекшеліктер: дене құрылысы, дене қуаты дайындығы, физиологиялық, психткалық ж.б. қасиеттер.

Техникалық дайындық кезінде спортшылар мынандай талаптар орындауы керек:

1. 
   Техника нәтижелілігі- жарыс жаттығу техникасының нәтижелі орындалуы. Мысалы, волейболшының шабуыл соққысы соққан доп, ойын алаңына түсуі.
   
2. 
   Тиімділігі-биомеханика заңдылықтарына сай тиімді қозғалыс құрылысын орындау.
   
3. 
   Тұрақтылығы- тұрақты жоғары көрсеткіштер көрсетуге бағытталған қозғалыс техникасын құрастыру
   
4. 
   Бейімділігі- спортшының жетілдірілген қозғалыс техникасын барлық жарыс жағдайында орындай алуы.
   
5. 
   Үнемділігі- энергияны неғұрлым аз жұмсайтын қозғалыс құрылысы.
   

1.Основы методики физического воспитания школьников. Минаев Б.Н., Шиян Б.М. М. 1989

2. Ашмарин Б.А.«Теория и функции физического воспитания» - М.,1979.

3. Волков Н.Н.- «Развитие физических качеств школьников»- «ФиС», 1980.

Спорт түрлерінің барлығын әлемде олардың таралу ауқымына байланысты 7 бөлімге классификациялауға болады. Негізінен бұларға қысқы және жазғы олимпиада ойындаы жатады.

1-бөлім. Бұл спорт түрлері, оларға спортшылардың қозғалу двигательдері өзінің физикалық психикалық әсерімен олар (атлетика, гимнастика, футбол). Бұл – адам факторы.

2-бөлім. Бұл спорт түрлері негізінен қозғалыс техникалық құрылғылармен қолдана білуі (автомобиль, мотоцикл т.б.). Бұларда спорттық нәтиже техникалық құрылғыларды белгілі дәрежеде қолдана білу. Олардың құрастырылу сапасына байланысты болады. Бұл адам – көмек жүйесі деп аталады.

3-бөлім. Бұл спорт түрлері белгіленген қару-жарақтың спецификалық нәтижесіне байланысты (атыс, дартс). Бұл адам – қару жүйесі деп аталады.

4-бөлім. Бұл сопрт түрлерінде белгілі нәтижені модельді – конструкциялық шығармашылығы бар спортшының нәтижесі құрайды. Бұл адам – конструктор – көлік жүйесі деп аталады.

5-бөлім. Бұл спорт түрлері, негізіне келесі спортшыны логикалық интелектиалды арту болып табылады (шахмат, дойбы, бридш). Бұл абстракты-логикалық, стратегиялық-тактикалық жүйе нәтижесі.

6-бөлім. – Көпсайыс, спорт түрлерінен құрастырылған, әр түрлі спорт түрлеріне келетін (үш сайыс, бес сайыс, спорттық бағдар, аң аулау, биатлон, су көп сайыс, қызметтік көп сайыс және т.б.).

Қиын координациялық жәнетүрлі қозғалыстар (жоғары нәтижелі спортшының шыдамдылығы).

Жетінші топ – атты спорт түрлері салт атты және жетістіктері олардың қабілеттері және үйлесімділіктері – үйлесімді бірегейлігінде болады. (Жүйе «адам - ат»).

Жарысқа қатысушыларды санына және қабілеттіліктеріне қарай спорт түрлеріне бөлу:

1. 
   Жекелей, нәтиже тек бір спортшыға байланысты (жүгіріс, жүзу, секірулер, мәнерлеп сырғанаумен жеке ... Және т.б.)
   
2. 
   Қосарлап, нәтиже екі және бірнеше қатысушылардың келісімімен – синхронды қимылдарды (енгізуде секірулер, синхронды жүзу, атты спорт, сәнді билер ... және т.б.)
   
3. 
   Жеке топтар, жеке сайыстарда топпен орындау (көркем гимнастика, теннис ... және т.б.)
   
4. 
   Спорттық командалық түрлер – барлығы үйлесімділікпенен, синхронды қимылмен командада дұрыс әркімнің өз орнында болуы (қорғаушы, бомбардир, қақпашы, сонымен қатар стратегиялардың және ойын тактикашылары.(Баскетбол, қол доп, футбол ... және т.б.)
   

1. Кофман Л.Г. «Дене шынықтыру мұғалімінің кітапшасы» 1998

2. Виленский М.Я. Савин Р.С. «Дене тәрбиесі студенттерінің кәсіби бағыты» 1989

3. Дене шынықтыру. Загорский Б.И. и др. М. 1984

4. Спорттық ойындар. Железняк В.И. М. 2001
Дәріс № 7

Тақырыбы: Таңдап алған спорт түрінің технико-тактикалық дайындық негіздерінің жалпы сипаттамасы. Негізгі түсініктер
Таңдап алған спорт түрінің технико-тактикалық дайындық негіздерін оқу барысында мынандай негізгі түсініктерді танып, түсіне білеміз: «Дене тәрбиесі», «Спорт», «Дене қуатының реабилитациясы», «Дене қуатының рекреациясы», «Дене қуаты дайындығы», «Дене қуаты дайындығы», «Дене қуатының жетілуі», «Дене дамуы».

Дене тәрбиесі- дене мәдениетінің әрекетті бір саласы, тәрбиенің түрі. Оның ерекшеліктері қозғалысқа үйрету, дене қуаты қасиеттерін тәрбиелеу, дене тәрбиесі мен спорт саласында теориялық білім беру.

Ол жалпы және арнайы дене қуаты дайындығы деп бөлінеді.

Жалпы дене қуаты дайындығы- жалпы әр түрлі әрекет түрлерінебағытталған дене тәрбиесі үрдісі.

Арнайы дене қуаты дайындығы дегеніміз-арнайы бір спорт немесе кәсіп түріне қарай бағытталған дене тәрбиесі үрдісі.

Спорт дегеніміз-әр түрлі жаттығулардың көмегімен жоғарғы жетістіктерге қол жеткізуге бағытталған өнер түрі. Спорт көпшілік спорт және жоғарғы көрсеткіштер спорты деп екіге бөлінеді. Жоғарғы жетістіктер спорты ол- жоғары көрсеткіштерге бағытталған жеңімпаздар, рекордсмендер спорты. Жоғарғы жетістіктер спорты әуесқой және кәсіпқой спорт деп бөлінеді. Әуесқой спортшылар көпшілік спортпен айналысады. Көпшілік спорт- ол барлық адамдар қатыса алатын, қатысушылар санына шек қойылмайтын спорт жаттығуларының түрі.

Дене қуатының рекреациясы- жаттығулар жасау арқылы белсенді демалыс ұйымдастыру. Ол дене тәрбиесі жаттығуларының көмегімен халықтың көңілін көтереді, бір әрекеттен екінші әрекетке көшіреді.

Дене қуатының реабилитациясы-адам ағзасының жарақат алып ауырған жүйелерін жаттығулар, массаж, монша буы, су процедуралары арқылы емдеу, қалпына келтіру.

Дене қуатын жетілдіру-адамның дене қуаты қасиетін үйлесімді дамыту және жан-жақты дайындығын жоғарғы деңгейде жеткізу.

Дене қуаты білімі-адамды қозғалыс шеберлігі мен дағдысына үйрету және теориялық біліммен қаруландыру.

1.Теория и методика физического воспитания и спорта. Холодов Ж.К., Кузнецов В.С. М. 2001

2.Основы методики физического воспитания школьников. Минаев Б.Н., Шиян Б.М. М. 1989Ашмарин Б.А.«Теория и функции физического воспитания» - М.,1979.

5. 
   Волков Н.Н.- «Развитие физических качеств школьников»- «ФиС», 1980.
   

Мақсаты: Студенттерді таңдалған спорт түрінің техникасын оқыту әдістемесімен таныстыру.

Бірінші кезеңде тараған әдістер мыналар:

1. 
   Қайталау әдәсә. Кенеттен болған дауысқа көп рет, әрбір ретте тезірек сезіну мүмкіншілігін жақсарту.
   
2. 
   Ойын әдісі. Әр түрлі қозғалмалы ойындар. Спорттық ойындар (баскетбол, стол теннисі, волейбол т.б) ойнау немесе ойын элементтерін қолдану.
   
3. 
   Жарыс әдісі. Дене тәрбиесі мұғалімі мен жаттықтырушының басқаруымен жарыс, бәсеке түрінде берілетін әр түрлі эстафеталық сипаттағы жаттығулар.
   

Екінші кезеңде «сенсомоторлық» әдістеме қолданылады. Бұл әдістеме спортшының жылдам қозғалысы және сол жылдам қозғалған әрекетке жұмсаған аз уақыт аралығын айыра білу қабілеттілігіне негізделген. Іс жүзінде ол былай орындалады: спортшы жаттықтырушының жылдамдық уақыты туралы хабарын ала отырып сөрелік дыбысты өте тез сезуге бағалайды, жаттықтырушы сонан соң ғана уақыт ұзақтығын хабарлайды. Спортшы мен бапкердің уақыт ұзақтығын бағалауы бірдей болған кезде, беріледі. Ақырында спортшыда уақытты дәл қабылдау қабілеттілігі қалыптасады, ол сезіну жылдамдығының жақсаруын тездетеді.

1. Ашмарин Б.А.«Теория и методика физического воспитания» - М.,1990.

2. Донской Д.Д. Зациорский В.Н.- «Биомехника» М., «ФиС», 1979.
Дәріс № 9

Тақырыбы: Тактикаға оқыту әдістемесі

Денешынықтыру тәжірибесінде жаттығу термині 2 түрлі мағынада беріледі:

А) Денешынықтырудың құралы ретінде арнайы, жылжымалы әрекеттердің түрлері (биіктікке секіру, граната лақтыру, домалау т.б.)

Б) әдіс түріне яғни тәсілдерді қолдану әдістемесі арқылы, шындығында жылжымалы әрекеттерді әдейі қайталау арқылы қабілетін сапасын арттыруға, тәрбиелеуге апарады.

Бастысы, әдістемені меңгерудің де ең бастысы жаттығу толық үйренуі және жаттығуды жеке-жеке үйрену әдістемелері жатады.

1. 
   Жаттығуды толықтай үйрену әдістемелері.
   

Оқудың басқа этаптарында қолдануы мүмкн, егер оқушылардың дайындық дәрежесі биік болса және оқытылып жатқан жаттығу оңай болса. Ол соңғы этапта және әрекетті тексеру кезінде ылғи қолданылады. Барлық қозғалыс әрекеттерінің толықтай үйрену әдістемесі осы әдістің жақсы жағы болып келеді. Ал жетіспеушіліктеріне келетін болсақ- ол бір уақытта көп қозғалыс жаттығуларын шешу керек, сонымен өз ойын барлық техника бөлшектеріне жинақтау. Осыған байланысты әрдайым жатығу жасау жерінде, бөлек қозғалыстарды бөліп көрсетіп, өз көңілін жаттығу жасап жатқандарға бөледі.

2. 
   Жаттығуды жеке-жеке үйрену әдістемесі.
   

Бір жайтты ұмытпау керек, жаттығудың жеке-жеке үйрену әдістемесінен жаттығудың толық әдістемесін үйренуі бір белгілі уақытта болуы керек. Өйткені кешіктелінген уақытта болған қосылыс бізге өте қиын жаттығу болуы мүмкін.

Дұрыс бөлшектемеген жағдайда жаттығудың жеке бөлшектері өзіне тән емес мінездемесі қосылуы мүмкін. Толықтай жаттығудың әдістемесін үйренгенде және жаттығудың жеке- жеке әдістемесін тәжірибеде қосымша әдістеме ретінде қолданғанда қорытынды жаттығу ретінде қолданады. Қорытынды жаттығу өз құрамы бойынша толық қозғалмалы әрекетке және жеке қозғалыстарына жауап беруі керек. Олар жеңіл қатынастардың жиылуына әкеліп соғады, солардың белгілі бір бейнесімен ьолық жаттығуы оны үйренуге көмектеседі.

Қорытынды жаттығу аяқталған түрде және балаларға түсінікті болуы керек. Жатығудың түрлілігі балалардың қозғалыс тәжірибесін толтырып, сабақтың жақсы өтуіне әсер етеді.

Бірақ қорытынды жаттығудың қолданылуы өзіндік мақсаты емес, сондықтан ол қатал өзіндік болуы керек. Жылжымалы қозғалыстың қиындығына байланысты әрбір оқушыға өзінің қорытынды жатттығуы керек, ол оқу алдында тұрған мақсатына жетуді тездетеді.

Негізгі әдебиет

1. Оқушылардың дене тәрбиесі негіздері. Минаев Б.Н., Шиян Б.М. М. 1989

2. Железняк Д.Д., Петров П.К. «Дене мәдениеті мен спортта ғылыми- әдістемелік іс- әрекеттің негіздері» 2002
Қосымша әдебиет:

1. Гимнастика. Палыга В.Д. М. 1982

2. Гимнастиканы оқыту теориясы мен әдістемесі. Филиппович В.И. М. 1971 Кнышев О.Р.


Дәріс № 10
Тақырыбы: Техниканы жетілдіру әдістемесі

Волейболдың ерекшелігі- әдістерді допқа қолды бір-ақ рет тигізіп орындау, допты соғу санының шектелуі, жағдайдың тез өзгеруі, ойыншылардың өзара қозғалыс бірлігі, ойын алаңының шектелуі т.б. жағдайларға байланысты. Әртүрлі жаттығуларды орындау, даярлыққа және екі жақты ойындарға қатысу маңызды қозғалыс қабілетін дамытуға, тәрбиелеуге мүмкіндік береді. Волейболмен шұғылдану денсаулықты нығайтып, ойыншыларды жан-жақты шынықтырып, көпшілдікке тәрбиелейді. Сонымен қатар бұл кімді болса да қызықтыратын ойын.

Волейбол ойынының материалына құрылған сабақтардың басты бағыты-ойынның осы түрі арқылы оқушылардың дене тәрбиесін жақсарту, волейбол ойынына дағдылану және сабақтан тыс уақыттарда, тұрғылықты жерлерде өз беттерімен шұғылдануға және ойынға қажетті біліммен, шеберлікпен қаруландыру. Сабақтарда ойын әдістері мен тәсілдерін үйретуде волйболға тән қимыл-қозғалыстың жетілдірумен қатар оқу материлдарын игеру дәрежесі де дағдыланады. Орта білім беретін мектептерде спортшы-волейболшылар даярламайды, сондықтан секцияларда немесе арнаулы спорт мектептерінде волейбол ойынын игерген оқушыларға артықшылықтар берудің қажеті жоқ. Керісінше олар сабақтарды өткізу барысында оқытушыға көмекші болады.

Оқушыларды жапай қамти отырып, волейболдан кластан тыс жұмыстарды ұйымдастырудың маңызы зор. Атап айтқанда, ІҮ-ҮІ класс оқушылары үшін мини-волейбол ойынының әдістерін үйретіп, жарыстар өткізу, ҮІ-ҮІІ класс оқушыларын волейболға одан әрі дағдыландыру, сабақ арасындағы үзілістерде оқушылар шеңбер бойында тұрып тор арқылы ойнауға да болады.

Әр сабақта оқушылар өз бетімен волейбол ойнағанда барынша күш түсетін тірек-қимыл аппараты мен бұлшық еттер тобын (қол саусақтары, иық, тізе, тобық буындары) сондай-ақ шапшандық- күш, секіргіштік қабілеттерін т.б. жетілдіре түсуі қажет. Волейбол сабақтарын ойдағыдай өткізу үшін салмағы 1,5-2 кг. бітеу доптар резеңке бинттер, доп ұстағыштар, рәзеңке серппелі доптар қажет.
Әдебиеттер:

1. Холодов Ж.к. Кузнецов В.С.- «Теория и методика физического воспитания» - М., 2001.

2. Матвеев Л.П. - «Теория и методика физического воспитания» - М., 1991.

3. «Мектепте волейболды оқыту» - әдістемелік нұсқаулық, Алматы-1990

Мақсаты: Волейбол ойынының тактаксын жетілдіру әдістемесін үйрету.

Ойын тактикасы- бұл қарсы жақты жеңіп шығу мақсатында барлық ойыншылардың қимыл-қозғалыс әрекетін ойластырып, дұрыс ұйымдастыру. Волейболшылардың бүкіл қимыл-қозғалыс әрекеті екі бағыттан тұрады: шабуыл мен қорғаныс әрекеті. Шабуыл мен қорғаныста жеке, топтық және командалық қозғалыс тәсілдері болады. Жалпы алғанда спорттық мектептер программасында 110 түрлі әдіс-тәсілдер енгізілген.

Ойынның мақсаты тек әдіс-тәсілдердің дұрыс жоспарлануы арқылы жүзеге асырылады. Бұл әсіресе жеке ойыншының қозғалысынан айқын байқалады. Мысалы, допты ойынға қосқанда қалай бағыттау-бұл әдіс-айла, ал допты сол нүктеге дәл түсіру дағдыланғандық шеберлікке байланысты. Бопты соғуға берерде шабуылшының қайсысы оңтайлы екені анықталады, қорғанысты допты қабылдау әдісі (жоғарыдан, төменнен) таңдап алынса, тосқауыл қоюда тордың үстіне шығару сәтін, доптың бағытын алдын ала білу қажет.

Топтық әдісте екі-төрт ойыншы ойнайды. Шабуыл әрекетін тордың жанындағы үш ойыншы, сондай-ақ 6-5 І-аймақтағы ойыншылар допты қабылдаған соң бірлесе отырып ойнайды. Осы бірлескен қозғалысты тәсілдік комбинация деп те атайды. Қорғаныс әрекеттеріне 3,4,2 аймақ ойыншыларының артқы шепті қорғауы, сондай-ақ тосқауыл қоюшылардың орнын қауіпсіздендіру қозғалыстары жатады.

Ойын кезінде командалық әдістерді қолдануға бүкіл команда мүшелері қатысады. Оны «ойын жүйесі» деп те атайды. Шабуыл да екі жүйеде болады: 3-2-4-аймақтардағы ойыншылардың бірі берген допты алдыңғы қатардағы ойыншылардың бірінің екінші берілістен кейін шабуылдай соғуы; екіншісі- артқы қатардан торға қарай шыққан ойыншының допты екінші берілістен шабуылдай соғуы. Екінші системаны негізінен тәжірибелі волейболшылар пайдаланады. Қорғаныста да екі жүйе бар: «Алдыңғы бұрыштан» - мұнда 6- аймақты ойыншысы шабуыл аймағына шығып, қорғанысқа тұрады, «артқы бұрыштан»- мұнда әлгі ойыншы алаңның артқы сызығына жақын орналасып, команданың қорғаныс позициясын күшейтеді.

1. Спорттық ойындар. Москва, 2001 Железняк Ю.Д.

2. Учебник тренера по волейболу Москва, 1996 Игнатева В.Я.

3. Уроки по волейболу. Башкин С.Г. 1966
Дәріс № 12

Тақырыбы: Техниканы оқыту құралдары

Мақсаты: Таңдап алынған спорт түрінің техникасын оқыту құралдарымен таныстыру. Толық мәлімет беру.

Ойыншының айла-тәсілін жақсы меңгеруі үшін дене тәрбиесі пәні мұғалімнің педагогикалық шеберлігі мен сабақта оқушылардың ынта жігері мен ебекқорлығына байланысты. Сондай-ақ сабақтан тыс кезде өз бетімен даярлану және оқушылардың дене жағынан дамуына да байланысты.

1. Учебник тренера по волейболу Москва, 1996 Игнатева В.Я.

2. Уроки по волейболу. Башкин С.Г. 1966
Дәріс № 13
Тақырыбы: Тактиканы оқыту құралдары

Мақсаты: Таңдап алынған спорт түрінің тактикасын оқыту құралдарымен таныстыру. Толық мәлімет беру.

Тактиканы оқыту құралдарының негізі- арнаулы жаттығулар, жұптасып ойнау, екіжақты ойын нәтижелері.

Кең тараған жаттығулардың қатарына түрлі әдістермен орын ауыстыру, бір орында тұрып және қозғалып барып бір немесе екі аяқпен секіру, жоғары секіріп, секірген допты соғу, бір орыннан, секіріп барып бітеу допты кеудеден, желке тұстан лақтыру, допты беру, шабуылдай соғу жатады.

Ойынға дайындық, яғни денені қыздыру жалпы дамыту және арнайы даярлық жаттығуларынан (тез қозғалу, қуалай, домална, бір немесе екі аяқпен секіріп барып орын ауыстыру, шабуылдаушы соққыны, тосқауыл қою қозғалысын көрсету, қолдың қимылымен үйлестіре түрлі әдіспен орын ауыстыру т.б.) тұрады.

Арнаулы бөлімге жаттығу әдістері бойынша: допты жұптасып екі қолмен жоғарыдан беру және төменнен қабылдау, топ арқылы шабуылдай соғу, әріптесіне доп беру енгізілген. Жоғары разрядты командаларда жалпы дамыту жаттығуларын ойын функцияларына қарай (байланыстырушы және шабуылдаушы) енгізеді. Жалпы дамыту жаттығуларының уақыты-10-15 минут.

Жалпы дамыту жаттығулары міндетті түрде өткізіледі, денені қыздырып, жұмысқа дайындау. Әсіресе, бұл шабуылдаушы соққыға, тосқауыл қоюға және екі жақты ойын кезінде жарақаттан сақтандырады.

Әдебиеттер:

1. Максименко А.М. Дене тәрбиесі теориясы мен әдістемесі негіздері., 1999.

2. Матвеев Л.П. Дене шынықтыру теориясы мен әдістемесі. Дене шынықтыру институттарына арналаған оқулық

3. Оқушылардың дене тәрбиесі негіздері. Минаев Б.Н., Шиян Б.М. М. 1989

Денешынықтыру дайындығы спорттық жаттықтырудың негізі болып таблады. Спортшының физикалық сапаларының қалыптасуына мақсатталған үрдіс. Бұл сапалар: күш, шыдамдылық, майысқақтық, жылдамдық қабілеттері.

Физикалық мәдениеттің негізгі қаржысының қозғалысы жаттығуының қозғалыс – ол физикалық трренировкасы. Жаттығудың мағынасы физиологиялық, биохимиялық, морфологиялық өзгерулердің дамуы, бірнеше қайталанатын жұмыстың әсерінен пайда болуынан немесе басқадай активті түрлеріне байланысты жәнеөзгерілетін жүктемесі, және функционалдық пен құрылымдық ресурстар бойынша.

Тренировканың барысында организмнің жұмыс қалыптасуының динамикасы болады, бірақта ол өзгеруін сипаттайды, жаттығу процесінде организмде өзгерістер және организмнің сапалы мұрагерлік организміне қайтару әдістері мен дамуы және жетілдіруі бойынша тренировка процесінің әр түрлі жолдары мен динамикасы.

2.Жеке тазалық өзінің құрамына орынды тәулік режимді еңгізеді, дене күтімін, киімнің және аяқ киімнің тазалығын, күн тәртібіне ерекше мән береді. Оны дұрыс және қатаң сақтағанда организнің қызмет етуіне дәл режим тудырады. Бұл өзінің кезегіне ерекше жағдай жасайды, жұмыс істеуіне қалпын келтіруіне, сонымен қоса денсаулықты сақту қабілеттілігін нығайтуға және еңбек өнімділігін арттыруға. Еңбек өнімділігі үздіксіз бұзылуы сабақтың, сергектенудің, ұйқының төмендеуіне және басқадай жарамсыздық оқиғаларға әкеледі. Оқушылардың басым көпшілігінде ең максималды жұмыс қабілеттілігі болуы үшін, бекітілген: сағат 10 – 12 және 16 – 18 аралығында. Дәл осы уақытта ең жоғарғы жұмысты аз шығынмен орындауға болады. Күн тәртіп кестесін құрастырғанда оның ерекше нұсқауларын сақтау қажет: белгіленген уақытта әртүрлі қызметтің түрлері бойынша орындалуы, жұмыс пен демалыс уақытының дұрыс алмасуы, уақтылы тамақтануы. Таңертеңгі уақытта сылббыр иінез көрсетеді, көбірек ұйқтағысы келеді, «Бозторғайлар» ерте жатып ұйқтағанды ұнатады. Олар ертемен есесіне аяғына нық тұрады және белсенді ақылды түрде еңбек етуге дайын.

Демалудың ең негізгі толық ұйқыға және еш нәрсемен айырбасталмайтын көңіл бөлу қажет. Тұрақты ұйқының қанбауы қауіпті: Себебі нерв жүйесін жүдетуге әкеледі, организмнің қорғаныс күшін әлсіретеді, жұмыс қабілеттілігінде төмендетеді, көңіл – күйін нашарлатады. Ұйқының ең кең таратылған бұзылуы – ол ұйқысыздық. Ол нерв жүйесінің тозуына байланысты болады, ұзақ мерзімді жұмыс қызуында, қобалжушылықта, шулы ойында және ұйықтар алдындағы оқудан. Ұйқысыздықтан ұйқтататын дәрілерді пайдалануға сенім дұрыс емес. Дұрыс уақтылы ұйқыны жасау үшін, ережелерді орындау қажет қажет. Біріншіден, белгіленген бір уақытта ұйықтау қажет, түнге қарай көп тамақтанбау және су ішпеу керек. Ұйықтар алдында өзіңіздің режиміңізге қыдыру – таза ауада демалуды енгізу қажет. Тыныш жағдайда (свет сөндірілген, радимен, телефонды) тұрақты қалыптасқан тәртіп бойынша ұйқыға дайындалу миды түнгі демалысқа жақсы дайындайды. Ауасы тазаланған бөлмеде міндетті түрде ұйықтаңыз, ашық форточкада ұйықтаған тіпті жақсы.

Психологиялық дайындықтың мақсаты спортқа керекті спортшының психологиялық және тұлғалық сапасын қалыптастыру. Психологиялық дайындықтың үш түрі бар: жалпы дайындық, жарысқа арнайы дайындық, нақты бір қозғалмалы әрекетті орындауға арналған дайындық.

Жалпы психологиялық дайындық спортшының психологиялық функциялары мен біліктерін жетілдіруге бағытталған. Бұл дайындықтың түрі спортшының спорттық тәртіпті орындау есебінде ғана қалыптасады (жаттықтырудың уақытында өтілуі, тамақтану мен демалыстың қысқартылуы), сонымен қатар таңдап алған спорт түріндегі міндетті атрибуты болып саналатын жоғары психологиялық жүктемелерді орындауда.

Арнайы психологиялық дайындық спортшының белгілі бір мерзімге дайын болуына бағытталған (мәреге, жетістікке). Бұл дайындықтың түрі көп тәсілдер мен құралдар арқылы іске асыруға болады. Әр физикалық жаттығу мен әр дайындық түрінде белгілі психикалық мөлшері болады. Мысалы, жеңіл жүгіріс аз психткалық мөлшерлі, биік тауларға шығу- жоғары психикалық мөлшерлі. Сондықтан әр психикалық мөлшер өзінің деңгейіна қарай қиындық бағытына байланысты анықталады.

Техникалық дайындықтың үш кезеңге бөлінеді:

Дайындық кезеңі- негізгі қозғалыс әрекеттеріне жақсы жағдай тудыруға арналған қимыл қозғалыс.

Негізгі кезең- негізгі мақсатты орындауды шешетін қимыл қозғалыс.

Қорытынды кезеңі- қозғалыстың аяқталу кезі.

Ойынның қай жаттығуының орындалу техникасын алсақ та олар бір-біріне кеңістік, уақыт, кеңістікті-уақыт және қозғалыс тәрізді сипаттамаларда болады. Кеңістік сипаттамасына жататындар: дене мен дене мүшелерінің тұрысы, қалпы, қозғалыс траекториясы. Кеңістіктегі дене тұрысын біз иық және аяқ-жамбас буындарының орналасу тәртібіне қарай білеміз. Ол тік болуы мүмкін- тік тұру, ілініп тұру, тіреліп тұру және сүйену түрінде кездеседі.

Дене мүшелерінің бір-біріне үйлесімді орналасуы дененің қалпы жаттығуларды орындау техникасында үлкен рө атқарады. Тәжірибеде ол үш түрлі жағдайларда кездеседі:

• 
  жаттығудың басында. Жаттығудың басында дұрыс алынған негізгі дене қалпы жаттығуларды орындауда ең тиімді жағдай жасауға және белгілі бір анатомиялық, физиологиялық тиімді әсерге жетуге көмектеседі.
  
• 
  Қозғалыс кезінде. Қозғалыс барысы кезінде керек дене қалпын сақтау спортта көп кездеседі.
  
• 
  Жаттығуды аяқтағандағы керек дене қалпын сақтау.
  

Волейбол техникасы шабуыл технкасы мен қорғаныс техникасына бөлінеді.

Тактикалық дайындық дегеніміз-жарыс кезіндегі жеңіске жету үшін пайдаланылатын әдіс-амалдарды, айла-тәсілдерді қолдана білу өнері. Тактикалық дайындық екі кезеңнен тұрады:

• 
  спорттық күресті жүргізу жолдарын өз мүмкіншілігінше, қарсыластарының ерекшеліктеріне, жарыс жағдайларына байланысты жоспарлау;
  
• 
  осы жоспарды спортшының жарыстағы мүмкіншілігіне байланысты амалдар мен жолдар арқылы іске асыру. Тактикалық дайындықты дұрыс іске асыру үшін төмендегідей міндеттерді орындау керек:
  
• 
  қазіргі кездегі өзі айналысып жүрген спорт түрінің тактикалық тәсілдер негізін оқу, үйрену, тиімді пайдалана білу;
  
• 
  мықты спортшылардың тактикалық тәжірибесімен танысу;
  
• 
  өтетін жарыстардың ережелерін, шарттарын, қарсыластарының мүмкіншілктерін зерттеу (уақыты, жарыс өткізілетін орын т.б.)
  
• 
  жарыстың тактикалық жоспарн жасау;
  
• 
  тактикалық тәсілдерді, оларды орындау жолдарын тәжірибе жүзінде меңгеру;
  
• 
  қарсыласына психологиялық басымдылық көрсете алу шеберлігін қалыптастыру, оны ыңғайсыз жағдайда жарысуға мәжбүр ету;
  
• 
  өткен жарысты талдау, тиімді тактикалық әрекеттерді жетілдіру.
  

1. Кофман Л.Г. «Дене шынықтыру мұғалімінің кітапшасы» 1998

6. Виленский М.Я. Савин Р.С. «Дене тәрбиесі студенттерінің кәсіби бағыты» 1989

2. Дене шынықтыру. Загорский Б.И. и др. М. 1984

1. Спорттық ойындар. Железняк В.И. М. 2001

Мақсаты: Таңдап алған спорт түрінің техникалық дайындықтың түрлі сатысындағы ерекшеліктері жөнінде толық мағлұмат беру.

Волейбол ерекшеліктерінің бірі- барлық әдістердің ұшып келе жатқан допқа байланысты атқарылатынында. Басқаша айтқанда, ойыншының ьарлық қозғалысты доптың ұшу бағыты мен жылдамдығына тәуелді. Сондай-ақ ұшып келе жатқан допқа қол лезде ғана тиеді, өйткені оны кідірту ережені бұзу болып есептеледі. Осыған байланысты айла- тәсілге оқытудың екі жағы бар. Біріншіден, ойыншының бойында ұшып келе жатқан допқа сай өз қимылын үйлестіре білу қабілетін қалыптастыру.

Екіншіден, допқа қолмен әсер ету сәтін (доп беру, шабуылдай соғу т.б.) дәл анықтау. Міне сондықтан да сабақтарда даярлық және ұстастыру жаттығуларын пайдаланып, ойынның өзіне тікелей кірісуге асықпаған жөн.

Әдебиеттер:

1. Холодов Ж.к. Кузнецов В.С.- «Теория и методика физического воспитания» - М., 2001.

2. Матвеев Л.П. - «Теория и методика физического воспитания» - М., 1991.

3. «Мектепте волейболды оқыту» - әдістемелік нұсқаулық, Алматы-1990

Мақсаты: Таңдап алған спорт түрінің тактикалық дайындығының түрлі сатысындағы ерекшеліктері туралы толық мағлұмат беру.

Тактикалық дайындықтың ойдағыдай болуына қимыл шапшаңдығын дамытып, қозғалмалы ойындарда және жалпы дамыту жаттығуларын орындағанда тез қозғалу өте әсерлі. Өзге оқушылармен бірлесе қозғалу, ойынды жеке бақылап, соған жауап ретінде әрекет жасау жеңіске жетудің негізгі шарттары.

Волейбол үйретуде оқушылардың дене жағынан дамуына ерекше көңіл аударылады. Біріншіден, волейболдың бір өзінің оқушылардың дене жағынан дамуына тигізетін әсерә шамалы. Екіншіден, ойынға дағдылануға әдістік қозғалыстарды игеру волейболға ғана тән. Үшіншіден, жұптасып ойнау әдістерін жақсы игеріп алғанда ғана тиімді. Егер баскетбол мен қол добында екі жақты ойын уақытын ұзарту арқылы организмге түсетін жүктемені арттыратын болсақ, волейболда мұндай мүмкіндік жоқ. Сондақтан, дене тәрбиесінің ролі екі жақты: ойын дағдысын игеру дәрежесіне қарай өткізілетін жаттығулар және жұптасып ойнаған кезде жүктемені қажетті мөлшерде өзі-ақ түсіреді.

Екі қолмен жоғарыдан доп беру дағдысын игеру үшін қол бұлшық еттерінің, әсіресе саусақтарының жеткілікті күші болуы керек. Бұл ең алдымен ІҮ-ҮІ кластардың оқушыларына және ҮІІ-Х кластардың қыздарына қатысты. Егер оқушылардың шапшаңдық күш қабілеті, секіргіштік дәрежесі төмен болса, олар шабуылдай соғу дағдысын тез игере алмайды. Әсіресе бұл ойыншылардың бойына сай биіктікке орнатылған торда қиын болады.

Оқытудың кейінгі кезеңдерінде денені шынықтыру ойын дағдысын жетілдіруге жағдай туғызады.
Әдебиеттер:

1. Холодов Ж.к. Кузнецов В.С.- «Теория и методика физического воспитания» - М., 2001.

2. Матвеев Л.П. - «Теория и методика физического воспитания» - М., 1991.

3. «Мектепте волейболды оқыту» - әдістемелік нұсқаулық, Алматы-1990

Оқушылардың медициналық бөлімдерге бөлінуі, негізгі оқушылардың және дайындалушы бөлімдермен бірге сабақтың өткізілуі; бапкердің рұқсатымен спортшының дайындыққа дәрігердің рұқсатынсыз; оның алдын ала тексеруінсіз жіберуі (дайындықтың жарақатынан кейін алдын ала басталуы, жарыстарға қатысуы жарақаттың одан әрі асқынуына, халінің ауырлауына алып келуі мүмкін). Спорттың тәртіпсіздігі, зақымдар, негізінен спортшылар тарапынан белгіленген шартты бұзуынан әр түрлі спорт түрлерінде 4% дан 6% ға дейін спорттық зақымдарды алады. Негізінен, олардан кей кезде рұқсат етілмеген әдістер (бокста. Күресте, регбиде, футболда, хаккейде, су добында және т.б. спорттарда) спортшыларға зақымдар келтіруі мүмкін. Анализ көрсеткендей, негізінде көптеген жағдайларда бұл техниканың қолданылуы жоғарғы емес сатыда байқалады (кейбір спортшылар техниканың жетіспеушілігінен дөрекі ойынмен және күшпен, қолдануға болмайтын әдіспен орын толтыруға тырысады), төрешінің жарыстарда жеткіліксіз тәртіпті талап етпеуінен, және бапкердің спортшымен тәрбиелік жұмыстың болмауы. Көбінесе жеңіл спорттық зақымдар кездеседі, олар зақымданушыға көп әсер етпейді. Шартына қарай, бұл жәй зақымдар, олар тек спортшыларға ғана тән. Олар әр түрлі дәрежедегі зақымдар, және де ауыр түрдегі зақымдар, олар дәрігерлердің қатысуын талап етеді.

Негізінен 3 түрлі факторларды бөлуге болады: зақымға әсер ететіндер: дене шынықтырумен индеведуальды ерекшеліктері; жаттығудың белгілі дәрежеде өткізілуі; жабдықтардың барлығы және сапасы, спорт түрлерінің ерекшеліктері және оның физткалық әрекет түрлері адамдардың арасында индивидуальды ерекшеліктері, дене шынықтыру және спортпен айналысушылар, көбінесе жас ерекшеліктері де әсер етеді, нерв жүйелерінің қал жағдайы, темперамент, психологиялық ерекшеліктері және практикалық тәжірибесі. Білім беру мекемесінде зақым алу оқу жылының басында және аяғында байқалады, бұл кезде жарақта алу жоғарылайды, әр түрлі ауыртпашылықтармен өтуі мүмкін.

Негізінен жарақат алу сабақтың өткізілуі дәрежесіне спорттық инвентарь және жабдықтар, қолайсыз ауа-райы, және жеткіліксіз жарықтандырылмау жарақат алуды жоғарылатады.

Жарақаттарға негізінен әр түрлі сапасы төмен спорттық инвентарьлар, өлшемі келмейтін киімдер алып келуі мүмкін және қорғанысқұралдарын қолданбау т.б.

Негізінен әр спорт түрінің ерекшеліктерін есепке алу керек және физикалық түр әрекеттерін де есепке алу керек. Кейбір спорт түрлері жаттығушы спортшыларға өз ерекше талаптарын ұсынады. Олардың ерекшеліктері специфизикалық осы спорт түрінің ерекше жарақаттарына алып келуі мүмкін. Дайындалушыларға бірдей талаптарды әр түрлерде спорт түрлері де ұсынады. Алдын ала жарақатты болдырмау үшін дайындалушыға осы шарттарды бұзбау үшін келесі шарттарды ұсынады: дайындыққа тән киімі болу, аяқ киім, инвентарь және жабдығы: рекордты нәтижеге бірден ұмтылмай,ал оданда өзінің нәтижесін ақырындап көбейтуге ұмтылу, өзінің денсаулығына зиянсыз, әр дайныдық алдында жаттығулар жасау, өзінің денесін алдын ала қыздырту, жарақат алуды төмендетеді. Және де міндетті түрде қорғаныс құралдарын қолдану керек.

2. Қозғалмалы сабақтарға және спортты ойындарға мектеп оқушыларының жіберілуі, медициналық тексеру, және инструкциядан кейін жіберіледі. Олар өзімен спорт киімін, онын шартымен таныс болып, және (шарттарды міндетті түрде сақтауға) өрт қауіпсіздігі талаптарын міндетті түрде сақтауға, өртті өшіру құрылғыларының орналасқан жерін білу, эвукация планын білуге иісті. Сабақты өткізілу талабы жас ерекшеліктеріне және қиындықтарна байланысты өткізілуі тиіс. Онын уақытында қатысушылар құлау кезінде, соғылу кезінде индиведуальды жарақат алулары мүмкін. Сондықтан да сабақтар дәрісханалық заттармен қамтамасыз етіледі. Ол алғашқы көмек көрсету үшін қажет. Алдын ала қауіпсіздік шараларына мыналар кіреді:

1. 
   Сабақтарда спорт алаңдарында және залдарда стандартты өлшемі бар талаптарға жауап беретін болу керек.
   
2. 
   Оның алдында қатысушылар барлық сән бұйымдарын шешу керек, тырнақтары алынған, ал көзілдіріктері резинамен тартылған болу керек.
   
3. 
   Сабақта тәртіпті сақтау керек; Қатаң түрде талаптарды және төрешіні, оқытушы, бапкерді, капитанды тыңдау керек.
   
4. 
   Ойын құрғақ алаңда өту керек; Егер ол залда өтсе алаң құрғақ әрі таза болу керек.
   
5. 
   Барлық үшкір және кедергі заттар матамен жабылған немесе қоршалған болу керек.
   
6. 
   Дайындық ойындары барлық талап, тәртіпке сай өту керек.
   
7. 
   Сабақ дене шынықтыру мұғалімінің қадағалауымен өту керек.
   

1. 
   Ашмарин Б.А.«Теория и функции физического воспитания» - М.,1979.
   
2. 
   Волков Н.Н.- «Развитие физических качеств школьников»- «ФиС», 1980.
   

Тау спорты белгілі бір қиындықтармен байланысты болғандықтан арнайы психологиялық дайындықты қажет етеді. Спортшының қауіпті жағдайларда шешім қабылдау үшін жаттықтыру үрдісіне арнайы психологиялық жұмыстар жүргізіледі. Бұл қауіпті жағдайларда шешім қабылдау, ауыр ауа райында, бірінші медициналық көмек көрсету сияқты жұмыстар. Психологиялық дайындықта басты орын –қажыр- қайраттық дайындық. Ол спортшының шешім қабылдаушылық, жеіске жету, шыдамдылық, табандылық т.б. қажырлы сапаларының қалыптасуына бағытталған. Қажырлық- қайраттық дайындық қиындықты меңгерумен байланысты. Қажыр-қайраттық сапалардың қалыптасуы спортшының қандай қиындықтарды меңгергендігіне байланысты.

1. Кофман Л.Г. «Дене шынықтыру мұғалімінің кітапшасы» 1998

6. Виленский М.Я. Савин Р.С. «Дене тәрбиесі студенттерінің кәсіби бағыты» 1989

2. Дене шынықтыру. Загорский Б.И. и др. М. 1984

Денені шынықтырудың ролі екі бағытта көрінеді. Оқытудың бастапқы кезеңінде қозғалыс дағдысын ойдағыдай игеруге көңіл бөледі. Оқытудың кейінгі кезеңдерінде денені шынықтыру ойын дағдысын жетілдіруге жағдай туғызады.

Волейбол сабақтарында дене шынықтыруға арнаулы орын беріледі. Мұнда волейбол ойынына арнайы шынығуға байланысты жаттығатын даярлық жаттығулары жасалады. Ондай жаттығулардың қатарына тез қозғалу мен бағытты ажырату, орын ауыстыру шапшаңдығы , тез жылдамдық алып, кенеттен тоқтау, ойын әдістерін орындауға қатысатын дене мүшелерінің жылдамдығы, ептілік пен икемділікті дамытатындар жатады.

Арнайы іріктеп алынған қозғалмалы ойындар мен эстафеталық ойындарды да пайдалануға болады. МҰндай жағдайда шапшаңдық, күш, секіргіштік сияқты қасиеттерді дамытып, ойын ойын дағдыларын қалыптастырады.

Волейбол сабағында оқушылардың үлгерімін бағалағанда ойынның орын ауыстыру, допты екі қолмен жоғарыдан беру, допты қабылдау, қайыра ойынға қосу, шабуылдай соғу, тосқауыл қою сияқты негізгі ойын әдістерін орындау сапасы негізге алынады. Дене тәрбиесі мұғалімі сабақ мақсатының негізінде тиісті талап қояды.

Негізгі әдебиет

1. Кофман Л.Г. «Дене шынықтыру мұғалімінің кітапшасы» 1998

2. Виленский М.Я. Савин Р.С. «Дене тәрбиесі студенттерінің кәсіби бағыты» 1989

3. Дене шынықтыру. Загорский Б.И. и др. М. 1984

Ойыншылар жарысқа тек бір түсті киіммен ғана қатысады және әрқайсысының майкасына номері жазылады.

Жарыс кезінде команда құрамы 12 ойыншыдан тұрады. 6 ойыншы негізгі құрамда ғана болады да, әр партиядан ойын бастайды. Қалған артық ойыншылар ойын барысында ауысып отырады. Әр партияда ойыншыларды 6 рет ауыстыруға болады. Мұндағы бір ескеретін жағдай ойыншылар орын ауыстыруға әзір тұрады, әйткенде арнайы уақыт берілмейді. Тек қана команда мүшелерінің бірі жарақаттанып, команда құрамы түгел болмаған жағдайда болмаса, запастағылар бір партияда бірнеше рет ойынға қатыса алмайды.

Негізгі әдебиет

1. Кофман Л.Г. «Дене шынықтыру мұғалімінің кітапшасы» 1998

2. Виленский М.Я. Савин Р.С. «Дене тәрбиесі студенттерінің кәсіби бағыты» 1989

3. Дене шынықтыру. Загорский Б.И. и др. М. 1984

Ойыншылардың алдындағы номерлеріне сәйкес тұратын орындары уақытша олардың номерлерінің санына сәйкес алаң дейміз. Айталық, ойынға қатысушы 6 ойыншының 6 алаңы бар, демек, шабуыл шебіндегілер 4,3,2 алаңдағы ойыншылар да, қорғаныс шебіндегілер 1,6,5 алаңдағы ойыншылар болып екіге бөлінеді.

Ойыншылардың қалай орналасқанын екі жағдайда тесеруге болады, біріншіден, қорғаныс шебіндегі ойыншылар алаңдағыларға қарағанда торға жақын тұрады. (А, Б, В коридорда) екіншіден ойыншылар өз орындарын сақтап, яғни 3- аймақ ойыншысы оң жақ сызыққа 2-аймақтағы ойыншыдан, сол сияқты сол жақ сызыққа 4 айиақтағы ойыншыдан жақын тұруға тиіс емес. Бұл тәртіп 6- аймақтағы ойыншының 1,5 аймақтардағы ойынышылармен ара қашықтығына да қатысты. Ойыншылар осы екі талапты сақтаулары тиіс.

Жарыс кезінде жиі кездесетін ойыншылардың орналасуы (ойыншылар кеудесіндегі номері алаң санына сәйкес). Бесінші ойыншы (әсіресе осындай ойын кезінде байланыстырушы) тордан қашық тұрады. Бұл талапты 6,3 сондай-ақ 1,2 алаңдағылар да сақтайды. Алдыңғы сызықтағы 3 ойыншыға қарағанда артқы сызықтағы 5- алаңдағы ойыншы торға жақын тұрады, өйткені олар әртүрлі «коридордікі», сондықтан ойын тәртібі бұзылмайды. Доп берілгеннен кейін ойыншылар жағдайы басқаша болуы мүмкін. Ойыншылардың дұрыс тұрмауы доп беруші жаққа жеңіліс те, доп қабылдаушы жаққа жеңіс береді.

1. Кофман Л.Г. «Дене шынықтыру мұғалімінің кітапшасы» 1998

2. Виленский М.Я. Савин Р.С. «Дене тәрбиесі студенттерінің кәсіби бағыты» 1989

3. Дене шынықтыру. Загорский Б.И. и др. М. 1984

Мақсаты: Шабуыл мен қорғаныс тактикасын меңгерту, әдістерін үйрету.

Секірген кезде қолдың қимылын аяқтың жазылуымен сәйкестенділген жөн. Доп секірудің ең жоғарғы нүктесінде соғылады. Жерге жұмсақ түскен жөн (аяқты міндетті түрде бүгеді) (1 сурет)

Шабуылдай соғуды үйрену үшін:

1. 
   Бітеу допты (1 кг) екі қолмен секіріп барып бастан асыра лақтыру
   
2. 
   Гимнастикалық төсеніште тіземен тұрып допты саусақпен еден-қабырғаға сауасқпен соғу.
   
3. 
   Серппеге орнатылған допты біо орында тұрып, секіріп барып, жүгіріп келіп шабуылдай соғу.
   
4. 
   Іліп қойылған допты шабуылдай соғу. (2 сурет)
   

5. 
   Әріптесі соққан допты соғу.
   
6. 
   3-аймақтан берілген допты 4-аймақта соғу.
   

Тосқауыл қою, шабуылдаушы соққыдан қорғанудың сенімді жолы

(3 сурет). Оның мәні доптың келе жатқан бағытына тордың үстіне қолды уақтылы қоя білу. Шабуылдай соғуға доптың берілу бағытына және шабуылшының тұрған қалпына қарай тосқауыл қоюшы секіруге дайындалып, сонымен қатар шабуылшының қозғалысын қалт жібермей бақылайды. Тосқауыл қоюшы қолдары соғылған доппен тордың үстіне кездесетіндей есеппен секіреді және қол мен саусақтар жоғарыдан төмен қарай бағытталады.

Тосқауыл қоюды игеру үшін:

1. 
   Бір-екі адыммен немесе екі аяқпен бір орыннан секіріп, іліп қойған бітеу допты алу.
   
2. 
   Шабуылдаушы тор арқылы екі қолмен доп лақтырғанда тұғырда тұрып тосқауыл қою.
   
3. 
   Іліп қойған допты шабуылдай соққанда бір орыннан секіріп тосқауыл қою.
   
4. 
   Тұғырда тұрып шабуылдай соққан допқа тосқауыл қою.
   

Шабуылдағы және қорғаныстағы әдісті қозғалыстар волейболшылардың ойын кезіндегі әрекетін дұрыс ұйымдастыруға мүмкіндік береді.

Допты ойынға қосу кезінде ойыншы қарсы жақтың оны қабылдауын барынша қиындатуғы тырысады. Көбіне доп нашар ойыншыға, немесе алаңнан бастапқы , немесе бйір сызығына қарай бағытталады. Соңғы шабуылға доп берген ойыншы оған қарсы қарап тұрады.

Оқушылар доптың үшу қашықтығы мен жылдамдығына қарай оны екі қолмен жоғарыдан немесе төменнен қабылдауды игереді. Бір ойыншы жоғарыдан екі қолмен, немесе бір қолмен соғып, түрлі траектория бойынша доп береді. Екіншісі жоғарыдан не төменнен екі қолмен допты қабылдайды, келесіде тордың екі жағынан орындалады.

1. Холодов Ж.к. Кузнецов В.С.- «Теория и методика физического воспитания» - М., 2001.

2. Матвеев Л.П. - «Теория и методика физического воспитания» - М., 1991.

3. «Мектепте волейболды оқыту» - әдістемелік нұсқаулық, Алматы-1990