Тақырыбы: Бейметаллдар және оның қосылыстары. Көміртек, кремний және оның қосылыстары.
Сабақтың мақсаты
Білімділік –көміртек пен кремнийдің атом құрылысының аллотропиясы ұғымымен таныстыру, көміртек қосылыстарының құрылысы, қасиеттері туралы білімдерін қалыптастыру. Адсорбция ұғымын еңгізу.
Дамытушылық:Қолданыстағы заттардың пайдасын, қоғамдағы рөлін терең зерттеу. Тіл байлығын,ойлау, есте сақтау қабілеттерін дамыту, шығармашылыққа баулу.
Тәрбиелік:Табиғатты қорғауға, ізгілік және адамгершілік қасиеттерге тәрбиелеу, таным, білім көкжиегін кеңейту.
«Кім жылдам ойыны»
1. Қанша бейметалл элемент бар?
22
«Кім жылдам ойыны»
2.Қандай бейметаллдар органогендерге жатады?
4 –С, О2,N2, Н2.
«Кім жылдам ойыны»
3.Бейметаллдардың электрон тартқыштығы, электр терістігі, тотықтырғыш қасиеттері периодтарда және топшаларда қалай өзгереді?
Сол жақтан оң жақа қарай өседі, топта үстінен астына төмендейді. Ең күшті тотықтырғыш фтор.
«Кім жылдам ойыны»
4. Бейметаллдардың кристаллдық құрылымындағы атом арасында химиялық байланыс қандай?
Ковалентті полюсті, ковалентті полюссіз.
«Кім жылдам ойыны»
5. IV топша элементтерінің тұз түзбейтін оксидтердің формулаларын жазыңдар.
Германий, қалайы, қорғасын.
«Кім жылдам ойыны»
6. Р – элементтерге жататын бейметалдарды ата.
B, C, Si, N, P, As, O,Se,F,Cl,B,I, VIII топ асыл газдар.
Қандай ұқсастық көріптұрсың
Көміртек
Қандай ұқсастық көріптұрсың
Кремний
+6С )2)4
+14Si )2)8)4
+32Ge )2)8)18)4
+50Sn )2)8)18)18)4
+82Pb )2)8)18)32)18)4
сыртқы қабатының жалпы электрондық формуласы
S2 P2
Р – элементтер
↑↓
↑
↑
топта қасиеттерінің өзгеруі
С
Si
Ge
Sn
Pb
Металлдық қасиеттері артады
Сыртқы қабатында 4 электрон
Көміртектің аллотропиялық модификациялары
графит
алмаз
фуллерен
А Л М А З
Түссіз мөлдір кристаллдар, диэлектрик, зергерлік асыл тас (бриллиант), тығыздығы 3,515 г/см3.
Кристаллдық тор атомдық (sp3-гибридтену).
1200 С жоғары графитке айналады
Ауада қыздырғанда жанады
Императордың үлкен тәжі
Императордың кіші тәжі
Г Р А Ф И Т
Балқу t -3800 С, қайнау t -4000 С, тығыздығы 2,27 г/см3, электротоқты өткізеді, тұрақты.
Қатты отын, газдармен суйықтықтарды тазартатын адсорбент
Табиғи кремний көбінесе (IV) кремний оксиді түрінде кездеседі. Жер қабатында кремнийдің 12%, тау жыныстары – 43%. Түрлі түсті боялған кремний оксиді, асыл және жартылай асыл тастарды түзеді, мысалы, аквамарин, изумруд, топаз и др.
Кристаллдық торы атомды
Изумруд
Топаз
Аквамарин
Көмірдің (әсіресе ағаш көмірінің ) адсорбциялық қабілеті жоғары. Адсорбция деп көмірдің немесе басқа қатты не сұйық заттардың өз бетінде газ, бу, т.б. еріген заттарды сіңіру қабілетін айтады. Беттерінде адсорбция жүретін заттарды адсорбенттер, ал сіңірілетін заттарды адсорбаттар деп атайды.
Адсорбция
Н.Д.Зелинский
Газтұтқыш
Көмір фильтрлері
Тұрмыстық фильтрлер, өнеркәсіптік өндірісте, тазартқыш құралдарда – көмір улы заттарды сіңіреді
Сергіту кезеңі С дегенде – қолдарыңды алдына созасыңдар, О - дегенде жоғары қарай көтересіңдер, индексті атағанда – шапалақ соғамыз, Н- дегенде орнында жүгіреміз.
Көміртетің химиялық қасиеттері
Белсенді бейметаллдармен әрекеттесіп, тотығады:
C+O2=CO2
2C+O2=2CO
C+2S=CS2
C+2F2=CF4
Күрделі заттармен әрекеттескенде тотықсыздандырғыш қасиет көрсетеді:
C+2CuO=2Cu+CО2
C+2H2SO4(конц.)=CO2+2SO2+H2O
2C+BaSO4=BaS+2CO2
Металлдармен және белсенділігі төмен бейметаллдармен әрекеттескенде тотығады:
2C+H2=C2H2
C+Si=SiC
2C+Ca=CaC2
3C+4Al=Al4C3
Кремнийдің химиялық қасиеттері:
Кремнийдің химиялық қасиеттері:
1.тотықсыздандырғыш
а) галогендармен әрекеттеседі:
Si +2F2 = SiF4
Si + 2Cl2 = SiCl4
Si + 2Br2 = SiBr4
б) оттекпен (t° әсерінен)
Si + O2 = SiO2
2. Күрделі заттармен әрекеттеседі:
-қышқылдармен:
3Si+12HF+4HNO3 = 3SiF4+4NO +8H2O
-сілтілермен:
Si+2NaOH+H2O = Na2SiO3+2H2
Тотықтырғыш қасиетті көрсетеді:
а) металлдармен:
Si+2Mg = Mg2Si
Үй тапсырмасы
§ 6.4, 6.5 128-140 бет оқу
Қосымша әдебиетті қолданылып 1. Алмаз, 2. Графит. Көміртектің аллотропиялық өзгерістері туралы қысқыша баяндама жасау.
