Тақырыбы: Дала данышпаны – Абай

Мақсаты: Абай өмірі және шығармашылығынан сыр шерту.

(Сахнада Абай бейнесінде Мусина Бану отырады. Алдында домалақ үстел, үстел үстінде кітаптар, шам, қыл қалам т.б. )

Жүргізуші:

Биылғы жыл біздің еліміз үшін маңызды және ерекше жыл болып отыр. Өйткені, «Қазақ хандығына 550 жыл», «Абай Құнанбаевтың туғанына 170 жыл» «Қазақстан халқы ассамблеясына 20 жыл». Абай қазақтың ұлы ақыны. Абай – сазгер, философ, ақын, ойшыл, аудармашы, данышпан. Ол ел жұртының болашағын ойлап, оқу-білімге шақырған. Жаман әдеттен арылып, жақсылықты өн бойына жинауға үндеген. Абай – ұлы ақын, дана ойшыл, қазақтың жаңа тарихи дәуіріндегі реалистік жазба әдебиетінің атасы. Абай есімі – қазақ халқының ұлттық санасының оянуы мен рухани қайта жаңғыруының, қоғамның озық күштерінің өркениеттілікке ұмтылысы мен әлеуметтік әділдіктің символы.

деп, кешімізді бастаймыз.

Абай Кунанбаев – Великий поэт, писатель, общественный деятель, основоположник современный казахской письменной литературы.

Орынбасарова Құралай Абайдың өмірі туралы ағылшын тілінде қысқаша айтады.

«Қазына» шығармашылық тобы мүшелерінің орындауында ән:

«Желсіз түнде жарық ай».

Желсіз түнде жарық ай,

Сәулесі суда дірілдеп,

Ауылдың жаны терең сай,

Тасыған өзен күрілдеп.

Қалың ағаш жапырағы

Сыбдырласып өзді-өзі,

Көрінбей жердің топырағы,

Құлпырған жасыл жер жүзі.

Тау жаңғырып, ән қосып

Үрген ит пен айтаққа.

Келмеп пе едің жол тосып

Жолығуға аулаққа?

Жүргізуші: Енді көрермендермен ойын ойнап көрсек.

Көрермендермен жұмыс. Абай шығармашылығынан сұрақтар қойылады. Яғни, қалташалар таратылады. Сол қалташалардың ішінде Абай өлеңдері бір-бір шумақтан берілген. Өлеңнің әр жолы қиылған. Соны дұрыс құрастырып берулері керек және де сол өлеңді білсе ары қарай жалғасын айту. Төмендегі өлең шумақтары қалташаларға салынған.

1. 
   Әсемпаз болма әрнеге,
   

2. 
   Өлең – сөздің патшасы, сөз сарасы,
   

3. 
   Жасымда ғылым бар деп ескермедім,
   

Жаздыгүні шілде болғанда,

Көкорай шалғын, бәйшешек,

Ұзарып өсіп толғанда;

Күркіреп жатқан өзенге,

Көшіп ауыл қонғанда;

Шұрқырап жатқан жылқының

Шалғыннан жоны қылтылдап,

Ат, айғырлар, биелер

Бүйірі шығып ыңқылдап,

Суда тұрып шыбындап,

Арасында құлын-тай

Айнала шауып бұлтылдап.

Жоғары-төмен үйрек, қаз

Ұшып тұрса сымпылдап.

Қыз-келіншек үй тігер,

Бұрала басып былқылдап.

Байжұманова Гүлнар – «Көктем», «Жазғытұры».

Жазғытұры қалмайды қыстың сызы,

Масатыдай құлпырар жердің жүзі.

Жан-жануа, адамзат анталаса,

Ата-анадай елжірер күннің көзі.

Жаздың көркі енеді жыл құсымен,

Жайраңдасып жас күлер құрбысымен.

Көрден жаңа тұрғандай кемпір мен шал,

Жалбаңдасар өзінің тұрғысымен.

Түйе боздап, қой қоздап – қорада шу,

Көбелекпен, құспенен сай да ду-ду.

Гүл мен ағаш майысып қарағанда,

Сыбдыр қағып, бұраңдап ағады су.

Мылтышева Жұлдыз - «Күз».

Сұр бұлт түсі суық қаптайды аспан,

Күз болып, дымқыл тұман жерді басқан.

Білмеймін тойғаны ма, тоңғаны ма,

Жылқы ойнап, бие қашқан, тай жарысқан.

Жасыл шөп, бәйшешек жоқ бұрыңғыдай,

Жастар күлмес, жүгірмес бала шулай.

Қайыршы шал-кемпірдей түсі кетіп,

Жапырағынан айырылған ағаш, қурай.

Біреу малма сапсиды, салып иін,

Салбыраңқы тартыпты жыртық киім.

Енесіне иіртіп шуда жібін,

Жас қатындар жыртылған жамайды үйін.

Орынбасарова Құралай – «Қыс».

Ақ киімді денелі ақ сақалды,

Соқыр, мылқау, танымас тірі жанды.

Үсті-басы ақ қырау, түсі суық,

Басқан жері сықырлап, келіп қалды.

Дем алысы – үскірік, аяз бен қар,

Кәрі құдаң – қыс келіп, әлек салды.

Ұшпадай бөркін киген оқшырайтып,

Аязбенен қызарып ажарланды.

Бұлттай қасы жауып екі көзін,

Басын сіліксе, қар жауып, мазаңды алды.

Борандап, бұрқ-сарқ етіп долданғанда,

Алты қанат ақ орда үй шайқалды.

Әуес көріп жүгірген жас балалар,

Беті-қолы домбығып, үсік шалды.

Шидем мен тон қабаттап киген малшы

1. 
   Абай Құнанбаевтың жыл мезгілдеріне байланысты өлеңдерінің бірі. (Қыс).
   
2. 
   Абай Құнанбаевтың поэмасы (Масғұт).
   
3. 
   Абайдың інісі. («Абай жолы» романында кішкентай кезінде тентек болып бейнеленеді) (Оспан).
   
4. 
   Абай ұлдарының бірі (Ақылбай).
   
5. 
   Абайдың анасының есімі (Ұлжан).
   
6. 
   Абайдың азан шықырып қойған есімі (Ибраһим).
   
7. 
   Абайдың ғашығы (Тоғжан).
   
8. 
   Абайдың әжесі (Зере).
   
9. 
   «Абай жолы» роман-эпопеясының авторы (Әуезов).
   

Қараңғы түнде тау қалғып,

Ұйқыға кетер балбырап.

Даланы жым-жырт, дел – сал қып,

Түн басады салбырап.

Шаң шығармас жол дағы,

Сілкіне алмас жапырақ.

Тыншығарсың сен дағы,

Сабыр қылсаң азырақ.

Орынбасарова Құралай – орыс тілінде:

Горные вершины

Спят во тьме ночной;

Тихие долины

Полны свежей мглой;

Не пылит дорога,

Не держат листы...

Подожди немного

Отдохнешь и ты.

Омарбаева Мөлдір – неміс тілінде

Жүргізуші:

В.А.Крыловтан көптеген мысалдар аударған. Соның бірі – «Шегіртке мен құмырсқа». Көрініс қою. Көрініске қатысатындар: Байжұманова Гүлнар – шегіртке. Жұмабекова Клара – құмырсқа. Автор – Тоқтарова Бақытгүл.

1. 
   Семей қаласында Абай есімімен аталатын қандай мәдениет үйлері бар? (Абай атындағы музей, Абай атындағы театр, Абай атындағы кітапхана).
   
2. 
   Абай Құнанбаев қай жылы дүнеге келді? (1845 ж.)
   
3. 
   Абай жас шағында қай жерде, яғни қай қалада білім алды? (Семей қаласындағы мұсылманша медреседе).
   
4. 
   Қандай тілдерді меңгерді? (араб, парсы, шағатай).
   
5. 
   Абайдың неше қара сөзі бар? (45 қара сөзі).
   
6. 
   Әйкерімнің шын есімі кім? (Шүкіман).
   
7. 
   Ба йескерткіші Семей қаласының қай жерінде орналасқан? (Абай көшесі бойында, Невзоров галереясының жанында...).
   
8. 
   Абайдың мансабы кім? (ақын, ағартушы, философ, композитор, саяси қайраткер).
   
9. 
   Абайдың руы (Тобықты).
   
10. 
    Абай неше жасынан бастап ел ішіндегі әр түрлі мәселелерге араласа бастады? (13 жас).
    

Көзімнің қарасы,

Көңілімнің санасы.

Бітпейді іштегі

Ғашықтың жарасы.

Қазақтың данасы,

Жасы үлкен ағасы.

Бар демес сендей бір

Адамның баласы.

Жылайын, жырлайын,

Ағызып көз майын.

Айтуға келгенде,

Қалқама сөз дайын.

Жүргізуші:

Әр сөзінде астарлы ой тұрады.

Абай Құнанбаевтың шығармашылығына арналған шағын концертіміз аяқталды. Назар салып тыңдағандарыңызға көп рахмет!