11. Сапаны басқарудың негізгі әдістері. Сапаны басқарудың әдістерінің классификациясы. Сапаны басқаруды қамтамасыз ету. Сапаны басқаруды қамтамсыз ету анықтамасын белгілеуден бүрын сапаны қамтамасыз ету процесін қарастырамыз.
Сапаны қамтамасыз ету дегеніміз өнімді өндіру кезінде оның қажетті сипаттарын қалыптастыру процесі немесе нэтижесі, сонымен қатар осы сипаттарды сақтау, тасымалдау жэне жүмысқа пайдалану кезінде қолдау. Сапаны қамтамасыз ету үшін қажетті матриалдық база, үйретілген және мүдделі персонал, сонымен қатар жұмыстарды айқын үйымдастыру, соның ішіндесапаны басқару қажет.
Кэсіпорындарда өнім сапасын басқару бойынша жүмыстарды үйымдастыру сапа жүйесін қүруды жэне жүйелерді тиімді жүргізуді қамтамасыздандыру үшін қажетті шараларды қабылдауды қарастырады.
Сапаны басқаруды қамтамасыз ету мэселелерін түсіну үшін сапаны басқару жэне қамтамасыз етудің құрылымдық схемасын қарастырамыз.
Сапа жүйелерінің құрылымдық схемасы кэсіпорынның қүрылымдық схемасы негізінде қүрылады жэне жүйенің қүрылымы -сапа жүйесінде орындалатын функциялардың қүрамы мен барлық қүрылымдық бөлімдердің өзара байланысын көрсету мүмкіншілігін береді. Бүл жерде сапа жүйесінің басқару түйіні -құрамына техникалық бақылау бөлімі, метрологиялық жэне стандарттау бөлімі, сонымен қатар сапа бойынша қызметтерді үйымдастыру, үйлестіру жэне эдістемелік басшылық жұмыстарын жүргізетін сапаны басқару бөлімі кіретін сапа қызметін бөлек блок ртінде көрсетуге болады.
Сапаны басқарудың функционалдық схемасының сапа жүйесініңқүрылымын көрсететін құрылымдық схемасынан айырмашылығы функционалдық схемада сапаны басқару процесін көрнекі көрсету мүмкіншілігі.
Егерде кэсіпорын тапсыыс берушілер мен аудиторларға сапа жүйесінің жұмысын жақсы түсіндіруді жэне көрсетуді қаласа, онда структуралық схемаға қосымша функциналдық схеманы түзуі керек.
Сапа жүйесінің функциялары мен қүрылымдық бөлімдерін анықтаған соң, келесі саты сапа жүйесінің нормативті эдістемелік құжаттардың қүрамын анықтайды.
Бүл дегеніміз сапа жүйеін жасап дайындаудағы өте көлемді және қиын жұмыс. Ол үшін сапаны басқару бөлімі стандарттау бөлімімен жэне сэйкес бөлімдермен -құжаттар авторларымен бірлесе отырып кэсіпорында қолданылатын барлық нормативтік қүжаттардың қүрамын қарастыру жэне бөлімдердің өздерінің функцияларын орындауға кажетті қү-жаттарды анықтауы керек.
Әдетте функциялардың бірқатарын орындау үшін бірнеше қүжаттар керек етіледі. Мысалы, сэйкессіз (жаратылмай тасталған) өнімді басқару үшін ең аз дегенде мыналар қажет етіледі;
-талдау, есепке алу жэне ақауларды бөлектеу бойынша стандарт;
-тү-тынушылардың шағымдарын қамтамасыздандыру бойынша стандарт;
-өнім өндіру кезінде қүжаттардан ауытқуға рұқсаттар беру бойынша стандарт.
Әдетте ең көп құжаттар өндіріс процесінде жылдам бақылау жүргізу үшін қажет етіледі.
Сапа жүйесінің қүжаттарын дайындаудың келесі сатысы -сапа жүйесінде орындалатын функциялар мен міндеттер көрсетілетін, 5 -кестенің 1 -бағанына ендірілген нормативтік құжаттардыжасап дайындау жэне нақтылау.
Бүл үшін кәсіпорынның сапаны басқару бөлімі жұмысты орындаушылар мен мерзімі көрсетілген жоспар —сызбаны (графикті) дайындап, басшылармен бекітуі қажет.Бүл кезде эртүрлі орындаушылармен жасалған қүжаттардың қайталануын жібермеу керек жэне эртүрлі қызметтерді орындауға қажетті қүжаттардың қалып қоюын (құжатқа кірмей қалуын) болдырмау керек.Сапа жүйесінің функциялары мен элементтерін орындау бойынша көп тараған қүжаттары -кәсіпорын стандарты болып табылады. Осымен қатар әртүрлі нүсқаулар, үйғарымдар (бүйрықтар, өкімдер) және басқа қүжаттарды пайдалануы мүмкін.
Сапа жүйесінің
функциялары
Құжаттарды
орындаушы -бөлімдер
Нормативтік
құжаттар құрамы
Қжаттардың
жағдайы
1
2
3
4
Сапаны басқарудың қүжаттық даму тарихын 5 кезеңмен байланыстыруға болады. Оларды сапаны дамытудың 5 жүлдызы деп те атайды.
1 кезең. Сапаға бағытталған алғашқы қадамды бірінші жүйе Тейлор жүйесі болып табылады. Бүл жүйе мамандармен инженердің технологиялық жэне өндірістік тағайындалуды болжамдады,ал жүмысшылар тек үжымдық түрде орындауды қарастырды. Бүл жүйе бүйым немесе өнімнің сапа талаптарын тағайындады. Оның ішіне анықталған шаблондар, калибрлер төменгі жэне жоғары мүмкін шектерді белгілейді. Тейлордың функционалды бүл жүйесінің сэтті қамтамасыз етілуі үшін сапа аймағында білікті инспекторлары енгізілді. Ақаулар, жарамсыз бұйымдар үшін жүмысшылырға айып пүл немесе жүмыстан шығару шараларын қолданда. Білікті мамандар дайындауда өлшеуіш жэне бақылау қүралдармен жүмыс істеу көзделді7
Түтынушы мен жеткізіп беруші арақатынасы бекітілген техникалық шарттардың , кіріс жэне шығыс бақылаулардың сақталуын түрғызады.