«Ана тілім» тақырыбына төрт жол өлең құрастырып жаз. Құраған өлеңіңдегі сөздерді сөз таптарына талда

4. 
   Мақалдардың, жалғасын тауып жаз. Тапқан сөздерді сөз таптарына талда, қай сөзбен байланысқанын анықта.
   

1. 
   Ақыл көпке жеткізер,
   

2. 
   Берекені көктен тілеме,
   

3. 
   Жауға жалынба,
   

Ары - ...

5. Атадан жақсы ұл туса... ....

Елінің малын жейді.

Тақырыбы: Қыстырма сөз
І деңгей тапсырмалары:

1. 
   Екі бағанды оқып салыстыр. Құрамындағы сөйлем мүшесі
   

1. 
   Адамның ойлағаны үнемі бола берсе, 1. Әрине, адамның ойлағаны
   

мән де қалмас еді.

түсінбепті. амал не, ол бізді түсінбепті

3. Көшеде жүру тәртібіне ендігі жерде 3. Кешіріңіз, көшеде жүру

мұқият болармын. тәртібіне ендігі жерде

мұқият болармын.

4. Бүгін жаңбыр жауа қоймас. 4. Бүгін, сірә, жаңбыр жауа

қоймас.

2. 
   Сөйлемді оқы. Қыстырма сөзді тап. Қыстырма сөздер сөйлемнің қай
   

1. 
   Ғафу етіңіз, балалар да осында қалсын. 2. Жаңбыр қатты жауды, өкінішке орай, жоспарланған істің жартысын ғана өткізуге тура келді. 3. Осылардың бәрі де, неге екенін қайдам, қалаға үйір болып алды. 4. Айып болмаса, кітабыңызды оқи тұруға бола ма?
   

3. 
   Берілген сөйлемдегі қыстырма сөздерді алып тастап жазып көр. Жазған сөйлемдердегі сөздердің байланысын тап.
   

1. 
   Жалпы, автор жазып отырған шығармасын жақсы біледі
   

3. Ғұмыры егін егіп, нанға жарымаған кедей-кепшік, қайтсін, аядай жерін қызғышша қориды. 4. Шақырғанда келмедің, ұмытып- кеттің –ау, сірә.

1. 
   Көп нүктенің орнына тиісті қыстырма сөздерді қойып, сөйлемдерді
   

1. 
   Киіктің лағы ... табынға ілесе алмады. 2. ... , бүгін де күн бұлтты болатын түрі бар. 3. Аңсап –ақ келіп едік, ... сахнаға ол шықпай қалды. 4. Мен ерекше толқыдым, ... бәрі де ойдағыдай аяқталды.
   

меніңше.

1. 
   Мен де осылай боларын сезіп едім, өкінішке орай, сөзіме құлақ асты? 2. Жақсы адам көмегін ешқашан аямағанмен, көп жағдайда, сірә да оның қадірін біле бермейміз ғой. 3. Адамға ата-анадан дақын да жанашыр ешкім болмас, сірә. 4. Дегенмен, жүргізушінің епті қолы рульды оңды-солды бағдарлап, зулап келеді.
   

Меніңше әзірге ешкімге жария етпеу қажет шығар. Түптеп

келгенде тезірек білім жинақтап, оны жүзеге асыру тиімді

болары сөзсіз. Асқардың осы уақытқа дейін келмегеніне

қарағанда, сірә, жиналыс туралы естімеген ғой. Қыс аяғы

созылып кете ме кім біледі.

Асылзат жарысқа қатысып келсін. Сен кеше қайда болғаныңды

айтпадың ғой. Уақытша екі күнге жайлауға екі шопанның көші

қатарласа қонуына тура келеді. Бүгінгі бір ғана кештің өзінде

Аяжан көп нәрсені білді.
Керекті қыстырма сөздер: айтпақшы, бәсе, өкінішке орай, міне,

ендеше.

1. 
   Берілген қыстырма сөздерді қатыстырып сөйлем құра.
   

Біріншіден, бәлкім, сеніңше, мүмкін болса, қорыта айтқанда, түптеп келгенде.

2. 
   Қыстырма сөздері бар бес сөйлем ойлап жаз. Қыстырма сөздер құрастырған сөйлемдеріңнің басында, ортасында, соңында келетін болсын.
   

3. 
   Қыстырма сөздің ережесін жаз.
   

Ертеде адамдар алғашқы қайықты да жасап шықты. Олар салға қарағанда мықты, сенімді болды. Қайық мініп, ашық теңізге шығу енді қатерлі көрінбейтін. Жуан бөрененің өзегін балтамен шауып ойық жасаса болды, қайық та дайын болады.

Қудым да құмдауыттан қоян алдым.

Қояны сол араның семіз екен,

Көтеріп тасбақаға қоя алмадым.

/ Халық аузынан/

ІІ деңгей тапсырмалары:

1. 
   Көп нүктенің орнына Ненің? Деген сұраққа жауап беретін сөзді қойып, екі сөзді бір-бірімен байланыстыр.
   

... даусы, ... аяғы ... , жері ..., күйі ... , ... жапырағы.

2. 
   Сөйлемдерден ілік және барыс септіктегі сөздерді тауып, қай сөзбен байланысып тұрғанын сұрақ қойып анықта.
   

1. 
   Дина тоғыз жасының өзінде- ақ атақты күйшілердің күйін нақышына келтіріп тартқан. 2. Тайганың қойнауы алмас пен алтынға, мұнай мен газға, бағалы минералдар мен кендерге бай. 3. Игі іске қуанбайтын адам жоқ. Әрбір жақсылықтың жарыққа шығуы тиіс.
   

3. 
   Көп нүктенің орнына табыс септік жалғауларын жаз. Тиісті белгімен белгіле.
   

Ақылды аңдап сөйлер,

Әр сөзі ... таңдап сөйлер.
Сүрінбеген – дос қадірі ... білмейді,

Ашықпаған – ас қадірі ... білмейді.

Танау .. көтергенді сор бастар.

4. 
   Өлеңнен жатыс және шығыс септіктеріндегі сөздерді теріп жаз.
   

1. 
   Сылдырады күмістей,
   

Алтын таңмен аралас

Табиғаттан сыр сұрат.
Дүниеге таң атқызған

Күннен өткір жанары.

Жасыл орман гүлінде

Бұлбұл әнге салады.

5. 
   Құрамында көмектес септігі бар сөздерді теріп жаз.
   

1. 
   Қолыңмен істегенді мойныңмен көтер. 2. Той бүкіл сәнімен, салтанатымен өте қызықты өтті. 3. Көппен көрген ұлы той. 4. Ер етігімен су кешкен соғыс күндері еді. 5. Не істесең де, оймен, ақылмен істе.
   

1. 
   Ереже сөзін табыс септігіне, бұлақ сөзін шығыс септігіне, көңіл сөзін ілік септігіне, дария сөзін жатыс септігіне қойып, әрқайсысына жеке-жеке сөйлемдер құра.
   

2. 
   Құрамындағы сөздерге септік жалғаулары жалғанған үш мақал-мәтел ойлап жаз. Қай септікте тұрғанын айт.
   

3. 
   Өз сыныбың жайында шағын шығарма жаз. Сөйлемдеріңде септік жалғауы жалғанған сөздер болсын. Септік жалғауларын белгіле.
   

4. 
   Берілген сурет бойынша әңгіме құрастыр. Зат есімдерді сөз құрамына талда.
   

5. 
   Әр септікте тұрған сөздер ойлап жазып, әрқайсысына құрап жаз.
   

1. 
   Екі бағандағы сөйлемдерді салыстыр. Олардың айтылуына,
   

қозыларды айдап әкелді. қырдан қозыларды айдап

әкелді.

Көктем келді. Жер-дүние жаңарып Көктем келді де, жер-дүние

Онда жаңбыр да лезде жауа салады. болғандықтан, онда жаңбыр да

лезде жауа салады.

Өз ұлтыңның тарихын білу үлкен Өз ұлтыңның тарихын білу-

парыз. Мұрат қосымша әдебиеттерді үлкен парыз дегендіктен, Мұрат

көп қарайды. қосымша әдебиеттерді көп қа-

райды.

2. Өлеңнен құрмалас сөйлемдерді тап. Әр құрмалас сөйлем неше жай

сөйлемнен тұратынын анықтау.
Күрестің жырын жырлаған,

Халықтың мұңын мұңдаған.

Елі ұйып әнін тыңдаған

Жаяу Мұса - бір бабаң.

Одан от жағылды.

( Шақпақ тас)

4. 
   Жаңылтпашты көшіріп жазып, сөйлем түрлерін анықта.
   

Кесе, кесе талды,

Қолым әбден талды.

Кесе-кесе су ішіп,

Шөлім әзер қанды.

( Ө. Ақыпбеков).

1. 
   Мәтіндегі жай сөйлемді құрмалас сөйлемге айналдырып жаз.
   

2. 
   Жай сөйлемді құрмалас сөйлемге, құрмалас сөйлемді жай сөйлемге айналдырып жаз. Құрмалас сөйлемдердің бірінші жай сөйлемінің баяндауышын тап.
   

Сәбіз қызыл түске еніп, оның тамыр-жемісі де мейлінше үлкейді. Алабұғалар тереңдегі бір қуысқа жиналды. Ұйқыға жатты. Қиярды төртке бөл. Ыдысқа рет-ретімен сал. Егер бөкендер құмға қарай беттесе, онда боран болады дей бер. Қорқыт – тоқсан бес жыл жасаған адам. Тарихта аттары сақталған үш ханның тұсында ол бас уәзір қызметін атқарған.

3. 
   Құрмалас сөйлемдерге тиісті тыныс белгілерін қойып, көшіріп жаз.
   

Торғай отыр томпиып

Құйрықтары шолтиып

Сауысқаның сақ отыр

Жапалағың тағы отыр
Алтайға қарап асқақтыққа құмарттым

Сауырға қарап сұлулыққа құмарттым

Ертіске қарап тереңдікке құмарттым

Мен жасымнан арманға көп жүк арттым

5. 
   Өлеңді жатқа жаз. Тиісті тыныс белгілерін қойып, баяндауыштардың астын сыз.
   

Көктем.

Бұлақ күліп тынбайды

Шуақ төгіп күміс күн

Бұлбұл бақта жырлайды

Қыр құлпырып гүлдейді

Бал арасы гүлейді

Асық ойнап топ бала

Жуырда үйге кірмейді

6. 
   Логогрифті шеш. Тиісті тыныс белгілерін қой. Сөйлемдегі
   

Тыныс алып тұрасың

Қоссаң алдан бір әріп

Маған суды құясың

Малдарыңды суарып

( Ауа – науа)

7. 
   Мақалдарды жатқа жаз. Мағынасын түсіндір. Құрмалас сөйлемде
   

Ғайбат сөз тәтті болар.

Әр сөзін таңдап сөйлер.

1. 
   Берілген сызба бойынша сөйлем құрап жаз. Оның жай сөйлем
   

4. 
   Сурет бойынша әңгіме құра. Әңгімеңде құрмалас сөйлемдер
   

5. 
   «Жан досым» тақырыбына төрт жол өлең құрастыр. Тиісті тыныс белгілерін қой.
   

6. 
   Берілген тірек сөздерді пайдаланып, «Орманда» тақырыбына мәтін құра. Мәтіндегі құрмалас сөйлемдерді сөйлем мүшесіне талда.
   

құстар, жапырақтар сыбдыры, тиіннің түсі,

сары кілем төселгендей.

Тақырыбы: Зат есімнің жіктелуі

І деңгей тапсырмалары:

1. 
   Берілген сөздерді жекеше және көпше түрде жіктеп жаз.
   

Оқушы, әнші, ұлан.

2. 
   Сөздерді көшіріп, қай жақта тұрғанын анықта.
   

1. 
   Елім, қарлығашы, өмірің.
   
2. 
   Ормандары, бөлмелерің, бишілерміз.
   
3. 
   Әкімі, қарыңдастарың, дәрігермін.
   

3. 
   Сөйлемдерді көшіріп жазып, сөйлем мүшелеріне талда. Баяндауыштардың қандай сөз табынан болып тұрғанын анықта.
   

Сен шәкіртсің. Ол жұмысшы. Айзат – ұста. Жанар –кезекші.

Алатау – биік тау. Біз өнерді сүйетін халықпыз. Қайрат – талантты

әнші.

1. 
   Көп нүктенің орнына тиісті жіктік жалғауын қойып, сөйлемдерді көшіріп жаз. Жіктік жалғауларының астын сыз.
   

1. 
   Мен –қазақ ..., мың өліп, мың тірілген.
   
2. 
   Біз еліміздің ертеңіне жауапты келешегі... .
   
3. 
   О. Туған жер, сенде өскен балаң ... .
   
4. 
   Сен менің қиял- ғажап ертегім... , ертеңім... .
   
5. 
   Жас бүлдіршіндер, сендер – аға ұрпақтың сенімін ақтайтын жалын... .
   
6. 
   Ғалымдар – ұлттың ақыл – ойының сақтаушы.
   

2. 
   Анаграмманы оқып, шешуін тап. Жіктелген зат есімді үш жақта көпше түрде жіктеп жаз.
   

Қажет сондай құралмын,

Қолыңа жылда мың алдың.

Соңғы екі әріп алмасса,

Баспана болып шығармын.

/ Күрек- күрке/

3. 
   Өлеңді жатқа жаз. Жіктелген зат есімдерді тауып, 2-ші жақта көпше түрде жікте. Қаһарман сөзінің мағынасын түсіндір.
   

Армиямыз қаһарман.

Ұлан – байтақ жерімді,

Ұлан – байтақ елімді

Қорғап тұрған сенімді –

Армиямыз қаһарман!

/ Н. Айтов /

4. 
   Мәтінді түсінік оқы. Жіктелген зат есімдерді теріп жаз. Қай шақта тұрғанын анықта.
   

Мен – осы өмірімде қуанып та, қайғырып та көрген адаммын. Ал сендер – біздің ізімізді басып келе жатқан жас толқын інісіңдер. Сендер – ертеңгі елдің болашағысыңдар, балалар! Ешқашан да болдым, толдым деп тоқырап қалуға хақыларың жоқ. Біз – көшбастаушымыз., жастар – жалғастырушы. Сол жауапкерщіліктің жүгін көтерердей нарға лайық күш қажет.

Өмір –теңіз, адам сол теңізден өз бағытын анық көре алуы тиіс. Сонда ғана ол өз бақытының да бағдаршысы бола алады.


ІІІ деңгей тапсырмалары:

1. 
   Берліген сөздерді үш жақта жекеше, көпше түрде жіктеп, өзің қалаған жақтағы сөзге сөйлем құра.
   

2. 
   Мына суреттегі заттарды атауымен ата. Сөздерді жікте. Жіктелген сөздерді қатыстырып сөйлем құра.
   

3. 
   Мына сөздерді пайдаланып, төрт жол өлең құрастыр.
   

... ұлыңбыз,

... жырыңбыз.

... ...