Тақырып 1 Ботаника.
1.1 цитология негіздері. Гистология негіздері
Мақсаты: ботаника ұғымын ғылым ретінде беру, биологиялық ғылымдар бөлімдерінің өзара байланысын анықтау. Жасушаның құрылымын зерттеу. Өсімдік тіндерінің морфологиялық микроскопиялық құрылымының жалпы ерекшеліктерімен және олардың функцияларымен таныстыру.
Жоспар
1 ботаника ғылымының даму тарихы.
2 ботаника бөлімдерінің маңызы мен байланысы.
3 жасуша-тірі жүйенің негізгі құрылымдық бірлігі ретінде.
4 жасуша органоидтарының құрылымы мен қызметі.
2 гистология негіздері.Жоғары өсімдіктердегі тіндердің 6 түрінің сипаттамасы, құрылымы және қызметі
Ботаника ғылым ретінде тарихи даму барысында өсімдік ағзаларын жан-жақты зерттейтін бірқатар пәндерге бөлінді.
Өсімдіктер морфологиясы-өсімдік ағзаларының дене құрылысын зерттейді (цитология, гистология, эмбриология, органография).
Систематика өсімдіктерді белгілер кешені бойынша жіктейді, өсімдіктердің туыстығын, филогениясын және алуан түрлілігін зерттейді.
Физиология – өмірлік процестерді зерттейді-тыныс алу және ассимиляция, заттардың түсуі, алмасуы және қозғалысы, өсімдік ағзаларындағы өсу, даму және өсу қозғалыстары.
География-қазіргі дәуірде де, өткенде де жер бетіндегі өсімдіктердің таралуы мен таралу заңдылықтары.
Фитоценология немесе геоботаника-өсімдік қауымдастықтарының флористикалық құрамын, олардың құрылымын, экологиясын, динамикасын зерттейді.
Экология-Өсімдіктер мен ортаның өзара қарым қатынас мен байланысын зерттейді.
Палеоботаника - өткен геологиялық кезеңдегі қазба өсімдіктерін зерттейді.
Генетика-ағзалардың тұқым қуалауы мен өзгергіштігі туралы ғылым.
Жасуша құрлысы
Органеллалар
|
Құрлысы
|
Функциялар
|
|
1 Протопласт
|
|
Эндоплазмалық тор (эпс.)
|
Түтіктерді, түтікшелерді, цис-терналарды, көпіршіктерді құр-айтын мембраналардың ультра-микроскопиялық жүйе-сі. Бүкіл желі ядролық қабықтың сыртқы мембранасымен және сыртқы жасуша мембранасымен біртұ-тас тұтасқа біріктірілген. Түйір-шікті эндоплазмалық тор рибо-сомаларды тасымалдайды, тегіс – олардан айырылады.
|
Заттардың жасуша ішінде де, көрші жасушалар арасында да тасымалдануын қамтамасыз етеді. Түйіршікті эндоплазма-лық тор ақуыз синтезіне қат-ысады,тегіс – ферменттер, майлар, көмірсулар синтезіне қатысады.
|
Рибосомалар
|
Екі бөліктен тұратын ультра-микроскопиялық органеллалар – субьбірлік. Олардың мембра-налық құрылымы жоқ және ақуыз мен рРНҚ-дан тұрады. Ішкі бөліктер ядрода пайда бо-лады. ИРНҚ молекуласы бойы-мен цитоплаз – ме тізбегінде-лирибосомалар түрінде түзіле-ді.
|
Олар цитоплазмада, митохон-дрияда, хлоропласттарда кез-деседі. Матрицалық синтез принципі бойынша ақуыз син-тезіне қатысады. Полипептид-тік тізбек түзіледі-ақуыз моле-куласының бастапқы құрылы-мы
|
Митохондриялар
|
Екі мембраналық құрлысы бар микроскопиялық органеллалар. Сыртқы мембрана тегіс, ішкі-әр түрлі пішінді өсінділерді құрай-ды – кристалар. Матрицада (жартылай сұйық зат) фермент-тер, рибосомалар, ДНҚ, РНҚ болады.
|
Бұл тыныс алу және энергия орталығы. Матрицадағы дис-симиляцияның оттегі кезеңін-де ферменттердің көмегімен органикалық заттардың бөлі-нуі энергияны босатумен жүр-еді, ол АТФ синтезіне өтеді (кристада).
|
Лейкопласттар
|
Түссіз пластидтер. Екімембра-лы.
|
Протопластидтерден түзілетін қорлық қоректік заттардың (олеоамило-протопласттар) тұндыру орны ретінде қызмет етеді.
|
Хлоропластлар
|
Сыртқы мембрана тегіс. Ішкі екі қабатты пластин -ламелл жүйесін құрайды(тилакоидтар). Тилакоидтар бір-біріне жабыс-ып, қырлар түзеді. Мембранада-ғы тилаконды қырлар ақуыздар мен липидтер молекулалары-ның қабаттары арасында пиг-менттер-хлорофилл және каро-тиноидтар, ксантофилл шоғыр-ланған. Түсі жасыл.
|
Органикалық емес заттардан (СО2 және Н2О) жарық энер-гиясы мен хлорофилл пигмен-ті болған кезде органикалық заттар – көмірсулар мен бос оттегі (фотосинтез) жасай алады. К. А. Тимирязев зерттеген.
|
Хромопласттылар
|
Екі мембраналық органеллалар. Хлоропласттардан түзіледі. Тү-сі қызыл, сары, қызғылт сары.
|
Витаминдер синтезіне қаты-сады, көптеген өсімдік пиг-менттерін синтездеу және лок-ализациялау орны ретінде қызмет етеді.
|
Аппарат Гольджи
(диктиосомы)
|
Жалпақ цистерналардың қада-ларынан тұратын микроскопия-лық бір мембраналы органелла-лар, олардың шеттерінде ұсақ көпіршіктерді бөліп тұратын түтіктер тармақталады.
|
Жасуша қабырғасының құры-лысына баратын полисахарид-тердің синтезі, жинақталуы және секрециясы орталығы ретінде қызмет етеді.
|
Лизосомалар
|
Бір мембраналы. Рибосомалар-да синтезделген лизис фермент-тері бар.
|
Санитарлардың қорғаныс функциясы . Автолиз (орган-еллалардың өздігінен еруі) тамақ немесе оттегі ашығуы жағдайында жүзеге асырыла-ды. Өсімдіктерде органелла-лар тығын тіндері, ағаш там-ырлары пайда болған кезде ериді.
|
Сферосомалар
|
Липидті-ақуызды табиғаттың дөңгелек денелері.
|
Майларды синтездеу үшін қажетті ферменттерге бай.
|
Достарыңызбен бөлісу: |
