Тақырып синусоидальды электр шамаларының негізгі параметрлері
жүктеу/скачать 151,66 Kb.
|
ТАҚЫРЫП Синусоидальды электр шамаларының негізгі параметрлері
- Бұл бет үшін навигация:
- Бақылау сұрақтары
| Синусоидалы ток деп мәні уақытқа тәуелді синусоидалық заңдылықпен өзгеретін токты айтамыз: i=Im*sin( t+ ). Оның графигі 10-суретте көрсетілген. Синусоидалы токты мынадай параметрлер арқылы сипаттауға болады:
1)Амплитудалық мән ( Im, Um, Em ) – синусоидалық шаманың ең үлкен максимал мәні. 2)Периоды ( Т ) – толық бір тербеліс жасауға кететін уақыт.[c] 3)Жиілік ( f ) – бір секунда ішінде жасалатын тербеліс саны.[1/c];[Гц] f=1/T; T=1/f 10-сурет Ресей Федерациясы және әлемнің көптеген елдерінде жиілігі 50 Гц болатын синусоидалды тоқтар пайдаланылады, ал Солтүстік және Оңтүстік Америка елдерінде, Оңтүстік-Шығыс Азия, Африка елдерінің бірқатарында оның шамасы — 60 Гц құрайды. Автономдық объектілердің (өзен және теңіз кемелері, ұшақтар, тікұшақтар және т.б.) энергетикалық қондырғыларында 200, 400, 1000 Гц жиіліктері пайдаланылады. Радиохабар тарату, радиобайланыс, теледидар, радиолокация 10 10 Гц және одан жоғары жиіліктерді пайдаланады. Бұрыштық жиілік w жиілігі секундына радиан болып табылады (рад/с). Синусоидалы функцияның (ωt + ψ) дәлелі ағымдағы фаза деп аталады. Фазасы (ωt + ψ) және бастапқы саты ψ радиандармен немесе градустармен көрсетілген. Екі синусоидальды токтар мен фазалардың ауытқуының бастапқы фазалары арасындағы айырмашылық фаза ауысымы деп аталады. Егер ψu - ψ= 0 болса, онда мұндай кернеу мен ток фазалық деп аталады. Егер ψu - ψj = ± π = ± 180 ° болса, онда мұндай кернеулер мен токтар антафазда айтылады. Егер ψu - ψi = ± π/2 = ± 90 болса, онда мұндай кернеулер мен токтар квадратта деп айтылады. Электр тізбегінің шынайы пассивті элементтерінде (резисторлар, конденсаторлар және индукторлар) синусоидальды токтар электр және магнит энергиясын жинақтау және қайта бөлу және оларды жылу энергиясына айналдыруға байланысты күрделі процестерді тудырады. Сондықтан олардың баламалы сызбаларына мінсіз, резистивтік, сыйымды және индуктивті элементтер жатады. Мінсіз резистивтік элемент электрлік энергияны жұмысқа, жылуға немесе энергияның басқа түріне айналдыруды жүзеге асыратын тізбектің элементі болып табылады. Айнымалы ток тізбегіндегі мінсіз төзімді элемент тұрақты ток тізбегінде - тіктөртбұрышта сияқты көрінеді. Нақты реактивтік элементтер - резисторлар әртүрлі материалдардан жасалған және әр түрлі конструкцияларға ие. Дизайн түріне байланысты энергия сақталатын электр және магнит өрісі жасалады, яғни Резисте индуктивті және сыйымдылық элементтерінің қосымша қасиеттеріне ие. Өндірістік жиілікте бұл компоненттер кішкентай болып табылады және олар резистордың мінсіз екендігін ескере отырып, назардан тыс қалуы мүмкін. Шынында да, спиральдың ішіне соққан өткізгіш лабораториялық реостатты қарастырайық. Спиралдың бұрылыстарының арасында сыйымдылық бар, ал спиральдың өзі индуктор болып табылады. Жиілік радио жиілігіне дейін ұлғайтылған кезде қосымша (паразиттік) сыйымдылықтарды және индуктивтерді үйрену қажет. 4.6-суретте әртүрлі жиілікте резисторды ауыстыру тізбектері көрсетілген. Нақты резистордың жұмыс параметрі қарсылық болып табылады, ал паразиттік параметрлер - сыйымдылық пен индуктивтілік деп аталады. Міндетті индуктивті элемент магнит өрісінің энергиясы сақталатын тізбектің элементі болып табылады. Айнымалы ток тізбегіндегі мінсіз индуктивті элемент L әрпімен белгіленеді. Сол хатта индуктивтілік элементтің ағынының байланысына қатынасы бар санға тең, индуктивтілік деп аталады L = ¥/i. Индуктивтілік - индуктивтілік элементінің параметрі. Индуктивтілік бірлігі Генри (HH) болып табылады. Амплитудалардың немесе кернеудің және токтың тиімді мәндерінің қатынасы индуктивті қарсылық деп аталады және ол арқылы белгіленеді XL (XL = = ULm/In = UL/I ). Белгілі индуктивтілік L және бұрыштық жиіліктен бастап индуктивтілік кедергісі XL = ωL. BL шамасының инволюциялық өткізгіштігі деп аталады. Индуктивтілік элементіндегі синусоидалы ток кернеуді n / 2 бұрышымен (немесе 90 °) жоғарылатады. Егер uL (t) = ULnsinyt кернеуі болса, онда ағымдағы i (t) = Inam (w-90 °). Кешенді түрде ULn = j uL / n немесе U = j o> L /. Идеал индуктивті элемент жақсы өткізгіш сымнан жасалған сым катушкаларына қасиеттерге жақын. Нақты индукторлар электр тогының ағысына нөлдік емес қарсылықтары бар өткізгіш материалдардан жасалады. Олардың арасында кезек аралық қуаты мен қуаттың арасындағы сыйымдылық бар. Сымның кедергісі мен жиілігі аз болған жағдайда, индукторды мінсіз деп санауға болады. Нақты катушкалар үшін ауыстыру сызбалары қолданылу саласына байланысты өзгеруі мүмкін (4.7-сурет). Көбінесе жылудың энергия шығыны есепке алынады, ал радиожиіліктерде - паразиттік сыйымдылық. Индуктордың жұмыс параметрі индуктивтілік және паразиттік параметрлер - сыйымдылық және қарсылық деп аталады. Мінсіз сыйымдылық элементі - электр өрісінің энергиясы сақталатын элемент. Мінсіз сыйымдылық Сур. 4.7. Төмен (a) деңгейдегі ауыспалы ток индуктивтілік тізбегіндегі катушкалар үшін ауыстыру тізбегі С әрпімен белгіленеді. Сол орташа (b) және жоғары (in) жиіліктерде әріптің саны Негізгі әдебиеттер: Туғанбаев Ы. Т. Электротехниканың теориялық негіздірі: Оқулық. /Ы. Т. Туғанбаев Алматы: Экономика. 2012. 500 б. Ахметбаев Д.С. Электр техниканың теориялық негіздері : оқулық электроэнергетика бағытының студенттеріне, магистранттарына арналған, докторанттар мен инженер-техник мамандар үшін де пайдалы / Д. С. Ахметбаев ; Алматы энергетика және байланыс университеті. - Алматы : ЖШС "Лантар Трейд", 2019. - 329 б. Есимханов, С.Б. Электротехниканың теориялық негіздері (Айнымалы тоқтың электр тізбектері) [Текст] : оқу құралы студенттерге арналған / С. Б. Есимханов, 2014. - 64 б. Алимгазинова Н.Ш., Манапбаева А .Б. Электр техниканың теориялық негіздері: бaкaлaвриaт мaмaндықтaрының студенттеріне aрнaлғaн, ҚАЗАҚ УНИВЕРСИТЕТІ, 2017- 228б. Қосымша әдебиеттер: Блохин, А. В. Б70 Электротехника : учебное пособие / А. В. Блохин. – 2-е изд., испр. – Екатеринбург : Изд-во Урал. ун-та, 2014. – 184 с. Электротехника и электроника: краткий курс лекций / Сост.: О.Н. Чурляева // ФГБОУ ВО Саратовский ГАУ. – Саратов, 2016. – 86с. Макенова Н.А. Решебник по электротехнике: учебное пособие / Н.А. Макенова Хохлова Т.Е., Томский политехнический университет.-Томск. Из-во ТПУ,2015-165с. Бақылау сұрақтары: 1. Айнымалы ток дегеніміз не? 2.Айнымалы ток жиілігінің ӛлшем бірліктері қандай? 3.Айнымалы токтың қандай мәнін амперметрлердің және вольтметрлердің шкалаларына жазады. 4.Кернеумен токтың арасындағы фазалардың ығысуы деген не? 5. Синусоидалы ток деп қандай токты атайды?. 6 Синусоидалы шамаларды сипаттайтын қандай параметрлерді білесіз? жүктеу/скачать 151,66 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|