шағармашылық қабілеттерін қалыптастырудағы

175 
«
Қазақстан - 2030» және «Қазақстанның 2050 жылға дейінгі даму стратегиясы» және білім беруді 
дамытудың 2010-2015 жылдарға арналған Мемлекеттік бағдарламасы білім беру жүйесінің алдына 
нәтижеге бағытталған білім моделін жасауды қамтамасыз ету және оны жаһандану жағдайындағы 
халықаралық білім беру кеңістігіне интеграциялау мақсатын қойды. Демек, жастарды еңбектің қай 
саласында болмасын, әсіресе, белгілі бір мамандық бойынша арнайы бағытталған жоспарлы оқу процесі 
барысында
 
(Мемлекеттік стандарттар мен бадарламаларға, вариативті компоненттер жоспарына сәйкес) 
білім алуда да тек ғылыми мәлімет жиынтығын меңгертумен шектелмей,
 
оқу процессі барысындағы 
игерілген білім денгейін бекіту мен толықтыру, жан-жақты жоғарлату мақсатында оқу процессінен тыс 
ғылыми зерттеушілік іс-әрекетін ӛздігінен тиімді ұйымдастыра отырып, шығармашылық бағыт ұстанатын, 
сол тұрғыда ӛз болмысын шығармашыл тұрғыда таныта алатын құзырлы маман болуға даярлау қажеттігі
негізге алынып отыр. 
Бүгінгі танда, ғылымның барлық саласында білім мазмұны мен сапасы кӛлемі қауырт ӛсіп отырған 
қазіргі әлемдік жаһандану кезіндегі осы мақсат, болашақ мамандардың ғылыми
 
іс-әрекетін ӛздігінен 
тиімді ұйымдастыруға да тікелей байланысты. Осыған орай, болашақ мамандардың шығармашылық 
қабілеттірімен дағадыларын қалыптастыруға ықпал етуші, оқу процессі барысындаға берілген білім 
деңгейін жоғарлату мақсатында студенттердің ӛздігінен
 
орындайтын ғылыми зерттеушілік
 
іс-әрекетін 
ұйымдастырудың оңтайлы әдістері мен тәсілдерін, олардың түрлерін, нысандарын іздестіру мен жүйелеу, 
мақсат мідеттерін айқындау ӛзекті ғылыми мәселеге айналып отыр. Сондықтан біздің пікірімізше, 
болашақ мамандардың ӛздігінен орындайтын ғылыми зерттеушілік
 
іс-әрекеттерінің педагогикалық 
жүйесін оқу процессінен тыс оның мақсат міндеттеріне сай арнайы ұйымдастыру мен бағдарлау – 
студеттердің шығармашылық бағыт ұстануын қалыптастырудың негізгі шарты болып табылады деп 
тұжырымдауымызға болады. Себебі, біздің зерттеу жұмысымыздың аясындағы кӛп жылдық және 
күнделікті тәжірибеміз кӛрсетіп отырғандай, жоғары оқу орнын бітірген жас маман заман талабына сай 
теориялық, психологиялық, педагогикалық, әдістемелік даярлығымен қатар, шығармашылық бағыт 
ұстануына бағытталған ӛзіндік ғылыми зерттеушілік іс-әрекетін жаңа жағдайға байланысты оңтайлы 
ұйымдастыра білуі тиіс, әрине ол үшін ғалым педагоготардың ғылыми және әдістемелік басшылығы 
үлкен себепші болады. 
Сапалы білім, саналы тәрбие алған жастарымыз егеменді еліміздің ертеңіне баянды етіп, 
қоғамымыздың әлеуметтік-экономикалық, рухани-адамгершілік тұрғыда дамуына үлес қоса алады. 
Сондықтан, қазіргі ЖОО толық кӛшіп игерген кредиттік оқыту жағдайында болашақ мамандарға
берілетін білім мен іс-әрекет тәсілдерін, бағалау ӛлшемдерін қамтитын қоғамдық және ұжымдық тәрбие 
тағылымдарын игеріп қана қоймай, оны әрі қарай ӛзінің белсенді, шығармашылыққа бағытталған 
мақсатты іс-әрекетімен сабақтастыру үшін ӛздігінен күнделікті оқу процесінде және одан тыс уақыттарда 
ғылыми зерттеушілік іс-әрекетке бағыт-бағдар алып отырғанда ғана оң нәтижеге қол жеткізе алады. 
Алайда, бүгінгі таңда еліміздің жоғары оқу жүйесінің әлемдік білім кеңістігіне енуіне бағытталған 
талпыныстары кредиттік оқыту жағдайында білім беру мазмұнын жаңарту, оқу процессін жетілдіру. 
Әсіресе жаңа жүйенің талаптарына сай оқу үрдісінің мақсат міндеттеріне сәйкес, болашақ мамандардың 
ӛздігінен орындайтын ғылыми зерттеушілік іс-әрекеттерін, онтайлы етіп ұйымдастыруда, олардың 
болашақ маман ретіндегі шығармашылық қасиеттерін қалыптастыруға бағытталған, ғылыми зерттеушілік 
іс-әрекеттерінің дербестігі мен ізденімпаздығын, дамытатын жұйелі ғылыми зерттеушілік іс-әрекет 
шараларын жандандыруға, жаңаша формаларымен түрлерін іздестіруге аса мән беруді талап етіп отыр. 
Қазақстанның қазіргі уақыттағы білім беру жүйесі дүниежүзілік білім кеңістігіне енудің күрделі 
мәселесін шеше отырып, қайта құрылып ӛзгеру үрдісі үстінде. Осыған орай білім берудің «қолдаушы» 
немесе «ағартушы» парадигмасының орнына «ӛмір бойы білім алу» немесе үздіксіз білім беру идеясы 
маңызды орын алатын білім берудің жаңа парадигмасы келді.
Үздіксіз білім беру идеяларын жүзеге асыру бүгінгі таңдағы білім беру жүйесінің негізгі қарама-
қайшылығына – дәл қазіргі уақыттағы дүниежүзілік білімнің қарқынды ӛсуі мен білімдену кезеңіндегі 
оларды меңгерудегі шектеулі мүмкіншіліктер арасындағы негізгі қарама-қайшылықты жоюға 
бағытталған. Мұндай қарама-қайшылық білім беру мекемелеріне ӛзіндік білім алу, ӛздігінен ақпараттарды 
қарастырып, одан болашақ маманға қажетті шығармашық қабілеттерін қалыптастыруға бағытталған 
ӛздігінен орындайтын ғылыми зерттеушілік іс-әрекеттерін онтайлы етіп ұйымдастыруға қажеттісін табу 
біліктілігін қарастыруды жүктейді. Осы жағдайларға байланысты жоғары оқу орыны түлектерінің 
әрбіреуінен ақыл-ой еңбегінің, атап айтқанда ӛздігінен орындайтын зерттеушілік іс-әрекет түрлерінің 
тиімді әдістерін білу талап етіледі. Оларға: ӛздігінен қысқа мерзім ішінде қажетті ақпаратты тауып, оны 
меңгеруді үйрену; теорияларды, тұжырымдамаларды, айғақтарды жүйелеуді және жіктеуді үйрену; 
талқыға түсетін күрделі мәселелерді талдауды үйрену; ӛз кӛзқарасына нақты анықтама беріп, оған негіз 
болатын айғақтарды кӛрсету; ғылыми келіспеушіліктегі ақиқатты іздестіру; ӛндірістегі жағдайды талдай 
біліп, ӛздігінен меңгерген білімдерге сүйене отырып, пайда болған мәселелерді шығармашылық тұрғыдан 
шешу. Осыған орай, бүгінгі танда болашақ мамандардың танымдық белсенділігін дамытудың және 

176 
жоғары оқу орнында білім алу барысында оларда дербестікті қалыптастырудың неғұрлым тиімді 
амалдарына, ӛзгеше қалыптасуы мен даму тарихы бар, болашақ мамандарды оқыту мен даярлау процессі 
барысында олардың шығармашылық қабілеттерін қалыптастыруға бағдарланған сапасын кӛтерудегі 
негізгі резервтердің бірі - ӛзіндік ғылыми зерттеушілік іс-әрекеттерінің алуан түрлі формалары мен әдіс-
тәсілдері жатады. 
Педагогикалық ғылыми әдебиеттерде ӛзіндік жұмыс мәселесі жайлы кӛптеген кӛзқарастар 
кездеседі. Бұдан осы ұғымның кӛпқырлығын түсінуге болады, сондықтан бұл ұғымның анықтамасы 
ғылыми педагогикалық тұрғыдан нақтылауды қажет етеді. Студенттердің ӛзіндігінен орындайтын 
жұмыстарын ұйымдастырудың әртүрлі аспектілері зерттелген еңбектерде бүгінгі қоғамның сұранысы мен 
талабына байланысты белгілі бір уақыт ішіндегі орындалған жұмыстардың жиынтығы ретінде кӛрініс 
береді. Алайда оны бірнеше мағанада да талқылауға және түсінуге болады. Содықтан біз, ӛз зерттеу 
жұмысымыздың мақсат міндеттіне сай ЖОО студенттердің ӛзіндігінен орындайтын жұмыстарының алуан 
түрлі формаларымен әдіс-тәсілдерін олардың оқу процессінің нәтижесіне бағытталған ӛзіндігінен 
орындайтын ғылыми зерттеушілік іс-әрекеттеріне жатқыза отырып, ӛз тәжірибеміз тұрғысынан қарауды 
дұрыс деп санаймыз. Мәселен, зерттеулердің мақсаттары мен міндеттеріне тәуелділігі ескерілген 
авторлардың ұсынған ӛзіндігінен орындалатын жұмыс жайлы тиянақты талданған әртүрлі анықтамалар: 
М.Г. Гаруновтың, О.А.Нильсонның және П.И.Пидкасистыйдың еңбектерінен орын алған. Сонымен қатар 
кредиттік оқыту жағдайында студенттердің ӛздігінен орындайтын жұмыстарының кейбір мәселелері 
Қазақстандық ғалымдарының назарынан тыс қалмаған: Ж.А. Қараев, С. К. Касенов, Н.А.Асанов, Г.Х. 
Мямешева, Г.К. Ахметова.
Біздің пікіріміз бойынша, П.И.Пидкасистый ұсынған анықтамасында ӛзіндігінен орындайтын 
жұмыстың мәніне деген ғылыми, әдістемелік кӛзқарастың кӛпаспектілігі айқындалған. Себебі, автор 
ӛзіндігінен орындайтын жұмыс түрлерін оқытудың және ғылыми зерттеушілік іс-әрекеттерінің негізгі 
амалдары ретінде қарастырады. Ӛйткені олар: әрбір нақтылы білімнің меңгерілу кезіндегі белгілі бір 
дидактикалық мақсат пен мәселеге сәйкес болуы; студенттердің білместіктен білуге дейінгі қозғалысының 
траекториясының әрбір кезеңінде белгілі бір ғылыми танымдық мәселелерді шешу үшін және ойлау 
әрекетінің тӛменгі деңгейден жоғарғы деңгейге қарай қозғалуы үшін қажетті білімнің кӛлемі мен 
деңгейінің қалыптасуы үшін міндетті түрде ғылыми зерттеушілік іс-әрекет жасауы; ӛз білімін ӛздігінен 
жүйелі түрде толықтырып отыруға деген психологиялық мақсаты және оқу, ғылым, ӛндіріс мәселелерін 
шығармашылық тұрғыда шешу барысындағы ғылыми және саяси ақпараттар ағынында дұрыс бағыт 
таңдай білу іскерлігінің қалыптасуы үшін ӛздігінен орындайтын зерттеушілік іс-әрекет жасайды; 
студенттердің кәсіби іс-әрекетінің, таным мен мінез-құлық әдістерін меңгерудегі ӛзін-ӛзі кӛрсете білуі 
және ӛзіндік зерттеушілік іс-әрекеттегі тәртібі маңызды шарт болып табылады; педагогикалық басқару 
және студенттің кәсіби шығармашылық тұрғыдан анықталуы мен оқу үдерісі барысындағы және одан тыс 
уақытта ӛздігінен зерттеушілік іс-әрекетіне басшылық ете алуы оның шығармашылық қасаиеттерінің 
қалыптасуына бет бұрыс алуындағы негізгі танымдық іс-әрекет құралы болып табылуы. 

жүктеу/скачать 2,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: