Кесте 1 - Интерактивті оқыту әдістерінің тҥрлері мен қолдану мақсаты

55 
-
менің пікіріме қарсы - 
-
маған барлығы түсінікті V 
-
менің сұрағым бар ? 
Жеке оқу формасында 
«миға-шабуыл» әдісін қолдануға болады. «Миға шабуылда» қатысушылар 
сұрақ-жауапқа, пікірталасқа белсенді қатысады. Бұл әдетте тақырыпқа орай қолданылады. Белгілі бір 
тақырып сұрақ қоюдан басталып, оқушылар ӛз пікірін айтуға мүмкіндік алады. Оқушылардың жауап 
берулеріне шек қойылмайды әрі сын айтылмайды. 
Жұптық формада 
«интервью» әдісін қолдануға болады. «Интервью» әдісіне қатысушы оқушының 
бірі екіншісінен белгілі тақырып бойынша мәлімет алу мақсатында сұрақтар қойып, берілген жауапты 
талдай келе белсенділігін кӛрсетеді. Екінші оқушы да қаншалықты ақпаратқа, жаңалыққа жақын екенің, ӛз 
кӛзқарасы мен қатынасын білдіреді. 
Топтық оқыту формасында 
оқушылар топпен бірлескен әрекетте жұмыс жасайды. «Топпен 
жұмыста» оқушылар мынадай әрекеттерді орындайды: 
-
бірлесіп ой бӛліседі; 
-
бір-біріне сұрақ қояды; 
-
пікірталасқа белсенділікпен қатысып ұжымның тілегімен санасады; 
- білім сапасына жауапкершілікті алуға бағытталады. 
Топтық жұмыста әңгіме, сұрақ-жауап, пікірталас қолданылады. Оқушылардың белсенділігін арттыру 
үшін сұрақ қоюда, әңгіме құруда, пікірталасқа түсуде және дәлелді сӛйлеуде топпен жұмыс маңызды рӛл 
атқарады. 
«Мәтінді рӛлге бӛліп оқуда» оқушылар мәтінмен жұмыс істеу барысында рӛлдік орындау 
әрекеттеріне кіріседі. Мәтіндегі рӛлді бӛліп алады: 
- біріншісі, автор орнында қызмет етеді; 
- екіншісі, мәтін бойынша сұрақ дайындайды; 
- үшіншісі, мәтін мазмұнына жауаптар іздейді; 
- тӛртіншісі, сол жауаптардың дәйектілігін негіздейтін мәтін ішінен сілтемелерді тауып оқиды, 
жариялайды; 
- бесіншісі, әрекеттердің орындалуының уақыт мӛлшерін қадағалайды. 
«Бірлескен ізденісте» оқушылардың ойына қозғау салатын мәтін ұсынылады. Мәтінді оқып болғаннаң 
кейін, талқылауға 4-5 сұрақ дайындалады. Қойылған сұрақтар негізгі мәселені ашуға бағытталады. 
Оқушыларға ӛзара пікірлесу ұсынылады. Мұғалім оқушылардың ойларының анықтылап, досының ойлау 
қабілетін шыңдауға және бір-бірімен бәсекеге түсуге жағдай жасайды. Оқушылар бірлескен ізденіс әдісін 
тәжірибеде қолданып, зор ынтамен ӛздерінің сұрақтарын талқылауға ұсынып отырады. 
Мұғалімдердің келер ұрпаққа қоғам талабына сай білім мен тәрбие берудегі жаңа оқыту 
технологияларының мәнін, яғни инновациялық іс-әрекеттің ғылыми-педагогикалық негіздерін меңгеруі, 
маңызды мәселелердің бірі болып отырғаны айқын. 
Технологиялардың барлығында қарым-қатынас мәселесі маңызды орын алады, себебі мұғалім білім 
алушылардың әрекетін әртүрлі формада ұйымдастыра отырып, оларды бірлескен әрекетке жекеше, 
жұптасып, топпен білім алуға бағыттайды. Олай болса, «қарым-қатынас», «әңгіме», «интерактивті қарым-
қатынас» ұғымының мәні белгілі болуға тиіс. Ал мұғалімге «педагогикалық қарым-қатынас», 
«педагогикалық әдеп», «педагогикалық техника», «педагогикалық мәдениет» ұғымдарын пайдалану қажет. 
Қарым-қатынас - екі немесе одан кӛп адамдардың тұлға аралық қатынас орнату мақсатындағы ӛзара 
әрекеті, бірлескен әрекеттің ортақ нәтижесіне қол жеткізу, психологиялық және әлеуметтік дамуының 
маңызды ықпалының бірі. 
Қарым-қатынас ӛзіне: топтар арасындағы, топтар мен ұйымдардағы әріптестер, әрекет субъектілері 
арасындағы ақпарат алмасуын; қатынас субъектілерінің бірлескен әрекет стратегияларының ӛнімін; 
бірлескен міндеттерді шешу үдерісіндегі адамдардың бірін-бірі қабылдауы мен түсінуін топтастырады. 
Интерактивті қатынас - әрекеттестіктің тактикасы мен стратегиясының шығарылуы. Адамдардың 
бірлескен іс-әрекеттерінің ұйымы. Интерактивті қатынастың негізгі түрі - кооперация мен бәсекелестік. 
Интерактивтік сипат - ӛзара әрекеттесудің жалпы стратегиясының құрылымына байланысты, яғни қарым-
қатынастың серіктестік және бәсекелестік тиіптерінің болуы. 
Педагогикалық қарым-қатынас - бұл оқу және тәрбие мақсаттарына қол жеткізуге бағытталған 
мұғалімдер мен білім алушылардың кәсіби қарым-қатынасы. 
Педагогикалық қарым-қатынас оқу-тәрбие үдерісінде білім алушыға әсер етуші құрал ретінде қызмет 
етеді. Педагогикалық қарым-қатынас - ӛзіндік ақпарат алмасуы бар, коммуникативтік құралдардың кӛмегі 
арқылы ӛзара қатынастар мен тәрбие құралдарын жузеге асырушы біртұтас жүйе болып табылады. 
Білім беру жүйесін ізгілендіру Казіргі кезендегі даму жағдайында педагог-кадрлардың жалпы және 
кәсіби даярлығына, олардың жеке шығармашылығына жоғары талаптар қоюда. Интерактивті оқытуда 
қарым-қатынастың рӛлі ерекше мәнді. 

56 
Педагогикалық іс-әрекет үдерісінде қарым-қатынастың келесі ерекшеліктерін бӛліп қарастыруға 
болады: 
-
қарым-қатынастың нақты стилі, 
-
педагогикалық іс-әрекеттің белгілі бір кезеңіне тиіс қарым-қатынас жүйесі, 
-
педагогикалық және коммуникативтік міндеттерді шешуде туындайтын қарым-қатынастың 
жағдаяттық сипаты. 
Педагогикалық такт - педагогикалық әдеп, педагогикалық мәдениет, педагогикалық техника білім 
алушылардың оқу-танымдық іс-әрекеті табыстылығының қалыптасуына ӛзіндік септігін тигізеді. 
Педагогикалық такт (лат. tactus - жанасу) - педагогикалық байланысу құралдарын таңдаудағы әр нақты 
жағдайда шектен шықпай, тиімді тәрбелік ықпалды пайдалана білуі. 
Педагогикалық техника - жеке білім алушыға сондай-ақ тұтас ұжымға тәрбиелік әсер етуге 
таңдалған әдістемелерді жүзеге асыратын білім, шеберлік, дағдылардың жиынтығы. 
Педагогикалық мәдениет дегеніміз - мұғалімнің кәсіби қасиеттері мен қабілеттерінің жиынтығы. 
Білім алушымен қарым-қатынас барысында мұғалім оқыту технологиясы арқылы мынадай қызметтерді 
атқарады: 
-
ақпарат беруші; 
-
қарым-қатынасқа түсуші; 
-
топтық жұмыстарды ұйымдастырушы; 
-
топқа жағымды психологиалық ахуал орнатушы; 
- қарым-қатынасқа түсу барысында мәдени ӛмірге сай талаптар қоя білуші; 
-
жағдаяттарды талдаушы; 
-
әртүрлі қарым-қатынас барысында білім алушыларға үлгі болатын әрекеттерді кӛрсетуші және т.б. 
Осы аталғандардың барлығы педагогтың психофизиологиялық аппаратының ресурстарын қолдануда 
жүзеге асырылады; мәселен: 
-
дауыс ырғағы; 
-
сӛйлеу мәнерлігі; 
-
ым-ишарасы; 
-
қимылының екпіні; 
-
сондай-ақ киім кию мәнері. 
Педагогикалық технологияларды игеруде мұғалім қарым-қатынас мәдениетіне мән бере отырып, мына 
ұстанымдарды қолдануға тиіс: 
Педагог әрбір оқыту технологияларын меңгеруде білім алушылардың бірлескен әрекетін 
ұйымдастыра білу қажет, сонымен қатар оларды мәдениетті сӛйлеуге, пікірталасқа түсе білуге, сұрақ қоюға, 
нақты жауап беруге, әдепті болуға үйрету керек. 
Интерактивті оқытуда мұғалім мен білім алушы, оқушы мен оқушы арасында ӛзара белсенді қарым-
қатынастын жоғары деңгейде қалыптасуын талап етеді. Ондай қарым-қатынас ашық пікір айту, пікірталас, 
ішкі ойын айту, жауаптасу түрінде ӛтеді. Білім алушы ӛзінің белсенді пікірінде қаралып отырған мәселені 
шешудің ұсыныстарын айтады. 
Адамның ӛзіндік «Менінің» болуы, Абай тілімен айтқанда: кісінің ӛзіне-ӛзі ұдайы есеп беруінен, ӛзін-
ӛзі аңғара, байқай алу қабілетінен кӛрінеді. Ӛзіңе-ӛзің үңіліп, ӛзіңді тізгіндеуге тырысу, белгілі мақсат 
кӛздеу, осы істегі бастапқы қадам болып табылады. 
Интерактивті оқытуда әрбір оқушы ӛз ойын, пікірін айтып, басқа оқушының дайындаған мәліметіне 
сыни кӛзқарасын білдіруде саналы түрде ӛз іс-әрекетін басқарып, ӛзінің әдептілігін, мәдениеттілігін 
қадағалауы тиіс. 
Интерактивті оқыту кезінде мұғалім жаңа біліммен бірге оқушыларды ӛз беттерінше ізденуге 
жетелейді. Мұғалім белсенділігі оқушы белсенділігімен алмастырылып, оның міндеті оқушыларға 
белсенділікті қамтамасыз ететін оңтайлы жағдай тудыру ғана болып қалады. Жалпы белсенділік - адамның 
ӛз бетінше әрекет жасауға дайындығы, алға қойған мақсатқа ұмтылуы және сол мақсатқа жетудің оңтайлы 
әрі тиімді жолын таңдауға тырысуы. 
Білім алушының белсенді әрекет ете отырып, бірін бірі қолдау, толықтыру арқылы сұхбат құрады. Екі 
білім алушының сұхбатына үшіншісі де араласуына болады. Ол қарсы топтың мүшесі де болуы мүмкін. 
Қарсы топтан болғандықтан, ол сұхбатқа ӛзінің сұрағымен немесе екі білім алушының сұхбатында 
айтылмаған тақырыпқа қатысты тың дерегімен қатыса алады. Осындай ӛзара қарым-қатынаста дәлелді 
сӛйлеу, тапсырмаларды орындау барысыңда жауапкершілік тәрізді қасиеттер кӛрінеді. Интерактивті 
оқытуда тек қана дидактикалық міндеттер шешіліп қана қоймайды, ӛзін-ӛзі тәрбиелеуге де мүмкіндіктер 
пайда болады. Олар: 
-
ӛзі-ӛзіне міндет қою: 
-
ӛзін-ӛзі бекіту; 
-
ӛзін-ӛзі ұйымдастыру; 

57 
-
ӛзін-ӛзі бақылау; 
-
ӛзі-ӛзіне есеп беру; 
-
ӛзі-ӛзіне қатынас; 
-
ӛзін-ӛзі сынау; 
-
ӛзін-ӛзі ұлғайту; 
-
ӛзін-ӛзі иландыру; 
-
аутотренинг. 
Интерактивті оқытуда әрбір білім алушы дәлелді сӛйлеу мақсатында ӛз жұмысының нәтижелі 
болуын кӛздейді. Олар жұп болып, топ болып жұмыс жасағанда білімі темен білім алушылар озат 
оқушытерден кей жерлерде тапсырманың орындалу барысынан кӛмек алса, озат оқушытер оларға кӛмек 
береді. Осылайша интерактивті оқытуда білім алушылар мәселені бірігіп шешуге, ұйымдасуға бейімделе 
отырып, ӛзін-ӛзі тәрбиелеуге жетелеп отырады. Бірігіп жұмыс істеу әрі жеңіл, әрі қызық, әрі тиімді болып 
келеді. 
Интерактивті оқытуға - ұжымдық ойлау әрекеті мұғалім мен білім алушылар арасындағы 
ізденушілік, жасампаздық жағдайлардағы ӛзара ықпал ету формасы, модерация - оқытудың топтық тәсілі 
кіретіндігін айтып жатырмыз. Осы ретте интерактивті оқытудың тиімділігі былайша топтастырылады: 
1.
Білімді ұғып, түсіну, меңгеру және шығармашылықпен қолдануды жеделдетеді. Егер үнемі 
интерактивті әдістер қолданылса, білім алушының ақпараттарды меңгеруге икемділігі қалыптасып, 
қателесуі, қорқуы жойылады және мұғаліммен сенімді қарым-қатынасы қалыптасады. 
2.
Мәселені шешуге қызығушылығы мен мотивациясы жоғарылап, ізденушілік белсенділік сезімі
нақты шараларға итермелейді. Білім алушының ӛзіндік ойлау қабілеті, проблемалық жағдайдан шығудын 
ӛзіндік жолдары, ӛзіндік құндылықтары, серіктестік қарым-қатынасқа түсе білу қасиеттері қалыптасады. 
3. Білім алушы әрекеттің, қарым-қатынастың жаңа тәжірибелерін жинақтайды. Білім, іскерлік, дағды, 
әрекеттердің тәсілдері мен коммуникативті қасиеттерінің ӛсуімен қатар, оқушы ӛзінің және ұжымның 
құзырлылығын жетілдіруге ұмтылады. 
4. Интерактивті оқыту серіктестік пен ынтымақтастыққа негізделіп, оқушының танымдық және 
шығармашылық белсенділігін қалыптастырумен қатар кері байланыс орнатуына мүмкіндік береді. 
5. Барлық әрекеттерді белсендіреді. 
Білім алушыларды интерактивті оқыту барысында күрделі оқу материалдарын нәтижелі меңгерумен 
қатар, олардың таңдаған мамандықтарына сүйіспеншілігін және жауапкершілігін қалыптастыруға 
мүмкіндік береді. Қорыта айтқанда, интерактивті оқытуды оқу-тәрбие үрдерісінде пайдаланғанда оқытудың 
нәтижелі, білімнің сапалы болуы, білім алушылардың ӛз бетінше және топпен жұмыс жасауға ынтасының 
артуы, ізденушілік, шығармашылық, зерттеушілік қабілеттерінің жетілуі жүзеге асырылады. 

жүктеу/скачать 2,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: