жыл Шағын жинақты мектептің біріктірілген сыныптарында

Шағын жинақты мектептерде оқушылардың білім деңгейін мемлекеттік стандарт дәрежесіне көтеру, оқу-тәрбие жұмысының мазмұнын жақсарту – қазіргі уақытта өзекті мәселелердің бірі. Шағын жинақты мектептердің жыл санап көбею мәселесі еліміздің барлық өңіріне тән жағдай. Шағын жинақталған мектептерде мұғалімнің негізгі мақсаты: бағдарлама мен мектеп белгілеген жоспарды орындап шығу екені белгілі.

Бұл үшін шағын жинақты мектепте оқу-тәрбие үрдісін кіріктіре оқытудың әдістерін тиімді пайдалана отырып өткізу керек.

Осыған байланысты ауыл мектебі мұғалімінің негізгі мақсаты – баланы қоғам өміріне белсене араласуға қабілетті жеке тұлға етіп қалыптастыру. Сонымен қатар, оқушының туған жеріне адалдығын сақтап, қоршаған ортаға белсенді араласуы, жалпы мәдениеті мен білімге деген ынтасының артуы, сөйлеу дағдысының жетіліп, болашақта үлкен орта жағдайына бейімделу қабілетіне тәрбиелеу болып табылады. Міне, осындай тұлғаны қалыптастыруда мұғалім оқытудың әртүрлі әдістерін қолдана отырып, біріктірілген сыныпта отырған әртүрлі жастағы оқушылардың мүмкіндіктерін, жас ерекшеліктерін жан-жақты ескеріп, олардың өздігінен білім алуға қызығушылығын ояту, білім, білік, дағдыларын одан әрі дамыту міндетін жүзеге асырады.

Кіріктірілген сыныптарда әртүрлі екі сыныптың оқушылары қатар оқытылатындықтан сабақ кестесі мен сабақ жоспарын бір-бірімен шебер үйлестіре білу, оқушылардың өздері орындайтын жұмыстарының әр сынып оқушыларының жас ерекшеліктері мен білім деңгейлеріне сай келуін сәйкестендіру, сабақ уақытын дұрыс пайдалану сыныпта сабақ беретін пән мұғалімінен айтарлықтай педагогикалық үйлестірушілік-шеберлікті талап ететін үрдіс екендігі сөзсіз.
Шағын жинақты мектептің біріктірілген сыныптарында бірпәндік оқыту жүйесінің дидактикалық жүйесінің негізгі құрылымы: білім беру, оқыту, білім, білік, дағды, мақсат-міндеттер, білім мазмұны, оқыту формасы, оны ұйымдастыру жолдары, әдістері, оқыту тәсілдері және оқытудың нәтижесі сияқты маңызды бөліктер әлі де болса жеке педагогика ғылымының саласы ретінде терең зерттеліп, жүйеленген жоқ. Тек пән мұғалімдері өз пәні бойынша үйлестіру, ұйымдастыру шеберліктерінің арқасында оқыту үрдісін жүзеге асырып келеді десек артық айтқандық емес.
Біріктірілген сыныпта әрбір сабақты өткізудің тиімді әдіс-тәсілдерін таңдау – ұстаздан кәсіби шеберлік пен ізденімпаздықты талап етеді.

Оқушы саны аз сыныптарда сабақ берудің тиімді жақтары да баршылық:

1) оқушы саны аз сыныптағы әрбір оқушы, оның сабақтағы іс-әрекеті мұғалім назарында болады;

2) әр оқушының дара ерекшеліктері, танымдық қызығушылығы есепке алынады;

3) жеке тапсырма беруге, тексеруге уақыт жеткілікті;

4) даму деңгейін бақылап отыруға мүмкіндіктер молаяды;

5) жаңа педагогикалық технологияларды ебін тауып қолдануға болады;

6) әр оқушымен, қабілетті, үлгерімі төмен оқушымен жеке жұмыстар жүргізу мүмкіндігі бар.

7) оқушы тұлға ретінде өзін көрсете алады. Біздер, мұғалімдер үшін әңгімелесу кәсібіміздің басты құралы болып саналғандықтан, оны пайдалану мүмкіндігі мол.

Кіріктірілген сыныптағы сабақта мұғалім бір сыныппен жұмысты ұйымдастыру кезінде екінші сыныпқа топтық, өзіндік жұмыстарын ұсына отырып, уақытын ұтымды пайдаланады.

5) оқушының логикалық ойлау қабілетін дамытуға арналған тапсырмаларды ұсыну;

6) үлгісі және мазмұны бойынша өзіндік жұмыстардың әртүрлі болуы;

7) өзіндік жұмыстар оқушы үшін интеллектуалдық дамуының алғышарты болуы тиіс, бұл жағдайда ол саналы түрде орындалуы қажет;

8) жақсы оқитын оқушыларға қиындығы жоғары тапсырмалар дайындау;
9) мұғалім оқушылардың жас ерекшеліктерін ескеріп, өзіндік жұмыстарды ұйымдастыратын көптеген дидактикалық материалдар (әртүрлі кестелер, карточкалар) дайындау;
10) өзіндік жұмыс бағдарлама талаптарына сәйкес келуі керек.

География сабағында географиялық нысандарды кескін картаға белгілеу, кластер құру, әр түрлі тақырыпқа /көл, тау, пайдалы қазба т.б./ семантикалық карта толтыру, эссе жазу /«картаның адам үшін маңызы»/, тестпен жұмыстарды оқушылар өзіндік жұмыс ретінде орындайды.

ШЖМ география сабақтарында оқушылардың білім сапасын арттыру үшін пайдаланылатын әдіс-тәсілдер:

1. Иллюстрациялап түсіндіру әдісі – бұл мұғалімнің ауызша баяндауын және әңгімелеп тұрып, пайдаланатын басқа құралдарды (оқулықпен, интерактивті тақтаны, түрлі суреттер мен кестелерді, буклеттерді және көркем әдебиетті) қамтиды. Бұл әдісті қолдану барысында мұғалім де, оқушылар да қызмет жасайды. Соның нәтижесінде оқушылар өздігінше жұмыс жасауға үйренеді.

2. Ақпаратты – рецептивті әдісі – әңгіме, әңгімелесу, экскурсия түрінде, ауызша және жазбаша жүзеге асырылады. Білімді әңгімелеу негізінде оқулық бойынша жүргізіледі. Бұл әдіс мұғалімнің басшылығымен, оқулық, құжат, сурет, әңгіме экскурсия барысында ұштастырыла пайдаланылады.

3. Оқушылардың сабақтағы ұжымдық іс-әрекетін ұйымдастыруға бағытталған ойын әдісі – бұл әдісте оқушылардың белгілі бір ұжымдық бөлігі түрлі театрландырылған көріністер көрсету, рөлдік ойындар арқылы жүзеге асырылады. Осы әдісті пайдалану нәтижесінде оқулықтан оқыған материалдарын нақтылы түсінуіне мүмкіндік береді.

Оқушыларға сапалы білім беру үшін аталған әдіс-тәсілдерді пайдалана отырып, оқытудың жаңа технологияларын қолданамын.