___ж. «____»___________ №_____ Хаттама

201___ж. «____»___________ №_____ Хаттама

ОӘК төрағасы_________ Сулейменова Ш.К. 201___ж. «__»____________

Ержанов Ертіс Ахметұлы «Философия және мәдениеттану» кафедрасының аға оқытушысы, (дәріс және тәжриебе сабақтар); философия және мәдениеттану кафедрасы корпус А орналасқан, аудитория 546 контакты телефон 673683 (вн. 1153). Консультация уақыты: сәрсенбі - 11.15 – 13.00 № 546 ауд.

- пәндi оқып- бiлу с туденттердi шығармашылық iзденiске және ойлануға ептiлiкке дамытуға мүмк iндiк жасайды;

- пәннiң категориялы аппараты және табиғаттың мәнi туралы түсiнiгiн кеңейтедi;

- ойлау мәдениетi және диалог мәдениетi негiзiнде жеке дүниетанымын дамытуға негiздейдi.

- қарастырылған мәселелер шеңберi туралы түсiнiк болуы тиiс;

- диалогқа бағытталған ғылыми және объективтi ақиқат шегiнен тыс шықпайтын өзiнiң жеке позициясын құру.

.

6 Пререквизиттер:

«Тәңiршілiк көшпелiлер мәдениетінің негiзi ретiнде» курсын оқу «Философия», «Философия тарихы», «Этика», «Саясаттану», «Мәдениет теориясы», «Қазiргi заман мәдениетi» сияқты пәндердi оқуды талап етедi.

Пәндi меигеру кезінде алыңған білім, икемділік және дағдымашықтар келесі пәндірді меңгеру үшін қажет: Қазақстан тарихы, Қазақ мәдениетінің тарихы

Пәннің тақырыптық жоспары

Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.2/10

(күндізгі оқу нысанының студенттері арналған)

Мәдениеттану» мамандығының студенттерінің білімін молайтуға бағытталған, қазіргі кездің философия мен мәдениеттану мәселелеріне арналған таңдау бойынша компоненттің элективті пәні. Тәңірлік-көшпелі мәдениеттің негізі ерте дүние мәдениетін дамытады және осы заманға сай жоспарлайды. Сонымен қатар қазіргі ақиқатқа жетудегі жаңа кезеңін ойластыруды ұғындыруы тиіс.

Тәңіршілдік дүниетаным. Ашық дүниетаным. Тәніршілдіктің неғізгі категориялары мен ұғымдары.

Космогониялық мифтер. Қасиетті мағына. Түрктердің тегі туралы аңыздар.

3 тақырып. Көшпенділер мәдениетінң кеңістігі мен уақыты.

Дала мен қала. Циклдік пен линейлік уақыт. Шексіздік пен мәңгілік. «Үлкен уақыт» ұғымдар.

4 тақырып. Көшпенділер өркениетінің негізі ретіндегі тәңiршілдiк күнтізбесі.

Күнтізбенің негізің салушылар. Тәніршілдік күнтізбесінің уақыт құрылымы. Мүшел - өмірлік циклдың негізі ретінде. Мүшел – кәсіпқой өнерінің негізі ретінде. Мүшел және өнегелілік мәдени қалыптары.

5 тақырып. Қазақ дәстүрлі музыкасының (саз) жанрлық жұйесі мен күнтізбесі.

Көшпеліндер мәдениетінің жол-жора салттары. Мүшелдің өмірлік циклы. Балалық шақтық. Жастық шақ. Камелеттік шақ. Қарттық шақ. Қазақ дәстүлі мәдениетінің күнтізбе негіздері.

6 тақырып. Қазақ кюйі - қос шек философиясы.

Домбыра құрылымы және семантикасы. Қазақтардың инструменталдық саздары. Саздарадың аралас нысандары. Саздарадың бөлек нысандары. Синкреттік нысандары.

7 тақырып. Қорқыт-ата және көшпенділер саз кеңістігі.

Қорқыт философиясы. Мәңгі өлмейтіндік идея. Қобыз семантикасы. Қобыз қюйі. Шамандық өнерінің циклдары.

8 тақырып. Қазақ дәстүрлі өнерінің белгілері мен символдары.

Қазақ мәдениетіндегі ою-өрнек семантикасы. Ою-өрнек өнердің символикасы. Зооморфті стилі. Түрктердің қолданбалы өнерінің спецификасы.

9 тақырып. Қазақстан заманүи өнерінің тәніршілдік уәждері (мотивы)

Қазіргі заман Қазақстан өнерінің әлеуметтікмәдени ерекшеліктері. Интертекстуалдық және дәстүршілік.

10 тақырып. Қазақстандық қоғамының модернизация ретіндегі тәніршілдік рухани-мәдени фактор.

Де-секуляризации дәуірі. Тәніршілдік және Ислам. Ауқымды шарттар негізіндегі көшпенділік мәдениеттің ділі.

1. Космос - «Болмыс үиі».

2. Үш деңгейлі дүние жайластырушылық.

3. Өмір мен өлім.

1. Космогониялық мифтер.

2. Аңыздардың қасиетті мағынасы.

3. Түрктердің тегі туралы аңыздар.

1. Саннаң тыс, кеңістік-айналмалы уақыт.

2. Даланың айналмалы кеністігі.

4 тақырып. Көшпенділер өркениетінің негізі ретіндегі тәңiршілдiк күнтізбесі.

1. Тәніршілдік күнтізбесінің құрылымы.

2. Мүшел және оның циклдық ұстанымы.

3. Күнтізбенің циклы.

1. Көшпенділер мәдениетінің тәжірибелік жол-жора салттары.

2. Мүшелдің өмірлік циклы.

3. Балалық, жастық, камелеттік және қарттық шақтар.

4. Қазақ дәстүлі мәдениетінің күнтізбе негіздері.

6 тақырып. Қазақ кюйі - қос шек философиясы.

1. Домбыра құрылымы және семантикасы.

2. Қазақтардың инструменталдық саздары.

3. Саздарадың аралас нысандары.

4. Саздарадың бөлек нысандары.

5. Синкреттік нысандары.

1. Қорқыт философиясы.

2. Мәңгі өлмейтіндік идея.

3. Қобыз қюйі және оның семантикасы.

4. Шамандық өнерінің циклдары.

8 тақырып. Қазақ дәстүрлі өнерінің белгілері мен символдары.

1. Қазақ мәдениетіндегі ою-өрнек семантикасы..

2. Ою-өрнек өнердің символикасы.

3. Қолданбалы өнердің зооморфті стилі.

4. Түрктердің қолданбалы өнерінің спецификасы.

9 тақырып. Қазақстан заманүи өнерінің тәніршілдік уәждері (мотивы)

1. Қазіргі заман Қазақстан өнерінің әлеуметтікмәдени ерекшеліктері.

2. Интертекстуалдық және дәстүршілік.

10 тақырып. Қазақстандық қоғамының модернизация ретіндегі тәніршілдік рухани-мәдени фактор.

1. Де-секуляризации дәуірі.

2. Тәніршілдік және Ислам.

3. Ауқымды шарттар негізіндегі көшпенділік мәдениеттің ділі.

1. Тәңiршілiк. Құдайлар генеалогиясы

[5.- 65-66 бб]; [2.- 208-215 бб].

2. Тәңiрлiкке құрбан шалуы

[5. – 78-80 бб]; [1. - 48-70 бб].

3. Тәңiрлiк - қасиеттi тарих

[5. - 76-78 бб]; [7. - 9-155 бб].

4. Қазақ дүниетанымындағы шаманизм және оның орны.

[6. - 50-56 бб]; [9,10,12].

5. Тәңір-аспан культі.

[16,17]; [14].

6. Ата-бабалар культi – аруақ

[27. - 313-320, 320-332, 332-350 бб]; [16,17].

7. Рухтанған Алтай. Алтай - тәніршілдіктің және түрк өркениетінің орталығы. [27. - 313-320, 320-332, 332-350 бб]; [16,17].

8. Л.Н.Гумилев түрік діні туралы

9. Сандардың рәмізі әлемнің және оның көп шектілігінің негізгі түсінігі ретінде. [5. - 76-78 бб]; [7. - 9-155 бб].

10. Қазақстан және Орта Азиядағы суфизм (сопылық) - ислам мең тәңірліктің синкретизмі ретінде. [5. - 76-78 бб]; [7. - 9-155 бб].

Әрбір студент сабақтың барлық түріне қатысуға міндетті, топтың тақырыпты таллқылауында белсенділік танытып, өз курстарыныңыздық қалыпты жұмыс істеуіне кедергі келтіреді. Сабақта өзін-өзі устаудың алгиақтығына шара қолданылыды, типті аудиториядан қуылғанға шейін. Мен сіздерден мына талаптардың орындалуын талап етемін: сабақ барысында ұялы телефондар сөндірілсін, аудиторияға сырт киімен кірмеу, университеттің ішкі ережесін бұзбау.

Сабақтың жібергендерге мен мынадай айыптық санкция белгілеймін; белгісіз себептермен дәріс, тәжірибе сабақтарына қатысқапағандардан 3 балл алынып тасталынады.

Ұй тапсырмасын орынағандарға ең жоғарғы сандық 11 балл қойылады, сөннымен қатар тәжірибелік сабақты болмағанға (белгісіз себептермен) – 0 балл, үй тапсырмасы орындалмай қолғандықтан – минус 1 балл. Осы жіберілген сабақтарды студент қайыра орындап шыққан жағдайда ең жоғарғы 10 баллдың орнына 5 балл қатылады, алайда тәжірибе сабағында белгілі себептермен қатыса алмай қалған жағдайда 11 балл қоямын. Студенттердің өздін жұмысы орындалса 1 балл, орындалған жағдайда 0 баллмен өлшенеді.

Әрбір сабаққа дайындық міндетті, берілген тапсырма толығымен оқылуға тиіс. Сіздің дайндығыңыз тәжірибе сабағы барысында сұрақ беру мен тест тапсырмаларын арқылы пәннің әрбір аяқталған тарауы барысында тексеріледі.

Дәрістік және тәжирибелік сабақ барысында белсенділік танытқан студент марапатына 3балл қосылады. Белсенділікке жауап берген студенттің айтарына қосымша тың материалдар ұсыну.

Егер сіз бақылау шаралары уақытында белгілі себептермен қатыса алмасаңыз, сізге келесі сабақтың барысында қайта өтуіңізге мүмкіндік беріледі, басқаша жағдайда сіз «0» баллға не баласыз.

Семестр барысы 2 мәрелік бақылаудан тұраып тест түрінде өтеді. Тест бақылауы пәннің өтілген тараулары материадарынан беріледі.

Университеттің Ғылыми кеңесінің бектіу бойынша бақылау түрлері мен өтпелі үлгерімдері бойынша келесі кестеде (1) берілген сапалық бөлу ұсынылған.

Қ= (Р1+Р2/2)* ВДту + е*ВДэ

Мұнда Р1, Р2, Е – с бірінші, екінші рейтинг қоры тындысы және емтихан бойынша алынған баллға сәйкес, 100 баллдық шкаламен анықталады.

Қорытынды пәннің рейтингі балл бойынша (Қ), 2 кестеге сәйкес сандық эквивалетке алмастырылады, әріптік немесе дәстүрлі бағаға және сонымен қатар оқушылардың жетістіктерінің «Рейтинг ведососына» енгізіледі.

1. Валиханов Ч.Ч. Следы шаманства у киргизов // Валиханов Ч.Ч. Собрание сочинений в пяти томах. Том 4. - Алма-Ата: Главная редакция Казахской советской энциклопедии, 1985. - С.48-70.

2. Валиханов Ч.Ч. Тенкри (бог) // Валиханов Ч.Ч. Собрание сочинений в пяти томах. Том 1. - Алма-Ата: Главная редакция Казахской советской энциклопедии, 1984. - С.208-215.

3. Валиханов Ч.Ч. О мусульманстве в степи // Валиханов Ч.Ч. Собрание сочинений в пяти томах. Том 4. - Алма-Ата: Главная редакция Казахской советской энциклопедии, 1985. - С.71-76.

4. Философия: чебник для студентов вузов и колледжей / Составитель Т.Х. Габитов. Алматы: Раритет, 2004. – С.96-133.

5. Никонов А. Ю. Алтун Битиг. Тенгрианство. – Алматы: Издательский Дом «Жибек Жолы», 2000. – 86 с.

6. Сегизбаев О. А. История казахской философии: От первых архаичных представлений древних до философии развитых форм первой половины XX столетия: Учебник для вузов. – Алматы: Ғылым, 2001. – 456 с.

7. Келімбетов Н. Тәңірлік дәуір әдебиеті // Келімбетов Н. Ежелгі дәуір әдебиеті. Жоғары оқу орындарының филология факультеті студенттеріне арналған оқулық.- Алматы: Атамұра, 2005. – 9 – 150 бб.

8. История Казахстана (с древнейших времен до наших дней) в 4-х томах. Том 1. – Алматы: «Атамұра», 1996. – С. 383-397.

9. Кляшторный С.Г., Султанов Т.И. Казахстан: летопись трех тысячелетий. – Алма-Ата: «Рауан», 1992. – С.150-153.

10. Кляшторный С.Г., Султанов Т.И. Государства и народы евразийских степей. Древность и средневековье. – Санкт-Петербург, 2004.

11. Масанов Н.Э., Абылхожин Ж.Б., Ерофеева И.В., Алексеенко А.Н., Баратова Г.С. История Казахстана: народы и культуры. – Алматы: Дайк-Пресс, 2000.

12. Бартольд В.В. Работы по истории и филологии тюркских и монгольских народов // Бартольд В.В. Сочинения. Том V. – М.: Наука, 1968.

13. Мустафина Р.М. Представления, культы, обряды у казахов. – Алма-Ата, «Қазақ университеті», 1992. – С.114-157.

14. Гумилев Л.Н. Древние тюрки. – С.-Пб., 2002.

15. Гумилев Л.Н. Ритмы Евразии: эпохи и цивилизации. С-Пб., 2003 – 608 с.

16. Мурад Аджи. Азиатская Европа. – М.: АСТ, 2008. – 1128 с.

17. Мурад Аджи. Полынь половецкого поля. – М., 1994.

18. Сулейменов О. Азия. _ Алма-Ата: «Жалын», 1990.

19. Никонов А. Эта загадочная религия тюрков // Мир Евразии, 2004. - №7. – С.50-51.

20. Наурызбаева З. Изначальный Ислам – Тенгрианство в наследии жырау и национальная идея: Символ веры Нартугана жырау // Тан Шолпан, 2003. - №4. – С.168-183.

21. Амантай Д. Книга Тенгри // Тамыр: Альманах, 2001. - №3. – С.95.

22. Алексеев Н.А. Ранние формы религии тюрко-язычных народов Сибири. – М.: Наука, 1980.

23. Алексеев Н.А. Шаманизм тюркоязычных народов Сибири. – Новосибирск, 1984.

24. Бичурин Н. Я. Собрание сведений о народах обитавших в Средней Азии в древние времена. Т.1. – М.-Л.,1950.

25. Потанин Г.Н. Избранные произведения. – Алма-Ата, 1973.

26. Казахский фольклор в собрании Г.Н. Потанина (Архивные материалы и публикации). Алма-Ата: Издательство «Наука» Казахской ССР, 1972.