Тәрбиелік: Оқушыларды өз ата-аналарын сыйлап, құрметтеуге тәрбиелеу. Барысы: I. Ұйымдастыру кезеңі

а) Амандасу

ә) Кезекші жауабы

б) Үй жұмысын тексеру.

в) Отбасы мүшелері туралы сұхбат.

II. Құрмалас сөйлем туралы түсінік беру;

• 
  Анықтамасы
  
• 
  Мысалдары
  

Жаңа сөздерді талдау: ерлі-зайыпты- супруги, сыйлау- уважать, тәрбиелі – воспитанный, өнегелі – образцовый, саналы – сознательный, ренжіту – обижать, қамқорлық – покровительство

Дәстүрлі қазақ отбасында ата-ана ерекше құрметтелген.Әке мен ана – өзіңді өмірге әкелген ерлі-зайыпты адамдар. Әр ұл мен қыз ата-анаға мәңгі қарыздар. Ұрпақтары бұл адамдарды айрықша сыйлауға, құрметтеуге тиіс. Оларға қарсы келуге, ренжітуге, айтқанын орындамауға болмайды. Әсіресе, ананың жолы мүлде бөлек. Ананың ақ сүті адам баласы үшін аса қасиетті. Ананың өз балаларына «ақ сүтімді ақтады» деуі үлкен баға. «Анаңды Меккеге үш рет арқалап апарсаң да қарызынан құтыла алмайсың» деген сөз бар. Ата-ана өз балаларын тәрбиелі, өнегелі, өнерлі, саналы, білімді етіп өсіруге міндетті. Ата-ана балаларының тәлім-тәрбиесіне қаншалықты жауапты болса, балалар да кейін әке-шешелеріне қартайған шағында қамқорлық жасауға міндетті.

1. Оқылым. Мәтінді түсініп оқыңдар.

2. Айтылым. Мәтіндегі сөйлемдерге сұрақтар қойыңдар.

3. Жазылым. Мәтіннен сөйлемдегі құрмалас сөйлемдерді табу

1. Айтылым. Мәтінбойынша диалог құрастырып, өзара жұпта сөйлесіңдер.

2. Мәтіннен құрмалас сөйлемді тауып, оның жасалу жолын түсіндеріңдер.

3. Айтылым. Өз анаң туралы не айта аласың?

Бағалау
V. Үй жұмысы: сөздік жаттау, құрмалас сөйлем туралы білу.

а) Амандасу

ә) Кезекші жауабы

б) Үй жұмысын тексеру.

Менің атам мен әжем алпыс жетіде. Олар – құрдас. Атам мен әжем ауылда тұрады. Атам аудандық емханада дәрiгер болып жұмыс iстедi. Әжем аудан әкімшілігінде қызмет атқарды. Олар – зейнеткерлер. Атам – ұзын бойлы, шымыр денелі, қалың қасты, түсі суық адам. Бірақ ол кісі өте мейірімді. Әжем – орта бойлы, толық денелі, аққұба адам.

Өткен аптада ауылға бардық. Ата-әжемізге көмектестік, көп жұмыс істестік. Жер қазыстық, ағаштардың былтырғы жапырақтарын жинастық, оларды сыртқа шығарыстық, алма ағаштарының қураған бұтақтарын кесістік. Үйдің алдындағы ауланы сыпырыстық. Шайға су әкелістік. Мен тамақ пісірістім. Содан кейін бәріміз отырып тамақ іштік, әңгімелестік.

Менің атам мен әжем бізге көп өсиет айтты. Мысалы:«Кешірім сұрағанға кешірім ете білу, кешірім беру – бұл да кісілік, қарапайымдылық белгісі. Кешірімшіл болсаң – кең боласың». Осы сөздердің астарында қарапайымдылық, ұлылық жатыр емес пе?

Алыстан туысқанымыз келді. Біз хал-жағдайымызды сұрастық, сонан соң шай іштік. Біраз сөйлестік те, қайтадан жұмысқа кірістік.

Халық арасында ризашылық – алғыс, бата түрінде беріліп жатады. «Ата-анаңның ризашылығын алсаң азамат боласың», - дейді халқымыз.

1. Оқылым. Мәтінді түсініп оқыңдар.

2. Мәтіндегі сөйлемдерге сұрақтар қойыңдар.

3. Жазылым. Етістіктерді теріп жазып, жұрнақтарын белгілеңдер.

1. Сөйлесім. Мәтінбойынша диалог құраңдар.

2. Айтылым. Мәтінді негізге ала отырып, ата мен әже туралы әңгімелеңдер.

3. Жазылым. Бір сөйлемге синтаксистік талдау жасаңдар.

Бағалау

а) Амандасу

ә) Кезекші жауабы

б) Үй жұмысын тексеру.

в) Жанұядағы дәстүрлер туралы сұхбат.

II. Мәтінмен жұмыс

Жанұядағы дәстүрлер

Сөздік:асар – коллективная помощь в работе,ежелгі дәстүр - древняя традиция, талап етпейді - не требуют,киелі – святой, қарсы алу – встречать, шақыру - приглашать

Біздің жанұямыз өте тату. Жанұямызда жақсы дәстүрлер көп. Олар: үлкенге құрмет көрсету, кішіге қамқор болу, сәлем беру, асар, мерекелерді бірге қарсы алу.

Мысалы: Наурыз күні ежелгі дәстүр бойынша тал, ағаш, гүл егеміз. Наурыз мейрамында әжем наурыз көже пісіреді. Біз дастарқан жаюға көмектесеміз. Келген қонақты қарсы аламыз, мерекені көңілді өткіземіз.

Аса киелі саналатын дәстүріміздің бірі – асар. Бір жанұяның қолынан келмейтін жұмыстарды атқару үшін бір ауылдың адамдары «асарға» шақырылады. Мысалы: үй көтергенде, егін салғанда, шөп шабуға тағы сол сияқты көлемді, ауыр жұмыстарға шақырылады. Асарға шақырушылар еңбегі үшін ақша талап етпейді. Бұл тәрбиелік пен сыпайлықтың белгісі, әрі халық дәстүрі де солай үйретеді

1. Оқылым. Мәтінді оқып, аударыңдар.

2. Жазылым. Төменде берілген сөздерді, сөз тіркестерін қазақ тіліне аударыңдар, сөйлемдер құрастырыңдар.

Семья, дружная, традиция, праздник, гости, помогать, встретить, весело проводить.

3. Айтылым. Мәтіндегі сөйлемдерге сұрақтар қойыңдар.

1. Айтылым. «Жанұядағы дәстүрлер» мәтінін түсініп оқып, мазмұнын айтып беріңдер.

2. Жазылым. Мәтіндегі екі сөйлемге синтаксистік талдау жасаңыз.

І деңгей

Жазылым. «Жанұядағы дәстүрлер» тақырыбына өз жанұяңдағы дәстүрлер туралы әңгіме жазып беріңдер.

IV. Сабақты қорыту. Рефлексия жасау

Бағалау

а) Амандасу

ә) Кезекші жауабы

б) Үй жұмысын тексеру.

в) Жанұядағы дәстүрлер туралы сұхбат.

II. Мәтінмен жұмыс

Әдепті бала

Сөздік: оқымысты – образованный, иілу – склонить, төменірек – низко, лайықсыз – неудобно, әдепсіз – не воспитанный

Бір жұрттың үлкен бір оқымысты кісісі екінші бір елдің байымен сөйлесіп тұрады. Қасынан жарлы кісі өтіп бара жатып, оқымыстыға иіліп сәлем береді. Оған оқымысты басын одан да төменірек иіп, қайтара сәлем береді. Сонда қасындағы бай:

- Тақсыр, осыншама біліміңіз бар ғалымсыз, сөйте тұра осындай бір бейшараға соншама бас иіп, неге сәлем бердіңіз? – деп сұрапты.

Сонда ғалым тұрып:

- Ешбір ғылым-білім үйренбеген кісі сонша иіліп, әдептілігін көрсеткенде, менің оған әдепсіз болып көрінгенім лайықсыз болған болар еді, - депті.

III. Деңгейлік тапсырмаларды орындаңдар

III деңгей

1. Оқылым. Мәтіннің мазмұнын орыс тілінде айтып беріңдер.

2. Айтылым. Мәтін бойынша бес сұрақтар дайындап, оларға қасыңда отырған оқушыдан жауап алыңдар.

3. Жазылым. Берілген сөздердің синонимдерін табыңдар. Кісі, жұрт, жарлы, сәлемдесу.

1.Мәтінді түсініп оқып, төл сөз бен автор сөзін төлеу сөзге айналдырып жазыңдар.

2. Айтылым. Мәтінді өз сөздеріңмен айтып беріңдер.

3. Жазылым. Мәтіннен етістіктерді теріп жаз, оның қай шақта тұрғанын анықта.

I деңгей

Айтылым. Әңгіменің негізгі ойын анықтаңдар.

IV. Сабақты қорыту. Рефлексия жасау

Бағалау

а) Амандасу

ә) Кезекші жауабы

б) Үй жұмысын тексеру.

Тәртіп көрген адам бала күнінде, өнерімен қуандырар түбінде (Жүсіп Баласағұн). Бұрын балаға 7-9 жасында әкесінен бастап ағайын-туысын, нағашы жұртын, алыс-жақынды таныстыруға, ата тегін, руын, ел-жұртын білдіруге ерекше көңіл бөлінген. «Жеті атасын білу» заң болған. Әкесі, атасы балаға тек жеті атасына дейінгі бабаларының атын жаттатып қана қоймай, олардың қандай адам болғанын, ел-жұрты үшін жасаған ерлігі, өнегелі істері жайында әңгіме еткен. Сол арқылы бала ата дәстүрін жалғастырса екен деген мақсат көздеген. «Жеті атасын білген ұл жеті жұртқа жөн айтар» деген аталы сөзді арқау етіп, баласына ата тарихын жастайынан жаттатқан. Ел-жұрт тарихын білу ер-азаматты ерлікке, Отан сүюшілікке баулитынын білген.

1. Оқылым. Мәтінді оқып, аударыңдар.

2. Айтылым. Мәтіндегі сөйлемдерге сұрақтар қойыңдар.

3. Жазылым. Төмендегі сөздермен сөйлем құрастырыңдар.

1. Жазылым. Сызба бойынша тақырыпқа байланысты сөз тіркестерін құрастырыңдар.

Есімдік+зат есім

Зат есім+етістік

Сын есім+зат есім

Үстеу+етістік

2. Айтылым. Мәтін бойынша диалог құрастырып, өзара сөйлесіңдер.

I деңгей

Жазылым. Қосымша әдебиеттерді пайданалып, «Туыстық қарым-қатынас» деген тақырыпқа әңгіме жазыңдар.

IV. Сабақты қорыту. Рефлексия жасау

Бағалау

а) Амандасу

ә) Кезекші жауабы

б) Үй жұмысын тексеру.

• 
  Анықтамасы
  
• 
  Мысалдары