ж†ткiрiнiп алып, баяу Ґнмен
). БаяЈыда
јылжајбастау бiреу, не жазып жҐрсiз дегенде, бас жазып
жҐрмiн деген екен. Менiкi, ондай к„сiп болмаЈанмен,
соЈан аздап ґјсас. ‡йткенi жҐрек ауырады, бас ауырады,
соны жазамын деп „лек болып, д„рi iшемiн, д„рiгер ша-
јыртамын. ТаЎертеЎнен приступ болып, јалјиып басым-
ды к†тергенiм осы.
Ж у р н а л и с т. Онда кешiрерсiз. Ал ендi, ата, сiздер
кешегi †ткен КеЎес д„уiрiнде †мiр сҐрдiЎiздер. Ѕазiр
т„уелсiз ел болдыј. Заман басја, заЎ басја дегендей. Ендi
бґрынЈы жазЈан шыЈармаларыЎызЈа јалай јарайсыз?
А р д а г е р (
осындай сґрајтан мезi болЈан бiр тҐрмен
).
Бiрiншiден, бґрынЈы жазЈандарымнан бездiм деп айта
алмаймын. Iштен шыјјан шґбар жылан. Одан јашјан-
мен де, јґтыла алмайсыЎ – †мiрiЎнiЎ бiр б†лшегi. Егер
мен заманныЎ ыЎЈайына бiрден бґрыла алмай жатсам,
кiм бiледi, ол менiЎ кемшiлiгiм емес, артыјшылыЈым да
шыЈар. Жалпы, тез тҐсiнгiш, тез айныЈыш, тез јалыптас-
јыш бейiмшiлдерден јорјыЎыздар. Кезiнде де бар былыј
солардыЎ „сiре белсендiлiгiнен болЈан. Ал егер сол заман
Јайыптан-Јайып јайтып келер болса, осы жандайшаптар
јайтадан соныЎ айјайшысы болып шыЈа келедi...
Ж у р н а л и с т. Тiптi јалай болЈанда да, „мiршiл
жҐйенiЎ айјайшысы болЈаннан, азаттыјтыЎ айјайшысы
болЈан „лдејайда артыј емес пе?
А р д а г е р. ШыраЈым-ау, †ткен iске бҐгiнгi кҐннiЎ
биiгiнен јарап баЈа беру б„рiнен оЎай Јой. Ол кезде жа-
маншылыјтыЎ айјайшысы боп жҐр екем деп кiм ойлады
дейсiЎ? Ешкiм де ойлаЈан жој. БiрдеЎенi бiлсе, сол тґстаЈы
АлаштыЎ азЈантай азаматтары Јана бiлген шыЈар. Бiрај
олар жеЎiлiске ґшырады. Бiзге даусы жетпедi. Ал жеЎiлiске
ҐшыраЈанды кiм јолдайды? Халыј јашанда жеЎгеннiЎ
соЎынан ередi. Кейiн сол АлаштыЎ јайсыбiр азаматтары
КеЎес ҐкiметiнiЎ јґдiретiне бастарын идi. ПартияЈа †тпек
болды. Жаздым-жаЎылдым деп хат жазды, †леЎ шыЈар-
ды. Егер принцип керек болса, оларды да јоса айыптаЎ-
дар. (
АЎтарылып, жауап кҐткендей, журналистке јарай-
ды, ол Ґндемейдi. С†зiн жалЈап
). ЯЈни г„п басјада. КеЎестiк
жҐйенi, тiптi ол болмаЈанда да, „йтеуiр бiр мемлекеттiк
т„ртiптi сол кезде јалыЎ бґјара јажет еттi. М„селен, 17
– 455 –
жылЈа дейiнгi, патша †кiметiнiЎ езгiсiнен есiнен танЈан
јазај халјын к†з алдыЎызЈа елестетiп к†рiЎiзшi. Не дґрыс
билiк жҐйесi, не дґрыс экономикасы жој, „йтеуiр бiр
жґттыј азЈантай малымен јалт-јґлт етiп, жан баЈып отыр-
Јан јазајја, „рине, КеЎес Ґкiметi жајсырај болып
к†рiндi. ОныЎ негiзiнде жатјан јатердi сендер, болары
болып, бояуы сiЎгеннен кейiн Јана к†рiп отырсыЎдар.
Ол кезде к†пшiлiк к†рген жој. Сендi. Ж„не оЈан тек
бґрынЈы КеЎес †кiметiне јараЈан елдер Јана емес, „лемдегi
айтулы ґлы адамдар да сендi. Ендi бҐгiн солардыЎ б„рi
ајымај, тек сендер Јана данышпан болып отырсыЎдар.
Ж у р н а л и с т (
жымиып
). Мен олай деген жојпын.
А р д а г е р (
м„н бермей
). Тарихты тану Ґшiн кейде
јатыгездiк те керек. Онсыз ајијат ашылмайды. МенiЎше,
јой Ґстiне бозторЈай жґмыртјалайтын керемет заман ор-
натамыз деу – бос с†з. Бiрiншiден, ондай заман ешја-
шанда орнамайды. Екiншiден, ондай заман орнату зиян-
ды болуы да мҐмкiн. ‡йткенi адам – тiршiлiк Ґшiн кҐ-
реске жаратылЈан жан иесi. Егер кҐрес саябырлап, б„рi
јол созым жерде тґрЈан „рекетсiз †мiрге к†шсе, ол ен-
жарлыјја, ерiншектiкке бой ґрады. Бґл ајырында ру-
хани азЈындыјја „келуi мҐмкiн. «ТамаЈы тојтыј, жґмы-
сы жојтыј аздырар адам баласын» деген АбайдыЎ с†зi
естерiЎiзде шыЈар. МысалЈа хайуанаттар тiршiлiгiн ала-
йыјшы. ОлардыЎ јалыптасјан †мiр сҐру шарттары
бґзылса, олар јґруЈа бет алады. ОларЈа јолдан тегiн
тамај берiп, †мiрлерiн «жајсартпај болсај», олар
†здерiнiЎ јорек табу, †мiр сҐру јабiлетiнен айырыла бас-
тайды. М„селен, „лемдегi еЎ жҐйрiк аЎ – гепартја
семiрiп кетуге болмайды екен. Семiрсе, жылдамдыЈын
жоЈалтады. Ал жылдамдыЈын жоЈалту – олар Ґшiн
†лiммен теЎ. Жылдамдыј – олардыЎ басты тiршiлiк к†зi.
Сол секiлдi адамдарЈа да кҐрескерлiк јабiлеттен айыра-
тын семiздiктiЎ пайдасы шамалы. КҐрес – †мiр сҐрудiЎ
негiзгi т„сiлi. Одан трагедия жасаудыЎ јажетi жој. Тек
оны жетiлдiре тҐсу јажет.
Ж у р н а л и с т. Тiршiлiк табиЈатын философиялыј
тґрЈыдан талдаЈаныЎыз дґрыс. Бiрај бґл кешегi КеЎес
ҐкiметiнiЎ сорајылыјтарын ајтауЈа жетiп жатыр деп ой-
лайсыз ба?
– 456 –
А р д а г е р. Ајтамай-ај јойсын. Бiрај ол да белгiлi
бiр тарихи-„леуметтiк жаЈдайдан пайда болЈан јґбылыс
јой. Сол жҐйе, кезiнде ешкiмге керек болмаса, орнама-
Јан да болар едi... Тiптi жҐйе жаман болЈанда да, сол тґста
еЎбек еткендердiЎ б„рi јалайша жаман болып шыЈады?
Сонау арЈы заманнан берi билiкке јызмет јылмаЈан да-
нышпан бар ма? Бар болса – некен-саяј. «ЅоЈамнан тыс
адам жој, егер болса, ол – не јґдай, не хайуан» деген
ҐндiнiЎ ґлы ајыны Тагор.
Ж у р н а л и с т. Онда †ткен тарихја берiлiп отырЈан
бҐгiнгi ресми баЈаЈа јалай јарайсыз?
А р д а г е р (
Достарыңызбен бөлісу: |