Т†лен …бдiк?Лы парасат майданы таЎдамалы Алматы «Раритет» 2012

– 475 –
А р д а г е р. ШыраЈым, јалай десеЎ де, „ркiмге †зiнiЎ
туЈан ґясы јымбат. Оны т„рк етiп, ґшпајја жеткен
ешкiмдi к†ргенiм жој.
? л ы. Жазушы Льюис СинклердiЎ „йгiлi с†зi бар: «Я
люблю Америку, но она мне не нравится» деген. Сол с†з
бiзге де јатысты. …лгiнде Јана сґхбат бергенде iспен Ґлгi
болу керек деп жатырсыЎ. Ал †здерiЎ бiзге iспен Ґлгi
болдыЎдар ма? ЕлiЎдi сҐй, жерiЎдi сҐй, бiлiм ал, адам
бол деген жаттанды ајыл кiмге керек? ‡здерiЎнен басја
ешкiм соны бiлмейдi деп ойлайсыздар ма? ЖаЈымпаз
отырып алады да, †згелерге жаЈымпаз болмаЎдар дейдi.
Немесе ґры тґрып, «ґрлыј јылмаЎдар» дейдi. Оны кiм
орындайды? Ж„не оны талап етуге „лгiлердiЎ јандай
хајысы бар?
А р д а г е р. ЖаЈымпаз да, ґры да барлыј уајытта
болЈан ж„не бола да бередi. К†ргiсi келген адамЈа сол
уајытта да жајсы жандар болЈан. К†ргiсi келмеген адам-
Ја јашанда б„рi жаман.
? л ы. БiздiЎ к†ргенiмiз – сендер. Айтјанды асыра
орындап, шаш ал десе бас алу арјылы мансап жасап,
мґратја жеттiЎдер. ‡зiЎ жамандап отырЈан саясаттыЎ
сойылын сојтыЎдар. СендердiЎ бiр кезде жајсы дегендерiЎ
јазiр жаман болып шыјты, керiсiнше жаман дегендерiЎ
жајсы болып жатыр. СендердiЎ сол с†здерiЎе сенгенде,
бiз бҐгiн тiптi далада јалЈандай екенбiз. Ѕайта соныЎ
б„рiне сенiмсiздiкпен јарауЈа „сер еткен к†шеге рајмет.
А р д а г е р. СендердiЎ к†ргендерiЎнен бiздiЎ к†ргенiмiз
жајсы болып па? БiздiЎ де алдымызда – заманнан жеЎiлген
ґрпај тґрды. ЖеЎiлсе, жамандыЈынан емес, заман †зiнен
мыјты болЈан соЎ, жеЎiлдi. ОЈан не iстей аласыЎ? Со-
Јыста да шегiнетiн кезде iлгерi ґмтылудыЎ јажетi жој.
Наразылыјты Ґнсiздiкпен де бiлдiретiн кез болады. Егер
сендер бҐгiн к†п затты ашыј айта бастасаЎдар, ол еЎ ал-
дымен заманныЎ жґмсарЈаны.
? л ы. Бiрај сол заманда да †зiнiЎ мансабы мен атај-
д„режесiн саналы тҐрде јґрбан етiп, наразылыЈын ашыј
бiлдiрген некен-саяј адамдар болды Јой. Адам †зi кҐрес-
песе, заман јалай тҐзеледi? ‡зiнен-†зi тҐзеле ме?
А р д а г е р. Некен-саяј болды. Ол тек ерлiк деген
ґЈымныЎ бiржола ґмытылып кетпей, санада сајталуы

– 476 –
Ґшiн јажет болды. Одан ешјандай н„тиже шыјпайты-
нын соны жасаЈан адамныЎ †зi де бiлетiн. Ал н„тиже
бермейтiн iстi жаппай јайталай бергеннен еш маЈына
жој.
? л ы. МаЈына жој дегенше, шамамыз келмедi, јорыј-
тыј демейсiЎдер ме?
А р д а г е р. И„, јорыјтыј. Ѕорыјпайтын пенде бар
ма? КеЎес †кiметi кезiндегi јуЈын-сҐргiннiЎ не екенiн
бiлмей тґрып, тарихја т†релiк айтјыларыЎ келедi. 1937
жыл мен 38 жылдыЎ аралыЈында Совет одаЈында 360
мыЎдай адам атылЈан екен. ЯЈни бiр жыл бойына кҐнiне
мыЎ адамнан атылЈан. Осындай кезде жан сајтаудан бас-
ја јандай „рекет болуы мҐмкiн?
? л ы. Мен д„л сол кезде неге ерлiк жасамадыЎ деп
отырЈам жој. М„селе – †мiрлiк позицияда. Бiресе сол
заманнан бас тарта алмаймын дейсiЎ, бiресе сынаЈан бо-
ласыЎ – јай с†здерiЎе сенуге болады. Определитесь, ради
Бога. Если хотите идеализировать революцию, оставай-
тесь с революцией. Только не вводите в заблуждение дру-
гих своими запутанными позициями.
А р д а г е р. ЅараЈым-ау, жґрттыЎ басын јатырып
жҐрген бiз бе, „лде кiм боларын „лi бiлмей жҐрген †здерiЎ
бе? Жґртты революциямен јорјытудыЎ јажетi жој.
Т†Ўкерiстi жасайтын халыјтыЎ ашу-ызасы. Тґтас бiр
ґлттыЎ ашу-ызасы мґхиттыЎ дауылы секiлдi, игеруi јиын
дҐлей кҐш. Сондыјтан дҐкендердi сындырып, машина-
ларды †ртеп, шын м„нiнде, „леуметтiк м„селенi к†терген
саяси демонстрацияларды јылмысты „рекеттерге ґластыр-
тын жат пиЈылды кҐштер секiлдi саяси радикалистер мен
алаяјтар да революцияны †з мҐдделерiне пайдаланатыны
аныј.
? л ы. Ѕалай десеЎ де, революция – јант†гiс. Сол
јантт†гiстi мґрат тґтјан тґтас бiр ґрпај дҐниеге келдi.
Олар да јант†гiссiз отыра алмайтын едi. Сондыјтан бiрiн-
бiрi јґртуЈа кiрiстi.
А р д а г е р. РеволюцияЈа кiн„лi олар емес, олар јајты-
ЈыстыЎ јґрбандары. Ал јанды к†терiлiске еЎ бiрiншi
кiн„лi адам – сол елдiЎ басшысы Јана. БiреудiЎ с†зi бар,
аты есiмде жој: «Революция бiр топтыЎ ајылыныЎ ар-
тыјтыЈынан емес, екiншi топтыЎ бҐлдiрген iсiнiЎ шама-

– 477 –
дан тыс к†птiгiнен болады» деген. Сондыјтан, мен айтар
едiм, екiншi жајтыЎ бҐлдiргенi азаймай тґрЈанда, рево-
люцияныЎ †зектiлiгi „лi де жойылмај емес. ‡з мҐддесi
Ґшiн кҐресе алмайтын халыј жҐндеуге жајсы.
БилеушiлердiЎ жґртты јорјытып, революциядан
јґбыжыј жасайтыны да содан.
? л ы. Билеушiлерде менiЎ шаруам жој. ОлардыЎ јай
кезде де бiр-бiрiнен айырмашылыЈы шамалы. …Ўгiме
†здерiн халыјтыЎ жанашырымыз деп сендiретiн зиялы-
лар туралы. Они всегда предавали, не только свои жиз-
ненные принципы, но и интересы нации. Это можно до-
казать в любое время. А мы по старой привычке цепляем-
ся за их призраки. Все хороши – и те, кто плясал под
большевистскую дудку, и те, кто лизоблюдничал тирану,
и те, кто боролся против режима. Вот такая всеядность.
БасымыздыЎ iшi толЈан – јойыртпај. Сол јойыртпајты
жасап берген – сендер.
А р д а г е р. БiздiЎ санамыз јойыртпај болса, заманы-
мыз сондай болды. Ал т„уелсiзбiз деп жҐрген сендерге не
жој? Сол јойыртпајтан арылма деп сендердi бiреу зор-
лады ма?
? л ы. МенiЎ †з басымда ол јойыртпајтыЎ жој екенi
белгiлi. Мен сендерден бiзге жеткен мґраны айтып отыр-
мын. ЅоЈамдыј санадаЈы бҐгiнгi кемшiлiк к†ктен тҐскен
жој. Б„рiне кiн„лi – †здерiЎсiЎдер.
А р д а г е р. БiздiЎ кезiмiзде †мiр сҐрсеЎдер,
сендердiЎ јалай сайраЈандарыЎды к†рер едiм. Белгiлi
бiр јоЈамда јызмет јылЈаннан кейiн, сол јоЈамныЎ
тегерiшi болмай жҐре алмайсыЎ. Мiнберге шыЈып алып
сайрайтын јызыл с†здiЎ керегi не? Бiз де сол жҐйеде
жҐрген соЎ, тапсырманы орындауЈа м„жбҐр болдыј. Ол
тапсырмалар, бiз орындамасај та, б„рiбiр орындалатын
едi.
? л ы. Адам †лтiрiп жатјан жендет те тапсырманы орын-
дап тґрмын деп ајталуы мҐмкiн.
А р д а г е р. Мен жендет емеспiн.
? л ы. Ендеше тапсырманы орындадым деп ајталма.
¦стемдiгi зор билiк тґсында неше тҐрлi тапсырмалар бо-
луы мҐмкiн. СоныЎ б„рiн орындай берген адам кiм бо-
лып шыЈады?

– 478 –
А р д а г е р. ‡зiЎ ойлашы, мына заманда м„мiлесiз
†мiр сҐру мҐмкiн бе? Тiптi †зiЎнiЎ отбасыЎда да м„мiлесiз
†мiр сҐре алмайсыЎ. Мен орындасам, †зiмнiЎ јоЈамдыј
јызметiме сай iс жасадым. Оны јай кезде болса да жасар
едiм. 

жүктеу/скачать 1,3 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: