Толық емес отбасымен әлеуметтік жұмыс

Тақырыбы: Некесіз отбасының балаларымен ӘПЖ технологиясы

Некеден тыс бала (некеден тыс ұлы, некеден тыс қызы) — осы бала туған кезде заңды некеде тұрмаған ата-анасының ұлы немесе қызы.

Некеден тыс бала туғаннан кейін туындайтын некеден тыс отбасы,ауыр материалдық жағдайлардан басқа, оған қоғамның теріс қатынасын да сезінеді,сондықтан анасы балаға оның пайда болуы туралы ертерек түсіндіруі тиіс, балалар әкенің жоқтығына әр түрлі жауап береді, ұлдар қыздарға қарағанда осал болып келеді.
Некеден тыс одақтарды әртүрлі негіздер бойынша жіктеуге болады. Югослав әлеуметтанушысы М. Босанц некеден тыс отбасыларды толық жіктейді:
серіктестің субъективті белгілері бойынша: а) жасы - некеден тыс одақ кәмелетке толған екі тұлғаны ұйымдастыра алады, б) азаматтық жағдай - серіктестердің бірде-біреуі некеде тұрмайды; екі серіктес некеде тұрады, бірақ бір-бірімен емес; серіктестердің біреуі үшінші тұлғамен некеде тұр, ал екіншісі некеде тұрмайды;

жариялылық белгілері бойынша некеден тыс отбасыларды анонимдік және неонимдік деп бөлуге болады. Әр түрлі себептермен қоғамдық ортадағы некеден тыс серіктестер жасырынған некеден тыс отбасылар анонимді болып табылады. Әлеуметтік тұрғыдан алғанда мұндай одақтар аса қажет емес. Неанонимді отбасы, онда ер адам мен әйел адам осы қатынастарды қоғам алдында жасырмайды;

ұзақтығы бойынша: кездейсоқ, қысқа мерзімді байланыстар; уақытша некеден тыс отбасылар мен конкубинат. Кездейсоқ қысқа мерзімді байланыстар толық мағынада некеден тыс отбасы болып табылмайды, себебі отбасына тиесілі бірқатар функцияларды орындамайды. Бұл байланыстар көбінесе жасырын, некесіз туудың күтпеген және күтпеген көздері болып табылады. Қоғам үшін бұл байланыстар өте қажет емес. Уақытша некеден тыс отбасылар-бұл біраз уақытқа созылатын және әдетте, түсініксіз одақтар. Кейде олар неке уәделерімен шектеледі, ал кейде оның қорытындысымен аяқталады. Бұл қазіргі қоғамда жиі кездесетін жасырын жыныстық өмірдің фазасы. Конкубинат (бұл атау Рим құқығы заманынан бері бар) - бұл ұзақ байланыс немесе ұзақ уақыт бар некесіз отбасы, онда еркек пен әйел некені формальды түрде бекітуге ниет білдірмейді. Конкубинат некесіз отбасылар арасында жетекші орын алады. Бұл адам мен әйелдің этикалық қабылдаған және ақталған заңды қарым-қатынасы. Конкубинаттар жиі жетілген жылдары әр түрлі себептермен жұмыс істемей қалған серіктестерге негізделеді. Мұндай отбасындағы ер адам мен әйел жастардың некелік және некеден тыс одақтарын жиі таң қалдыратын және бұзатын өткір жанжалдардан аулақ болуға көмектесетін өмірлік тәжірибесі бар.
Әлеуметтік педагог отбасына қажет, өйткені қазіргі заманғы мектеп тек оқытумен ғана айналысады,ал ата-аналардың 2/3-сі бала тәрбиесінде қиындықтарға тап болады.
Әлеуметтік педагогтың отбасымен жұмысын қарастырмас бұрын әлеуметтік педагогке тап болатын отбасы түрлерін еске салу керек. Бұл қалалық және ауылдық отбасы, дәстүрлі, қазіргі заманғы, көп балалы, толық емес, босқындар, эмигранттар, әскери қызметшілер, қамқоршылар мен асырап алушылар отбасы. Кәмелетке толмаған баланың отбасы, "кішкентай ана", ұлттық және т. б.
Әлеуметтік педагогтың отбасымен жұмыс істеу міндеті-дағдарысты жағдайларды шешу. Сонымен қатар, олардың дер кезінде алдын алу мен бейтараптандыруға назар аудару керек.
Алдын алу жатады отбасыларға материалдық көмек түрінде мемлекет тарапынан жәрдемақы төлеу. Жеңілдіктер, әлеуметтік көмек беру. Әлеуметтік педагог педагогикалық мәселелерден басқа, отбасымен жұмыс істеу, әлеуметтік, экономикалық, медициналық және психологиялық міндеттерді шешеді.
Басты мақсат-дағдарысты еңсеруге отбасының ішкі күштерін жұмылдыру. Бұл үшін, біріншіден, проблемаларды талдау қажет. Екіншіден, мамандармен кеңесу керек, үшіншіден, дағдарыстан шығу жолдарын анықтау керек. Бірақ отбасымен кез келген жұмысты әлеуметтік педагог оны зерттеуден бастайды. Әлеуметтік педагогтың отбасымен жұмысының негізігі бағыттары

- ата-аналарды ағарту және кеңес беру;

- жайсыз отбасыларын диагностикалау және патронажға алу;

- жеке бейәлеуметтік топтарға басқа бағдар беру және оларды «бұзу» жөніндегі жұмыс;

- жаңа рольдерге бейімделуге көмектесу;

- қызметтің қанағаттанарлық салаларын табуға көмектесу;

- жас отбасыларына кеңес беру;

- кәсіби бағдар алуға көмектесу;

- топтық, отбасылық сауықтыру ұйымдастыру;

- жалғызбасты адамдарға көмек беруді ұйымдатыру;

- үйінде және арнайы мекемелерде әлеуметтік назарды талап ететін адамдарды анықату;

- микросоциумда қария адамдардың белсенділік көрсетуі және олардың мүдделерін қанағаттандыру үшін жағдай жасау.

Толық емес отбасымен әлеуметтік жұмыс.
Отбасылық проблемалардың сипатына, олардың күрделілігіне, өткірлігіне немесе асқынуына байланысты әрбір нақты толық емес отбасымен жұмыста Әлеуметтік жұмыстың түрлі нысандары мен әдістері пайдаланылады. Бұл жеке және топтық (клубтық) әлеуметтік жұмыс, отбасылық кеңес беру (отбасылық терапия) және әлеуметтік патронаж шеңберіндегі жұмыс, баламен, ата-анасымен немесе екеуімен бір мезгілде жұмыс.

Егер толық емес отбасы баланың девиантты мінез-құлқына байланысты проблемалардан (мектептегі үлгерімнің нашар болуы, милицияның балалар бөлмесіне жетектер, есірткі және т. б. қолдануға күдік) әлеуметтік қызметтің күш-жігері, ең алдымен, осы балаға көмек көрсету контексінде толық емес отбасымен әлеуметтік жұмыс жүргізуге бағытталады. Ол үшін әлеуметтік қызмет мамандары толық емес отбасына тексеру жүргізеді және оның нәтижелері бойынша кәмелетке толмаған баланы әлеуметтік оңалтудың жеке бағдарламасын (ОЖБ) әзірлейді.

Толық емес отбасынан шыққан баланы оңалтудың жеке бағдарламасын әзірлеу және өткізу отбасылық және мектеп жағдайын диагностикалауды, жасөспірімнің алғашқы әлеуметтік желісін анықтауды, оның медициналық-әлеуметтік және психологиялық мәртебесін міндетті талдауды, оның зияткерлік және эмоциялық-ерік саласының даму дәрежесін айқындауды қамтиды. Осы кешенді диагностика барысында алынған деректер негізінде баланың мектеп проблемаларын шешу, оны неғұрлым қолайлы әлеуметтік ортаға тарту, оның психологиялық проблемаларын шешу, оның девиантты бейімділіктерді еңсеруге жәрдемдесу жөніндегі шараларды қамтитын баламен жұмыс істеудің жеке бағдарламасы жасалады.

Сыртқы ортада (мектепте, көршілер арасында және т. б.) бала туралы ақпарат жинау кезінде әлеуметтік қызметкердің ерекше кәсіби қасиеттері: бақылау қабілеті, коммуникабельділік, жағдайды талдай білу және қорытынды жасай білу. Қажетті ақпарат бере алатын адамдармен қарым-қатынас жасау кезінде ерекше тактіні сақтау қажет: көршілерге, мұғалімдерге немесе басқа да сұхбаттастарға артық өрмелеуге жол бермеу.

Маман баланың девиантты мінез-құлқы демонстративті болып табылмайтынын, ересектердің назарын өзіне аударту және сол арқылы оған жетпеген назарын өтеу мақсатында түсінуі керек.

Осы іс-шаралармен қатар баланың отбасылық жағдайын әлеуметтік және психологиялық диагностикалау жүзеге асырылуы тиіс. Оған баланың отбасында тұру жағдайларын тексеру жөніндегі іс-шаралар енгізілуі тиіс, сондай-ақ отбасында бар Экономикалық, тұрғын үй, тұрмыстық, педагогикалық, психологиялық, жұмысқа орналастыру проблемаларын және т. б. анықтау мақсатында оның анасымен (әкесімен) әңгімелесу жүргізілуі тиіс.

Отбасының өмір сүру салты туралы ақпарат жинау отбасымен қарым-қатынас жасау қажеттілігімен байланысты оның құндылықтық бағдарлары, рухани қажеттіліктері, адамгершілік қағидаттары туралы мәліметтер алу үшін елеулі қиындықтармен ұштасады.

Баланың ата-анасымен әңгімелесу кезінде әлеуметтік қызметкер басты мақсатын көздеуі тиіс: толық емес отбасы тіршілігіндегі проблемалық аймақтарды анықтау, оларды түзету бала мен отбасына жалпы қиын өмірлік жағдайдан шығуға көмектесе алады.

Қорытынды

Қазіргі уақытта толық емес отбасында балаларды тәрбиелеу тақырыбы толық зерттелмеген, өйткені отбасындағы өзара қарым-қатынас, проблемалар, отбасының функциялары елдегі әлеуметтік жағдайдың өзгеруімен, қоғамның алдында және адамның алдында тұрған басты мақсаттардың өзгеруімен өзгереді. Толық емес отбасында оның мүшелерінің тәрбиелілігінің мәдени деңгейін сақтаудың маңызы зор. Толық емес отбасы мүшелерінің кем дегенде бірінің дөрекілігі, шыдамсыздығы, маскүнемдігі оның толық бұзылуына әкеледі. Отбасының ыдырау проблемасы, теріс отбасылық жағдай, нәтижесінде балаларды дұрыс тәрбиелемеу мемлекет тарапынан көңіл бөлу мен қолдаудың жоқтығымен, қазіргі жастардың мәдениет деңгейінің төмен болуымен және кейде жастардың отбасын құру адамнан үлкен эмоциялық шығындарды талап ететін оңай міндет емес екенін түсінбеумен байланысты.

Бұл жұмыстың мақсаты толық емес отбасымен әлеуметтік жұмыс технологиясын құру, қазіргі жағдайда толық емес отбасыларға әлеуметтік-педагогикалық көмек көрсетудің тиімді нысандары мен әдістерін анықтау болып табылды. Оған қойылған міндеттерді іске асыру арқылы қол жеткізілді.

Зерттеудің теориялық бөлімінде біз келесі міндеттерді шештік: толық емес отбасы ұғымы, толық емес отбасы мәселелері, толық емес отбасыларды қалыптастыру көздері ашылды.

Практикалық бөлімде толық емес отбасымен әлеуметтік жұмыстың әдістері мен формалары ұсынылды, олардың негізінде әлеуметтік педагогтың келесі жұмысы әзірленеді.

Толық емес отбасымен әлеуметтік-педагогикалық жұмыстың проблематикасын, жұмыс түрлері мен әдістерін зерделеп, толық емес отбасылармен әлеуметтік-педагогикалық жұмыс қазіргі қоғамның өзекті мәселелерінің бірі болып табылады деген қорытынды жасауға болады. Толық емес отбасылармен әлеуметтік-педагогикалық жұмысты жақсарту мақсатында толық емес отбасылардың материалдық жағдайын жақсарту жөніндегі заңнамалық база жетілдірілуі, сондай-ақ жұмыстың жаңа әдістері әзірленуі, толық емес отбасыларды қолдау және оңалту бағдарламалары жасалуға және іске асырылуға тиіс.

Отбасы белгілі бір үдерістер жасалатын және белгілі бір функцияларды жүзеге асыратын әлеуметтік топ ретінде тарихи дамиды. Толық емес отбасылар-бұл адам тарихының қазіргі кезеңінде өте кең тараған отбасы өмірінің нысаны. Және бұл тарихи факт.

Бұл жақсы немесе жаман – бұл туралы басқаша айтуға болады. Мемлекеттің экономикалық қауіпсіздігі тұрғысынан алғанда, толық емес отбасылардың таралуы қосымша қаржылық жүктемеге алып келеді, өйткені толық емес отбасылардың едәуір бөлігі іс жүзінде аз қамтамасыз етілген және материалдық қолдау шараларын қажет ететін болып табылады. Басқа да проблемалық аспектілер бар, атап айтқанда, бейәлеуметтік толық емес отбасылардың едәуір үлесі, жалғыз басты аналардың еңбек нарығындағы әлсіз қорғалуы теориялық тұрғыдан (бірақ іс жүзінде әрқашан емес!) бір ата-анасымен және т. б. отбасының тәрбие әлеуеті төмен.

Толық емес отбасыларды қолдау жөніндегі ең тиімді шаралардың бірі бүгінгі күні жоқ ата-ананы баланы тәрбиелеуге тарту тетіктерін дамыту және заңнамалық бекіту болып табылады. Отбасының, әрбір ата-ананың бала тәрбиесіне жауапкершілігін ынталандыру қажет. Соңғы жылдары біздің заңнама ата-ана рөлдерінің тең құқылы бөлінуіне ықпал етті (бала күтімі бойынша демалысты отбасының барлық мүшелері арасында бөлуге мүмкіндік берілді), алайда толық емес отбасыларына қатысты бұл мәселе шешілмеген.

Сондай-ақ балаларды жалғыз тәрбиелеп отырған аналарды атаулы әлеуметтік қолдау шараларын күшейту; еңбек нарығына ықпал ету тетіктерін әзірлеу, әйелдерге өздерінің еңбек міндеттерін өз жұмысын жоғалтуға қауіп төндірмей, тәрбиелік міндеттермен үйлестіруге мүмкіндік жасау қажет.

Пайдаланылған әдебиеттер