Әрине, адамның бұл өмiрде зардап шегуi - сонау көне заманнан осы уақытқа шейiн талданып келе жатқан мәселелердiң бiрi. Бiрақ, Кьеркогер оны өте өткiрлеп кұшейтедi. Оның ойынша, зардап шегу тек өмiрдiң өзiнен шығып қана қоймайды, ол - қажеттi, керек қылатын нәрсе. Егер бiз зардап шегудi мойындап қана қоймай, сонымен қатар, оны сүйетiн болсақ, сонда ғана бiз өмiр сүру деңгейiмiзде бақытсыздықтан биiктеп, бақыттың өзiнен асып түсемiз,- дейдi ұлы ойшыл. Олай болса, адам өзiнiң өмiрiн жеңiлдетiп, зардап шегуден қашудың орнына, оны, керiсiнше, ауырлату, күрделендiру қажет - сонда ғана бiз бақытсыздық пен бақыттылықты аттап өтiп, олардың арасындағы қайшылықты жоя аламыз. Әрине, Кьеркогердiң бұл идеялары христиан дiнiнiң ғасырлар бойы уағыздаған қағидаларына қарсы келдi. Соңғылар дұниедегi залымдық, әдiлетсiздiк, зардап шегу - Құдайдың алғашқы көрсеткен дұрыс жолынан адамның ауытқуынан шықты, ал жаратылған бұл дұние жалпы алғанда мiнсiз деген пiкiрде болса, Кьеркогер осы дүниенiң залымдық пен зардапқа толы екендiгiн айтады. Бiрақ, ол ұшiн бiз Құдайды сынаудан алшақ болуымыз қажет. Құдайға сену ешқандай оған кұмәндануды қажет етпейдi. Сенiм дегенiмiз - парадокс, ол жекелiктi жалпылықтан, жердегiнi аспаннан, өтпелiнi мәңгiлiктен, жеке сенiмдi моральдық қағидалардан жоғары ұстауды талап етедi. Сенiм - жеке адамның таңдауының iсi, ерiктiң шешiмi, секiрiс, тәуекелдiк, ғажайып, абсурд. Тертулианның уақытында айтқан “Credo, quia absurdum estұ (сенемiн, ақыл-ойға симағаннан кейiн) деген нақыл сөзiн Кьеркогер өзiнiң шығармашылық еңбегiнде ғана емес, сонымен қатар өзiнiң өмiрiмен дәлелдеген сияқты - ол Авраам сияқты өзiнiң Регина Ольсенге деген махаббатын Құдайға сенудiң жолында құрбандыққа шалды. Тертуллианның өзi де мұндай шәкiртiм болады деп ешқашанда армандамаған болар.
XX ғасыр басындағыдағы қазақ әдебиетіндегі дәстүр мен жаңашылдықты талдаңыз.
Дәстүр мен жаңашылдық - әдебиет пен өнердің даму барысында сабақтастық пен жаңғыртуды, мұрагерлік пен қайта жасауды, бұрынғы мен соңғының байланысын білдіретін ұғым. Дәстүрге ғасырлар бойы қалыптасып, сұрыпталған әдет-ғұрыптар, жол-жобалар көзқарас түсініктер жатады.
Достарыңызбен бөлісу: |
