Түркілердің мәдени мұрасының еуропалық және ислам әлемдеріне ықпалы
жүктеу/скачать 4,31 Mb.
|
Түркілердің мәдени мұрасының еуропалық және ислам әлемдеріне ықпалыМамандық: Интернет вещей и Big Data 1901Орындаған: Абдрахманова Марал Жұмабеков Арман Кубашева Айгерим Кумарова Алия Орта ғасырларда Еуропаға Исламның әсері көп жоспарлы және жан-жақты болды. Ол өмірдің барлық жақтарын қамтыды: тұрмыстық, ғылыми, діни, әдеби, техникалық, философиялық, сауда-экономикалық, әлеуметтік-мәдени.Әр түрлі мамандықтарды зерттеушілерге бүгінгі таңда ойлау үшін әр түрлі тақырыптарды ұсынады. Тарих саласында-бұл атақты бельгиялық тарихшы Пиренн бастаған Еуропадағы феодалдық құрылыстың генезисіне Исламның әсері тақырыбындағы пікірталастар. Түркі халықтарының ата тегінен қалған нақты рухани мұралар үлгісіне Орхон – Енисей бойынан табылған тасқа ойылып жазылған ескеркіштер жатады. Ескеркіштер ежелгі заман тайпаларының Түркі заман тұсындағы тұрмысы мен, салты мәдениеті мен жаугершілік жортуылдарын мәнерлі тілмен өсиет үлгісінде баяндаған . Әдебиет саласында-бұл ортағасырлық фаблио жанрының пайда болуы, шығыс және еуропалық элементтердің провансаль лирикасындағы арақатынасы, бай араб мұрасының Дант пен өнерге әсері туралы даулар. Жаратылыстану саласында-бұл Араб еңбектерінің Еуропадағы медицина мен астрономияның дамуына әсерін зерттеу. Ал философияда-бұл латын аверроизмінің Ибн-Рушдтың философиялық жүйесімен шарттасу мәселесі, сондай-ақ Ибн-Синаның көзқарастарының арабтардан ерекше терминдерді, мысалы, атрибут ұғымын ала отырып, кейінгі орта ғасырлардағы тамызинизм өкілдеріне әсер ету тақырыбы. Рашид әд-Диннің айтуынан түркілердің аңшылық өмірі адам төзгісіз ауыр болғанын аңшылардың алғашқы діни көзқарастарынан аңғаруға болады. Ал түркі халықтарының дәстүрлері мен тәлім – тәрбиелік мұралары жазба материалдарда толық ашылмаған. Түркілер тарих сахнасында тез арада пайда болып, өз аттарын көптеген халықтарға қалдырып, ғайып болды. Түркі қағанатының батыстағы шекарасы VI ғасырдың аяғында Византиямен, оңтүстікте Персия және Үндістанмен, ал шығыста Қытаймен іргелес жатты. Түркі тілдері ресми болып табылатын Елдер мен автономиялық аймақтар. ХХІ ғасыр – түркінің ғасыры. Америкада Инк мәдениеті деген болған. Зерделей қараған адам олардың, қызыл терілілердің дәстүр-салт, жазу-сызуында, тілінде түркілермен жақындықтың барын аңғарады. Америка құрлығының байырғы тұрғындарының шыққан жері – Азия. Америкадағы үндістерді келімсектер қырып-жойды. Сол үндістердің жерінен көне жазулы мәтін табылған. Жазудың арасында астрономиялық карта бар екен. Біздің ата-бабаларымыздың жазуы, қағазы, баспаханасы, т.б. жазу мәдениетінің дамығандығын білдіретін дүниелері табылып жатыр. Біреулер «бұлай болуы мүмкін емес» дейтін шығар. Бірақ ойлап қараңызшы, жазуды білмейтін адамның қағазда не шаруасы бар, баспахана орнатуда не шаруасы бар? Демек, біздің бабаларымыздың жазу мәдениеті жоғары деңгейде болған. Дөңгелекті де тапқан түркілер. Атты алғаш мінген де түркілер. Азия, Еуропа, Америка, Африка болсын, дүниежүзінің кез-келген аймағына қарасаңыз, түркілерден қалған мұраларды көресіз. Барлық құқықтар сақталған. Қазақ тарихына терең үңіліп, шындығын тану үшін түркілік тарихын білу керек. Түркі тектес халықтардың ортақ тарихын Исламнан бұрынғы Ежелгі дәуір және Исламнан кейінгі Ортағасырлық дәуірге бөліп қарастыруға тура келеді. Жазба деректер бойынша Түркі халықтарының ортақ тарихы мен мәдениеті ежелгі дәуір- б.з.д. VI-V ғасырлардан бастап- б. З.VIII ғасырына дейінгі аралықта «Тұран» деп аталып келді. Ал VIII-XV ғасырлар аралығында ортағасырлық дәуірде «Түркістан» деген атауға ие болды. Түркілер XIV-XV ғасырларда ұлт-ұлысқа бөлініп, бір-бірінен ажыра бастаса да «Түркістан» атауы Кеңес одағы құрылып, бүгінгі «Орталық Азия» атына ие болғанша аталып келді. Тарихи шындық түркі халықтары жоғарыда аты аталған екі дәуірдің тарихына, мәдениет пен әдебиетіне, рухани құндылықтары мен өркениетіне ортақ. Түркілер арқылы басқа халықтардың мәдениеті дамыды. Мәселен, Еуропа Қытай мәдениетімен түркілер арқылы танысты. Ислам әлемінде VIII-XV ғасырлар аралығында дүниеге келген ғылыми жаңалықтары мен әдеби туындылары әлем мәдениеті мен өркениетінің даму барысына жаңаша қарқын мен бағыт берді. Соның ішінде түркінің ұлы ғалымдары мен ақындарының туындылары Ислам өркениетіне мол үлес қосты. Қазіргі түріктектес Түркия, Қазақстан, Өзбекістан, Қырғызстан, Түрікменстан, Әзірбайжан және Кипр мемлекеттерімен бірге автономиялық Татарстан, Алтай, Саха тағы басқа түркілер ислам дамуына қосқан үлестері, олардың адамзат тарихына жасаған ортақ еңбектері саналады. Түркілердің Ислам тарихына араласуы VIII ғасыр аясында басталады. жүктеу/скачать 4,31 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|