Түсіндірме жазба

(3-тен 4 жасқа дейін)

 

Балалардың жас ерекшеліктеріне сипаттама

Үш жас – бұл сәбидің мектепке дейінгі кезеңге кіретін шағы. Осы кезеңде баланың дене дамуының негізгі көрсеткіштері мынадай: бойы 96±4,3 см, салмағы 12,5+1 кг, кеуде қуысының көлемі 51,7+1,9 см, бас шеңбері 48 см, сүт тістерінің саны 20. Үш жасар баланың бас сүйегінің көлемі ересек адамның бас сүйегінің 80%-ын құрайды. Төрт жасар бала омыртқасының физиологиялық ойыстары тұрақсыз, сүйектері мен буындарының пішіндері қолайсыз әсерлерден оңай майысуларға ұшырайды.

3-4 жастағы баланың есте сақтауы еріксіз сипатқа ие. Материал енгізілген әрекетке байланысты есте сақталады. Бұл жастағы баланың ойлауы сапалы өзгешелігімен ерекшеленеді: оған қиял мен шынайылықты ажырату қиынға соғады. Оған анимистік түсініктер тән: барлық қоршаған нәрселер өзі сияқты ойлау және сезу қабілеті бар деп есептейді. Нысандарды қарай отырып, әдетте, ол заттың барынша ашық белгілеріне назар аударады.

3-4 жастағы жас кезеңінде мазмұнды-рөлдік ойын баланың жалпы психикалық, интеллектуалдық және тұлғалық дамуы үшін барынша жағымды жағдайлар құратын жетекші іс-әрекеті болып табылады. Бұл кезең тіл дамыту үшін де тиімді болып табылады, өйткені бала тілге, оның дыбыстық және мағыналық жағына жоғары сезімталдықты иеленеді.

Мектеп жасына дейінгі жас кезеңіндегі балалар ересектермен қарым-қатынас жасауға бастамашыл, көптеген сұрақтар қояды. Кішігірім таныс ертегілерді әңгімелейді, танымдық қызығушылықтар көрсетеді. Баланың ересектермен қатынас жасаудағы қанағаттандырылмаған мұқтаждығы олардың арасындағы эмоционалды оқшаулануға алып келеді. Өмірінің төртінші жылына қарай бала үшін,құрбысы бәрінен бұрын тәжірибелік іс-әрекетке қатысушы болып қалады.

3-4 жаста баланың өзін-өзі бағалауы жоғары болады, бұл ол үшін толығымен заңды, өйткені әлдекім оның тұлғалық қасиеттерін жағымсыз бағалаған жағдайларда «тұлғалық» қорғаныстың өзіндік үлгідегі тетігі болып табылады.

3 жастан 4 жасқа дейінгі жас кезеңінде сенсорлық үрдістердің сапалық жаңа қасиеттері қалыптастырылады: фонематикалық естуі, түр-түсті ажыратуы, көру өткірлігі, заттардың пішіндердің қабылдауы, әлемді сезінуі жетілдіріледі. Затпен әрекеттесуден кейін бала онымен көру арқылы қабылдау негізінде танысуға кіріседі.

3-4 жастағы баланың сенсорлық үдерістерін дамытуда сөйлеу жетекші мәнге ие. Балалардың сөйлеу тілін заттардың белгілерімен, олардың арасындағы қатынаспен белгілейтін сөздермен байыту ойша қабылдауға мүмкіндік береді.

Кіші мектепке дейінгі жастағы балада кеңістік, уақыт, сан туралы қарапайым ұғым-түсініктер қалыптаса бастайды.

3-4 жас кезеңінде бала табиғат құбылыстары мен олардың салдарлары арасындағы қарапайым байланыстарды ойша қорыта бастайды. Тек ол ғана емес, барлық басқа да жанды тіршілік иелері тамаққа мұқтаждықты, суға қажеттілікті бастан кешіретіндігін ұғынады. 3-4 жастағы балаларда конструкциялау әлі ойынмен бірлескен түрде көрінеді. Әр түрлі материалдармен сараптама жасай отырып, балалар бірте-бірте олардың конструктивтік қасиеттерін де  таниды.

4 жасқа қарай балалар көркем мәтінді эмоциялы және біртұтас қабылдайды. Оның ұғынуы тек сөйлеумен ғана емес, заттық және ойындық іс-әрекетінен де көрініс береді.

Бала үшін бейнелеу әрекеті – бұл ол жасайтын бейнелер. Бұл бейнелер тікелей, жарқын, фольклорды еске түсіреді.

Мүсіндеу, жапсыру, сурет салу үдерістері  бұл бейнелерге «ену» кезеңі, бұл кезеңде жағындылар, сызықтар мен пішіндер баланың көз алдында жандана түседі. Сызықтарды, пішіндерді, түр-түс таңбасын, жағындыларды пайдалана отырып балалар қарапайым оқиғаларды бере алады.

Бұл кезеңде балалардың көпшілігі үшін музыкаға эмоциялы сергектіктің жоғары деңгейі тән болып келеді, бұл осы мәселені музыкалық әрекетпен айналысуға айрықша ұнамды етеді.

3 жастан бастап қызығушылықтың айқын және ойша қорытылған көріністері орын алады, бұл кезеңде бала өзінің еркі бар жеке адам екендігін сезіне бастайды. Ми қызметі, психикалық функциялар қарқынды дамуды жалғастырады, мінез-құлқында өзгерістер пайда болады.

3 жастағы бала – шаршамайтын қайраткер, ол желімдеуге, жабыстыруға, сурет салуға даяр, дегенмен ұзақ әңгімелерді, түсіндірулерді қабылдай алмайды.