Абай еңбектеріне қатысты зерттеулер, ой- пікірлер.
1
ІІ.
«Абай шығармаларындағы білім, өнер тақырыбы»
6
4
1
Адами қасиеттер туралы ой тұжырымдар
1
5
2
«Талапты ерге нұр жауар»өлеңі. Отыз екінші қарасөзі
1
6
3
«Еңбек етсең ерінбей»
1
Білім, өнер туралы мақал-мәтелдер
7
4
«Өлең – сөздің патшасы, сөз сарасы» өлеңі
1
8
5
Сөз асылы - поэзия
1
9
6
«Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін» өлеңі
1
ІІ тоқсан, 7 сағат
ІІІ.
«Безендіріп жер жүзін тәңірім шебер»
7
10
1
Табиғат лирикасы«Желсіз түнде жарық ай» өлеңі
1
11
2
«Қараша, желтоқсанмен сол бір-екі ай» өлеңі
1
12
3
«Көлеңке басын ұзартып» өлеңі
1
13
4
Абайдың қарасөздеріндегі еңбек туралы таным, толғам
1
«Қарасөздер» жинағы
14
1
Шығармашылық жұмыс
1
15
5
Отыз жетінші қарасөз
1
16
6
«Малға достың мұңы жоқ, малдан басқа»
1
ІІ жартыжылдық, 18 сағат
ІІІ тоқсан, 10 сағат
17
7
«Түбінде баянды еңбек егін салған»
1
IV.
«Қолдан келе бере ме жұрт меңгермек»
6
18
1
«Би екеу болса, дау төртеу болады»
1
Адам өмірі жайлы тұжырымдар
19
2
Үшінші қарасөз
1
20
3
«Көңілім қайтты достан да дұшпаннан да» өлеңі
1
21
4
«Қартайдық қайғы ойладық, ұлғайды арман»
1
22
5
«Қыран бүркіт не алмайды, салса баптап»
1
23
6
«Қартайдық қайғы ойладық, ұйқы сергек»
1
V.
Сыншыл, сатиралық мазмұндағы шығармалары
4
24
1
«Улы сия, ащы тіл» өлеңі
1
Сатира
25
2
«Адасқанның алды жөн арты соқпақ» өлеңі
1
26
3
«Байлар жүр жиған малын қорғалатып» өлеңі
1
IV тоқсан, 8 сағат
27
4
«Сабырсыз, арсыз, еріншек» өлеңі
1
VІ.
Абай аудармалары
2
28
1
Абай және Лермонтов
1
Аудармалар
29
2
«Тұтқындағы батыр», «Өзіңе сенбе, жас ойшыл»
1
VІІ.
Поэмалары
3
30
1
«Масғұт» поэмасы
1
«Мың бір түн» ертегілері
31
2
Поэмадағы шығыстық сарындар
1
32
3
«Әзім әңгімесі» дастаны
1
33
2
Шығармашылық жұмыс
1
34
1
Қорытынды
1
Барлығы
34
Түсінік хат «Абайтану» курсы Ұлы Абайдың шығармашылық мұрасы – халқымыздың ғасырлар бойы
маңызын жоймайтын рухани қазынасы. Абайды тану, бағалау, насихаттау, оқыту – қоғамдық ой-санада тың серпілістер туғызып, мақсаткерлікке жұмылдырады. Сондықтан заман, уақыт талабына орай Абайды жаңа қырынан тану, ғылыми тұрғыдан тың байламдар жасалуы заңдылық. Ақынның мұрат-мақсаттарын бүгінгі жастарымыздың санасына сіңіру абыройлы борышымыз болмақ.
Жалпы орта білім беру ұйымдарында 11-сыныпқа арналған «Абайтану» курсы оқу пәнінің бағдарламасы 2012 жылы 27 сәуірде бекітілген «Қазақстанның ішкі саясатындағы идеологиялық менеджментті қайта жаңғырту жөніндегі 2012-2013 жылдарға арналған Жалпыұлттық іс-шаралар жоспарының» 41 және 42-тармақтарына сәйкес әзірленді. «Абайтану» курсы оқу бағдарламасы ҚР Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 3 сәуірдегі №115 бұйрығымен бекітілген.
Жалпы білім беретін мектептердің қоғамдық-гуманитарлық және жаратылыстану-математикалық бағыттарындағы 11-сыныпқа арналған «Абайтану» курсының жылдық оқу бағдарламасына 34 сағаттан бөлінген. Оның 31 сағаты бағдарламадағы материалдарды оқуға, 2 сағаты шығармашылық жұмыстарды орындауға, 1 сағаты пән бойынша алған білімдерін жүйелі түрде қорытындылауға беріледі.
«Абайтану» бағдарламасы мектеп оқушыларына Абай шығармашылығының ұлттық әдебиетіміздің өркендеуіне жасаған идеялық-көркемдік ықпалын жан-жақты саралай отырып, терең ұғындырып, Абайтанудың тарихи, ғылыми құнды нәтижелерін танып білуге баулады.
Тақырыптардың өзара сабақтастығы, мазмұны жағынан топтастырылуы, жалғастығын табуы курстың басты ұстанымы етіп алынған.
Курсты оқытудың мақсаты: ұлы ақын шығармалары арқылы елжанды, ұлттық идеологияны бойына сіңірген, халқымыздың әдебиетін, өнерін, салт-дәстүрін, мәдениетін, тілін ұлттық құндылық ретінде бағалайтын, эстетикалық талғамы жоғары, білім, білік, дағдылармен қаруланған, түйген ойларын іс жүзінде өз кәдесіне жарата білетін, ұлттық сана-сезімі қалыптасқан, өркениетті қоғамда өмір сүруге лайықты, терең ойлайтын тұлға қалыптастыру.
Курсты оқытудың міндеттері:
қазақ сөз өнеріндегі Абайдың орны мен ақындық болмысын тану;
ақын шығармашылығындағы тұлға концепциясына қатысты өзекті мәселелерді айқындау;
ғұлама ойшылдың философиялық ақыл-нақыл сөздерінің мән-мағынасын ашып, тәлімгерлік тағылымын үлгі ету;
ақынның қарасөздері, өлеңдері мен поэмаларындағы ақындық биік мұрат, адамгершілік идеяларын таныту;
ақынның туындыларын оқыту арқылы оқушылардың ұлттық танымын қалыптастыру, шығармашылық қиялын дамыту, автордың ұстанымын түсінуге баулу;
Абайдың ғылым, білім, өнер, тәрбие мәселелері туралы айтқандарын оқыту арқылы жастарды өмірден өз орнын табуға шақыру.
Курс жүктемесінің көлемі:
11-сыныпта – аптасына 1 сағат, оқу жылында – 34 сағатты құрайды
Курс бойынша білім алушылардың оқу жетістігін ағымдық бағалау, сондай-ақ емтихан жүргізілмейді.
Ұлы Абайдың шығармашылық мұрасы – халқымыздың ғасырлар бойы маңызын жоймайтын рухани қазынасы. Абайдың сөзі – қазақтың бойтұмары, Абайды тану, бағалау, насихаттау, оқыту – қоғамдық ой-санада тың серпілістер туғызып, мақсаткерлікке жұмылдырады. Заман, уақыт талабына орай Абайды жаңа қырынан тану, ғылыми тұрғыдан тың байламдар жасалуы – заңдылық.
Бағдарламада:
Абай мұрасының XX ғасырдың 30-60 жылдарындағы зерттелу жайы қарастырылды;
Ақынның өмір жолынан, туып-өскен ортасы мен әдеби мектебі, тәлім-тәрбиелік мәні зор қарасөздері, өлеңдері, аудармалары мен поэмалары, поэзияға қойған биік мақсаттары, қазіргі абайтанудағы өзекті мәселелер топтастырылып берілді;
Абай шығармашылығындағы тұлға болмысы, толық адам танымдарының идеялық-көркемдік ұстаным негізіндегі байламдарын байыпты бағдарлауға назар аударылды;
Абайдың талантты ақын шәкірттерінің шығармашылығына көңіл бөлінді;
Бағдарлама Абай Құнанбайұлының:
қазақ әдебиетінің көшбасшысы ретіндегі құбылыстық сипатын:
ақындық әлемін, өлең өнеріндегі қайталанбас өзгешелігі мен шеберлігін;
шығыс пен еуропа, орыс әдебиеті классиктерінің туындыларымен жете танысуын және оның шығармашылық, ақындық өнеріне игі ықпалын тигізіп, поэзия мен қарасөз жанрында теңдессіз дүниелер тудырғандығын;
Абайдың әдеби мұрасының аударма арқылы дүниежүзі халықтары әдебиетінің алтын қорына қосылған жәдігер туындылар екендігін;
Абай шығармашылығының ұлттық әдебиетіміздің өркендеуіне жасаған идеялық-көркемдік ықпалын таныту.
Оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптар: 11-сыныптардың соңында оқушылар: 1) ақын өмір сүрген дәуірді және халық ауыз әдебиеті шығармаларын оқып, үлкендерден естіп, жадына тоқығандығын білуі;
2) шығыс, батыс және орыс әдебиеттерінің інжу-маржандарын оқып танысқандығын білуі;
3) ақын мұраларының зерделенуі мен абайтану ғылымының қалыптасу тарихын, кезеңдерін білуі;
4) ғұлама ойшылдың ғылым, білім, өнер, ел билеу, тарих, қоғамдық құрылыс, азаматтық көңіл күй, табиғат көрінісі, махаббат, діни таным тақырыбында және сыншылдық көзқараста жазылған философиялық қарасөздерінің, өлеңдерінің, поэмаларының, аудармаларының мән-мағынасын, маңызын түсінуі;
5) ақынның ән мен күй өнері хақындағы пайымдауларын түсінуі;
6) қазіргі абайтану ғылымының даму бағыттарын, абайтану – қазақ әдебиеттану ғылымының бір саласы екендігін білуі;
7) Абайдың «Толық адам» философиясы мен «Иманигүл», «Хауас», «Жәуанмәртлік» ілімдері туралы білулері:
8) ұлы ақынның философиялық ақыл-нақыл сөздерінің маңыздылығын, мән-мағынасын түсінуі;
9) ақынның қазақ поэзиясына енгізген жаңалығын, аудармашылық шеберлігін танып білуі;
10) абайтану бойынша курс жұмыстарын, ғылыми жобалар жаза білуі;
11) абайтануға қатысты ғылыми әдебиеттермен жұмыс істей білуі;
12) оқушы өзіне қажетті материалдарды интернет арқылы тауып, пайдалана білуі;
13) Абай атымен байланысты ғылым және өнер ордаларымен шығармашылық қарым-қатынасқа түсе білуді меңгерулері тиіс.
Оқушылардың «Абайтану» курсы таңдау пәні бойынша игерген білімдерінің нәтижелері: 1) Абай шығармаларының зерттелуін және ақынның өлең, қарасөз, поэма жазудағы суреткерлік өнері мен аударма жасаудағы шеберліктерін білуі;
2) өлеңдері, қарасөздері, поэмалары, аудармаларының тақырыбын, идеялық негізін, маңызын талдай отырып, суреттеу шеберлігін айқындай алуы;
3) философиялық тұрғыдан жазылған қарасөздерінің тақырыптарын, ондағы авторлық ұстанымдарды және маңызын көрсете білуі;
4) ақын аудармаларының ұлттық көркем ойды байытып, шағын уақиғалы поэма жазудағы шеберлігін білуі;
5) Абай өлеңдерін талдай отырып, суреткерлік шеберлігін, ақындық қуатын, көркемдік шешімін, қазақ өлеңіне енгізген жаңалығын айқындай білуі тиіс.
11 сынып Аптасына – 1 сағат, жылына – 34 сағат
№
№
Тақырыптар
С/с
Мерзімі
Қосымша
Ескерту
I жартыжылдық, 16 сағат
І тоқсан, 8 сағат
1
1
Кіріспе. «Абайтану» курсы туралы түсінік
1
2
1
Қазіргі абайтану мәселелері
1
І.
«Білімдіден шыққан сөз»
2
Білім, өнер туралы мақал-мәтелдер
3
1
Оқу, білім, ғылым турасындағы туындылары
1
4
2
«Өзіңнен өзің есеп ал»
1
ІІ.
«Қалың елім, қазағым, қайран жұртым»
7
5
1
«Осы мен өзім қазақпын»
1
6
2
«Қалың елім, қазағым, қайран жұртым»
1
7
3
«Жақсылық өзі тұрмайды»
1
Философиялық тұжырымдар
8
4
«Бөтен елде бар болса»
1
ІІ тоқсан, 8 сағат
9
5
«Сегіз аяқ» өлеңі
1
10
6
«Ішім өлген, сыртым сау»
1
11
7
«Қажымас дос халықта жоқ» өлеңі
1
ІІІ.
«Абай - сатирик»
4
Сатира
12
1
«Болыс болдым, мінеки», «Мәз болады болысың»
1
13
2
«Көзінен басқа ойы жоқ», «Менсінбеуші ем наданды»
1
Ирония
14
3
«Бойы бұлғаң»
1
15
1
Абайдың қарасөздері
1
«Қарасөздер» жинағы
16
4
Қырық бірінші қарасөз.
1
ІІ жартыжылдық, 18 сағат
ІІІ тоқсан, 10 сағат
IV.
«Махаббатсыз дүние бос»
4
17
1
«Қор болды жаным», «Ғашықтық, құмарлықпен ол екі жол
1
Махаббат лирикасы
18
2
«Сен мені не етесің»
1
19
3
«Білектей арқасында өрген бұрым»
1
20
4
«Қақтаған ақ күмістей кең маңдайлы»
1
V.
«Алла мінсіз әуелден, пайғамбар хақ»
7
Сопылық ілім
21
1
«Өзін таныған Алланы таниды»
1
22
2
Жүсіп Баласағұн, Ахмет Йасауи және Абай үндестігі
1
Жүсіп Баласағұн
23
3
«Толық адам» ілімі
1
24
4
Абай іліміндегі «Хауас» мәселесі
1
25
5
«Өлсе, өлер табиғат, адам өлмес» -қарасөздердегі діни танымдар