Қуыршақтарға қонаққа
жүктеу/скачать 320,85 Kb.
|
дене 111
3 ЖАСТАҒЫ БАЛАЛАРҒА ФОНЕМАТИКАЛЫҚ ЕСТУ ҚАБІЛЕТІН ДАМЫТУ ҮШІН АРНАЛҒАН ОЙЫНДАР «Кім солай сөйлейді?» Мақсаты: жануарларды дауысынан айыра білуге және дауыстарын еліктеуге үйрету. Құрал: Доп Ойын барысы: ойынға 4-5 бала қатысады. Балалар жарты дөңгелекке турады, ортасында доппен тәрбиеші турады. Балаларға доп лақтырып бір жануарды атайды. Бала допты қағып ап сол жануардың дыбыстауын еске түсіру керек. Немесе допты лақтырып : «Ит қалай үреді көрсетші» «Кім сені шақырды, тап» Мақсаты: басқа адамды дауысынан танып үйрету. Құрал: арнайы құрал керек емес. Ойын барысы: 3 адамнан кем адам қатыспайды. Біреуі ортаға турып көзін жұмады. Тәрбиеші көрсеткен бала, ортада турған баланы шақырады. Бала шақырған адамды дауысынан танып табу қажет. Таныса шеңберге турады – шақырған бала ортаға турады. «Бес санына шапалақта» Мақсаты: Беске дейін санап және әрекетті тәрбиешінің ұсынысы бойынша орындап үйрету. Ойын барысы: ойында екеулеп және топпен ойнауға болады. Тәрбиеші балаға қарама –қарсы отырып айтады «қазір мен 5 дейін санаймын «бес» деген кезде сен бір рет шапалақтайсын» «Бұл не қылған дыбыс» Мақсаты: Баланы бір дыбысты бір дыбыстан және сөздің басындағы дыбысты ажыратып үйрету. Құрал: Бірдей дыбыстан басталатын суреттердің аттары. Ойын барысы: Ойынға 3-5 балаға қатысуға болады. Ойыншылар үстел басына отырады, тәрбиеші балаларға суреттерді көрсетіп атайды. Балалар зейінді тыңдап сөздегі бірдей дыбыстарды танып білу қажет. Табылған дыбыс нақты айтылу қажет. Мысалы: ааапа, аана, ааайна, ааалма. 4 -5 ЖАСТАҒЫ БАЛАЛАРҒА ФОНЕМАТИКАЛЫҚ ЕСТУ ҚАБІЛЕТІН ДАМЫТУ ҮШІН АРНАЛҒАН ОЙЫНДАР «Тында да айт» Мақсаты: айналадағы заттардың дыбыстарын бір-бірінен ажырата білуге үйрету, фонематикалық есту қабілетін дамыту. Құрал: ағаш, металл қасықтар, доп, қағаз, кітап,суы бар стақан, қоңырау, кілттер. ІІ нұсқасы ретінде музыкалық аспаптарды пайдалануға болады. Ойын барысы: Жеке және топпен ойнауға болады. Ең алды балалар үстелдегі заттарды қарап алады. Сосын тәрбиешіге теріс қарап отырады, ал тәрбиеші заттардың дыбысын шығарады, балалар дыбысты танып толық жауап береді : «Бұл қоңыраудың сыңғыры» т.с.с. ІІ-нұсқа. Заттардың орнына музыкалық аспаптар пайдаланады. Балалар аспапты дыбысынан таниды. «Зейінді дыңда» Мақсаты: Фонематикалық есту қабілетін, есту өткірлігін дамыту. Ойын барысы: Ойын 4-5 баламен өткізіледі. Доңгеленіп отырады. Тәрбиеші жай дауыспен балалардан тапсырманың орындауын сұрайды, содан кейін осы тапсырманы орындайтын баланың атын сыбырлап айтады. Егер бала өз атын естімесе, басқа баланың атын айтады. «Шапалақта» Мақсаты: Фонематикалық қабілетін дамыту, әрекетті ересектің ауызша инструкциясы бойынша орындап үйрету. Ойын барысы: ойынды 1 баламен де, топпен де өткізуге болады. Тәрбиеші онға дейін санайтынын айтады, ал балалар «он» дегенді естігенде шапалақтау қажет. Тәрбиеші 1-2 рет дұрыс санап, сосын шатастырып санайды, ба-р тек қане «он» сөзіне шапалақтау қажет. Қателескен б-р ойыннан шығады. «Естігенде шапалақта» Мақсаты: Дыбыстардың арасынан берілген дыбысты ажырата білуге үйрету, фонематикалық есту қабілетін дамыту. Ойын барысы: Берілген дыбысты естігенде шапалақпен белгілеу. Тәрбиеші ең алды жеке дыбыстарды айтады, сосын буындардын арасынан берілген дыбысты белгілейді. ІІ –нұсқа Үйренгеннен кейін дыбыстарды сөздердін арасынан, сөзтіркестердің, сөйлемнің арасынан естіп шапалақпен білгілеу. «Бірінші дыбысты ата» Мақсаты: Сөздегі бірінші дауысты немесе дауыссыз дыбысты белгілеп үйрету, фонематикалық естуді дамыту. Ойын барысы: Тәрбиеші сөздерді айтады бірінші дыбысты дауыспен белгілеп айтады. Дауысты болса: созып, дауыссыз болса: нақты, күшпен айтылады. «Соңғы дыбысты тап» деген ойын дәл осылыай ойналады тек қана соңғы дыбысты белгілеп табады. «Ұйқтама, сөзді тез ата» Мақсаты: фонематикалық есту қабілетін дамыту, бастапқы дыбысты басқа дыбыстардан ажырата білуін және басқа сөздегі осы дыбыстармен сәйкестіруін дамыту. Баланың сөздік қорын молайту. Құралдар: бір дыбыстан басталатын суреттердің атаулары: 2-3 нұсқасы Ойын барысы: Бұл ойынды балалармен, олар бірінші дыбысты анықтап үйренгеннен кейін ойнауға болады. Cуретті көрсетіп қандай дыбыстан басталатынын сұрау. Сосын осы дыбыстан тағы басталатын сөздерді атаңдар. «Қайтала» Мақсаты: Есту зейінділігін , фонематикалық есту қабілетін дамыту. Құралдар: даңғыра, дауылпаз. Ойын барысы: Ойынды топпен де жеке де ойнауға болады. Балалар көздерін жұмады, тәрбиеші аспаппен ритмді соғады. Балалардан қайталауын сұрайды, балалар шапалақпен қайталауы қажет. «Сөзді айқтап көмектес» Мақсаты: Фонематикалық есту қабілетін дамыту, жетіспейтін дыбыстарды жалғастыру. Құралдар: Заттық суреттер Ойын барысы: Балалардың алдына бір-бірден суреттерді орналастырады, содан кейін сөздің соңғы дыбыстарын аяқтамай айтады. Бала суретке қарап сөзді аяқтау керек. Ойынды қиындатуға болады: сөзді суретсіз аяқтау, немесе берілген дыбыспен, буынмен аяқта. Қал-та, бал-та, мал-та, ба-та, қа-л, ма-л, ша-л, ба-л. «Дыбыс қайда тығылды» Мақсаты: Фонематикалық есту қабілетін дамыту, сөздегі дыбыстын орнын анықтау. Ойын барысы: Ойынның алдында балаларға сөздің басы, ортасы, соңы бар екендігін түсіндіру қажет. Сосын тәрбиеші сөздерді айтады, ал балалар берілген дыбыстын орнын анықтау керек. «Тізбек » Мақсаты: Сөздің бірінші және соңғы дыбысын ажыратып үйрету. Құралдар: Заттық суреттер Ойын барысы: Бірінші суретті орналастырады, содан кейін сонын соңғы дыбысына басталатын суретті қояды т.с.с жалғастырады. Ара- алма- автобус-сабын- нан «Суретті таңда» Мақсаты: Берілген сөзге суретті тауып көрсету. Құралдар: Берілген дыбыстан басталатын сөздері бар заттық суреттер, басқа дыбыстардан басталатын бір-неше суреттер. Ойын барысы: Ойынның алдында заттық суреттерді үстелге орналастыру, балалар қарапалсын. Сосын тапсырма беріледі бір дыбысқа барлық суреттерді жинастыру. (қалта, ақша, аққала т.с. с) «Суретті тіз» Мақсаты: Сөздегі бірінші дыбысты анықтап үйрету. Құралдар: Әр-түрлі дыбыстан басталатын заттық суреттер, әр дыбысқа бір неше суреттер. Ойын барысы: Тәрбиеші баланың алдына суреттерді қояды да атайды, сосын оларды бірінші дыбысына қарай топтастыруын сұрайды. (С) – сабын, сүлгі, сурет, сиыр, сарымсақ (П) – пальто, піл, пияз, парақ, парта. Т.б «Дыбысты ата» Мақсаты: Сөздегі бірінші, соңғы дыбысты белгілеп үйрету. Құралдар: Барлығында бір дыбыс бар заттық суреттер Ойын барысы: Тәрбиеші суреттерді атап көрсетеді. Балалар тыңдап барлық сөздердегі дыбысты атайды. Және осы дыбысқа өзінің мысалдарын келтіріед «Керікті сөзді көрсет және ата» Мақсаты: Есту зейінділігін, фонематикалық қабылдауын дамыту; балаларды сөзде дыбыстарды естіп, дыбыс жұптарын ажыратуға үйрету (с — з, с — ц, ш — ж, ч — щ, с — ш, з — ж, ц — ч, с — щ, л — р), сөйлемдерде керекті сөздерді дұрыс белгілету Ойын барысы: Тек қана берілген дыбыстары бар сөздерді белгілеу С Асқат пен Мақсат Жамап – жасқап, Жасапты он шақты аспап, Соның ішіндегі Ақ сапты аспабы Жап — жақсы аспап З Сыздық судан сүлік сүзді, Сыздықтың сүлік салмасын үзді. Салмадан сүлік сытылып шығып, Суға түсіп, сумаңдап жүзді. «Кім жақсы тыңдайды?» Мақсаты: Есту зейінділігін, фонематикалық қабылдауын дамыту: балаларға сөздегі дыбыстарды естіп ажыратуға, сөйлемде керекті сөздерді дұрыс белгілеп үйрету. Ойын барысы: 1 — нұсқа. Екі баланы шақырту. Бір-біріне арқаларымен тұрғызу, топқа қырынмен, тапсырма беріледі: «Мен сөздерді айтам, ал Мақсат тек ш дыбысын естігенде қолын көтереді, ал Жансая ж дыбысын естігенде» балаларға тапсырманы қайталату. Балалар дұрыс жауаптарды санайды, қате жауаптарды белгілейді. Педагог сөздерді шағын интервалмен атайды (барлығы 15 сөз: 5 – ш дыбысымен, 5 – ж дыбысымен, 5 –керекті дыбыстар жоқ). Сөздер: шапка, айна, жылқы, түлкі, шана,ожау, тышқан, қонжық, кітап, ешкі, жаңғақ, күшік,орындық, жұмыртқа, құлып. Қалғандары балалардың жауаптарын қадағалайды, қателерін дұрыстайды. Соңында ең зейінді баланы белгілейді. 2 — нұсқа. Екі баланы шақырту. Бір-біріне арқаларымен тұрғызу, ш-ж дыбыстарына қолдарын көтереді, ал балалар осы дыбыстарға сөздер ойлап табады. Ойынның соңында жеңімпазды атайды. 3 — нұсқа. Екі балаға берілген дыбысқа сөздер жинақтату. Біреуіне ш дыбысымен, екіншіге ж дыбысымен. Сөздерді ең көп және дұрыс атаған бала жеңеді «Сөздер дауыстап және ақырын айтылады» Мақсаты: Дауыс аппаратын және сөйлеу тілінің есту қабілетін дамыту: сөздерді жылдамдығына дауыс жоғарылығына қарай естіп ажыратуға үйрету, әр жылдамдықпен дауыс жоғарылығымен айтып жаттықтыру. Ойын барысы: Балалар жаңылтпашты жаттайды (жаттықтырған дыбысына байланысты). Мысалы с-з дыбысына дифференциация жасағанда: Сыздық судан сүлік сүзді Сыздықтың сүлік салмасын үзді. Жаңылтпашты ең алды сыбырлап, сосын ақырын дауыспен, сосын қатты дауыспен айтуын ұсынады. Тағы да дауысты жаттықтыру үшін тақпақтарды, бұынұйқастарды, санамақтарды пайдалануға болады. «Қандай дыбыс барлық сөздерде бар?» Мақсаты: фонематикалық қабылдауын дамыту және дыбыстық талдаудың элементтерін: сөзде берілген дыбысты белгілеу, бірінші және соңғы дыбысты анықтау. Ойын барысы: Тәрбиеші үш – төрт, барлығында бірдей дыбыс бар, сөздерді айтады: шана, ағаш, күшік, қолшатыр – сұрақ қойылады, барлық сөздерде қандай бірдей дыбыс бар? Балалар ш дыбысын айтады. Сосын басқа дыбыстарға сөздер беріледі: жаңғақ, ожау, тәж – ж; чемодан, чемпион – ч; асық, сағат, тас, сүлгі — с; аяз, қазық, зембіл – з; лалагүл, лақ, балық, қол – л; ара, арба, раушан, қар – р; Тәрбиеші дыбыстын дұрыс айтылуын қадағалайды. «Сөздегі бірінші дыбысты айт» Мақсаты: фонематикалық қабылдауын дамыту. Ойын барысы: Тәрбиеші ойыншықты көрсетіп, оның аты қандай дыбыстан басталатынын сұрайды. Содан кейін басқадай сөздер беріледі: достарының аттары, жануарлар, заттар. Дыбыстардың нақты айтуын қадағалау (дыбысты созбай айтқызу б-бэ емес) «Сөздегі соңғы дыбысты айт» Мақсаты: фонематикалық қабылдауын дамыту. Көрнекі құрал: суреттер (автобус, жаз, қаз, тас, тіс, күз, мұз, тұз, бас ) Ойын барысы: Тәрбиеші суретті көрсетіп соңғы дыбысты атауын сұрайды. Барлық суреттерді атап өткесін, С дыбысына аяқталатын сөздерді бір жаққа, З дыбысына аяқталатын екінші жаққа бөлінеді. «Асықпай ойлан» Мақсаты: Балаларға тез ойлауына бір-неше тапсырмалар беріледі, және сөзде берілген дыбысты анықтаушылығын тексеру Ойын барысы: «Бал» сөзіндегі соңғы дыбысқа сөз ойлап табу. Қар сөзіндегі соңғы дыбысы бар құстың атын есіңе түсір (торғай, тырна, қарға…) Бірінші дыбысы қ – болғандай, соңғы дыбысы Ш болғандай сөздерді ойлап тап. (Қарандаш, Қәмәш, қамшы, қайшы…) Егер ТО-ға бі дыбысты қосса қандай сөз болады? (тон, тор, ток, топ) Барлық сөздер бірдей дыбыстардан басталғандай сөйлем құрастыр: ж — Жазда Жанат және Жанар жылғаның жағасында жарысып жүгірді. Бөлмеде екінші дыбысы а болғандай сөздерді ойлап табыңдар (тарақ, қалта, тарелка, тақта…) Дауыссыз дыбыстармен жұмыс жүргізу кезіндегі ойын әдістері. 1) Дыбыстың артикуляциясы. — тіл өз үйшігінде турыпты. Ол ұшақтың әнін үйренгісі келді. Ол күлімсіреп барлық тістерін көрсетті де, үйін кең ашты, дауысын қосты, құйыршығын тез жоғарғы есікке лақтырды суық желді жіберді. Тілі «р-р-р-р» деп ән айтты, құйыршықтың дірілдегенің сезді. Ұшақтың әнін бірге айтайық “ р-р-р”! 2) Дыбысты сөзде танып білу Тәрбиеші суретті көрсетеді немесе сөздерді айтады. Ал балалар р дыбысы бар сөздерді танып біледі: шапалақтайды немесе қолдарын көтереді, сосын бірге айтып өтеді. 3) Буынұйқастар : . ра-ра-ра – ұшып жүр ара; ар-ар-ар – дала толы қар; ыр-ыр-ыр – үйдың сыртында қыр; ры-ры-ры – жапырақтар сары; ір-ір-ір – үсті – басы кір; 4) Жаңылтпаштар: Мұртты мұртын сүртті, мұрттыны біреу түртті. Торта қойдым, орта қойдым, орта қойдым, жорта қойдым. л – р дыбыстарына дифференциация жұмысын жүргізү 1) л — р дыбыстарын белгілеу. — Балалар естеріңе түсіріңдерші Тіл үндіктің жуан әнін қалай айтады. (“Л-л-л”.) Ал енді мотордың әнін еске түсірейік (“Р-р-р”.) — Мен сендерге суреттерді көрсетемін, ал сендер л-р дыбыстарын нақты айтасындар. 2) Буынұйқастар: Ло-ол-ор- торғайға жасадым тор; ло-ло-ро — Мальвинаның досы Пьеро; ал-ар-ал – көл жиегінде тал; Балалардың дыбысты нақты дұрыс айтуын қадағалау. 3) Сөйлеммен жұмыс. Сөйлемді тыңдап есіне сақтайды: Гүлге қонды ара. Менің киімім ала. Педагог сөйлемді бастайды, ал балалар аяқтайды. Педагогтың қолы кімге тиді сол бала жауап береді: Гүлге қонды.. . Менің киімім … 4) Жаңылтпаштар: Қыста боран болар, қар болар, қыздар шәлі, орамал оранар. Қара ала лақ, қара ала лақ. Қара ала лағым қорада бірақ. 5) Мәтінде л – р дыбыстарына сөздерді белгілеу. Мәтендерді тыңдап отырып керекті дыбысты естігенде қолдарын көтереді. Аққала Қыс келді. Дала аяз. Олжас пен Ләйлә жылы тон, колға колғап, мойынға ала бөкібай салып далаға шықты. Олжас пен Ләйлә аулада аққала жасады. Олжас пен Ләйлә көңілді. Орманда Жазда Рамазан ауылға барды. Онда Рамазанның Раушан әжесі Арлан атасы тұрады. Арлан атаның қорасы бар қорасында арбасы бар. Арбаға атты жегіп Рамазан мен Арлан-ата орманға барды. Орманда араның ұясын көрді. Раушан әжеге араның балын әкеп берді. Тақырыбы: Түрлі - түсті тақтайшалар Аймақ: Сенсорлық аймақ. Мақсаты: Негізгі түстерді ажырата білуді үйрету, эстетикалық сезімді дамыту, бейнелеу іс - әрекетіне дайындық. Жұмыс барысы: 1 - бөлім. Бала жұмыс үстеліне қорапты әкеліп, оның ішінен түсті тақтайшаларды бір - бірден алып, қатарлап қояды. Монтессори маман: Қане, сен осы түстердің ішінен қандай түстерді білесің? Бала: Қызыл, жасыл, сары. Монтессори маман қоңыр түсті көрсетіп сұрайды: ал мына түс саған таныс па? Бала: жоқ Монтессори маман: ендеше мен саған қоңыр түсті таныстырам. Ол үшін біз үш сатылы сабақ өтеміз. 2 - бөлім. Монтессори маман қызыл, сары және қоңыр түсті таңдап алады. 1 - саты. Монтессори маман: Мынау қоңыр түс. Қолындағы түсті анықтап қарап балаға береді. Жаңа терминдерді бірнеше рет қайталаған дұрыс, қайталау кезінде баланың тек есту қабілетін ғана емес, сондай - ақ көру, тактильді, стереоностикалық қабылдау қабілеттерін қатыстыру керек. Үш сатылы сабақ барысында педагог қосымша түсіндірулер жасамайды, тек есте сақталуы қажет ұғымдарды ғана айтады. 2 - саты. Монтессори маман таңдап алған қызыл, сары және қоңыр түсті үстел үстіне қояды да, балаға тапсырма береді: - Маған қызыл түсті берші? - Қоңыр түсті өзіңе ал. - Сары түсті мына жерге қой. - Қоңыр түсті үстел үстіне қой. - Қызыл түсті тығып қой - Қоңыр түсті қолыңа ал. Балаға заттың атауы мен ара қатынасын анықтап, оларды жақсы есте сақтап қалуы үшін тапсырмалар көп болуы қажет. Сабақ барысында қолданылатын заттардың орны бірнеше рет ауыстырылады. 3 - саты. Монтессори маман қоңыр түсті көрсетіп: - Мынау қандай түс Бала: Қоңыр түс. Монтессори маман үш сатылы сабақ арқылы балаға түстерді таныстырады. 3 - бөлім Монтессори маман тақтайшаларды көрсете отырып, былай деп айтады: Біз қазір мына жерден осы түстес тақтайшаны табамыз. Басқа да тақтайшаларды кезегімен алып, біріншісінің қасына апарып, түстері бойынша салыстырады. Тақтайшаның табылған жұбын қасына апарып қояды. Монтессори маман: Енді қалған түстердің жұптарын сен табасың. Тақтайшаларды араластырып, балаға өз бетінше жұптарды таңдау ұсынылады. Келесі жаттығулар: 1. Бала өз бетінше жұмыс жасайды. 2. Қашықтықта жұмыс істеу - жұбын табуды қажет ететін тақтайша басқа үстел үстіне апарылады. 3. Қоршаған ортадан түстері ұқсас заттар табу. Қателіктерді бақылау: Көзбен шолу. «Дидактикалық ойындар» Бейнелеу өнері 1 «Ауадағы шарлар» 2 «Шыршаны безендіру» 3 «Тышқанды жасыру» 4 «Кемпірқосақ» 5 «Сыңарын тап» 6 «Заттардың түсін ажыратайық» 7 «Футболшылар» 8 «Қандай түстер қолданылған?» 9 «Ыдыстардың шыны аяқтарын таңдауға көмектес» 10 «Қуыршақты серуенге киіндірейік» 11 «Түрлі – түсті көйлектегі бишілер» 12 «Түрлі - түсті гүл шоғын құрастыр» 13 «Сайқымазақтарды киіндір» 14 «Түсіне қарай орналастыр» «Ауадағы шарлар» Мақсаты: Дидактикалық ойын арқылы балаларды үлгіге қарап, алты түспен( «қызыл», «сары», «жасыл», « көк», «қоңыр», «сарғыш» ) таныстыру көзделеді. Көрнекі құралдар: Фланелеграф, қағаздан немесе картоннан жасалған алты түсті дөңгелектер 12х3 алынады.
«Тышқанды жасыру» Мақсаты: Балаларда 6 түс туралы( «қызыл», «сары», «жасыл», « көк», «қоңыр», «сарғыш» ) түсінік қалыптастыру. Көрнекі құралдар: 6 түсті қағаз (20х15) Ақ шаршы (18х8) Ортасында орналастырылған. Ақ шаршыда тышқанның ұясы салынған. 6 шаршы – есіктер (10х10) Мысық жұмсақ ойыншық. Балаларға таратылатын құралдар: жоғарыдағыдай өлшемі кішірек заттар: түрлі - түсті қағаздар (10х8) ақ шаршы(5х5), түрлі - түсті қағаз шаршылар (6х6( Ойын барысы: Тәрбиеші балаларға жасыр» ойынын ойнаймыз дейді. Алдымен ойын ережесімен танысайық. Менде тышқандардың іні бар. Тақтаға 3 інді қояды да, қасына 6 түсті шаршы қояды. Мінекей балалар көрдіңдер ме? - Тышқандар терезелерінен қарап тұр. Осы тышқандарды тығу үшін шаршыларды қолданып терезелерді жабамыз, есік түсі үй түсімен сәйкес болу керек. Әйтпесе мысық тышқандарды ұстап алады. Тақтаға үш баланы шақырып, терезелерді жабуын сұрайды. Егер қателескені болса кері шақырып дұрыстатқызады. Осы кезде мысық шығады. Таба алмаған соң кетіп қалады. «Сыңарын тап» Мақсаты: Ұлттық үлгідегі киімдер жайында түсінік беру. Аяқ киімдердің түр - түсіне, көлеміне, пішініне және ою - өрнегіне байланысты сыңарын таба білуге. Ер адамдар мен әйел адамдар киетін аяқ киім үлгілерінің ерекшеліктеріне назар аудару, ұлттық ою - өрнек элементтерінің қолданылуы жайындағы ұғымдарын жетілдіру. Зейінін тұрақтандырып, есте сақтау қабілетін дамыту.
«Кемпірқосақ» Мақсаты: Балаларды түстер жүйесімен таныстыру. Спектрдегі түстердің орналасуымен таныстыру Көрнекіліктер: «Кемпірқосақ» суреті. Толық аяқталмаған кемпірқосақ қағаздары. Жапсыруды аяқтауға ареалған жеті түсті жолақшалар. Жапсыру құралдары. Ойын ережесі: Балалардан жауыннан кейінгі шығатын кемпірқосақты кімнің көргенін, онда қандай түстер бар екенін сұрап, ойын құралдарын тақтаға іледі, түстерді толық атын атап орналастырады. Жеке балалардың алдарына ойын құралдары үлестіріліп балалар өз бетімен жұмысты үлгіге қарай отырып орналастырады. Заттардың түсін ажыратайық» Мақсаты: Заттың түсін ажырата білуге балаларды жаттықтыру; өз - ара бір - біріне жақын түстерді ажырата білуге: қызыл - сарғыш, қызыл - ашық қызыл, ашық қызыл - сия көк түс, көк - көгілдір. Ойын құралдары: Түстері өз - ара жақын екі зат бейнеленген суреттер: қызанақ пен сәбіз, роза гүлі мен түймедақ. Бір сурет бейнесі тұтас жапсырылған да, екінші жанындағы сурет бейнесінің пішіні ойылған. Ойылған беті қалташа етіп жасалған. Ол қалташаға төртбұрышты түсті қағаздар салынады. Балалардың түстерді игеруімен қатар зат есім мен сын есімді байланыстыра сөйлеуі, сөйлемде жұрнақ қосып айтуы қарастырылады Мыс: көгілдір гүл, қызанақ қызыл, ал сәбіз сарғыш. «Футболшылар» Мақсаты: Балалардың негізгі және қосымша түстерді айыра білуге үйрету. Түстерді топтай білуге. Ашық және қою түстерді қолдануда сөздіктерді орнымен қолдана білу. Ойын құралдары: Дене бөлігі ойылған, 5 футболшы бейнеленген, 2 ұзын қаты қағаздан жасалған конверт. Бірінші команда ақ, екінші команда қара төменгі киімде. 5 - ашық түс, 5 - қою түстегі тіктөртбұрышты түсті картондар. Ойын барысы: Педагог тақтаға футболшылар бейнеленген 2 конвертті қояды. Ал жанына түрлі - түсті тіктөртбұрыштарды шашыраңқы етіп жаяды. Әңгімелеу: « Сендердің алдарыңда екі футбол тобы тұр. Сол жақтағы топ «Күншуақ» тобы, ал оң жақтағы топ « Найзағай» тобы. Оларды неге бұлай атағаны сол: «Күншуақ» тобы үнемі ашық түсті киім киеді де ал «Найзағай» тобы қою түсті киім киеді. Бүгін киімдері ретсіз шашылып жатқасын олар өз киімдерін таба алмай отыр. Қане бәріміз бұл футболшыларға киімдерін таңдауға көмектесейік. Педагог алдын ала ойынды өзі ойнап көрсетеді. Тақтаға екі бала шақырылып қандай топты киіндірілетіні сұралады. «Қандай түстер қолданылған?» Мақсаты: Бір түстің 2 реңкін ажырата білуге, түс реңктерін бейнелеп айтудағы сөзді сөйлем ортасына қолдана білуге жаттықтыру: күрең қызыл, ашық сары, ашық сарғыш.
«Ыдыстардың шыны аяқтарын табуға көмектес» Мақсаты: Алты түсті меңгертуді үйретуге жаттықтыру. Құралдар: 6 түсті ( «қызыл», «сары», «жасыл», « көк», «қоңыр», «сарғыш» ) шыны аяқ силуеттері. Ойын барысы: Педагог тақтаға жолақ қалталары бар суретті іліп, шыны тарелкелерді қойып шығады. Бала осы ған сәйкес түсті саптаяқты іздеп, шыны аяқ үстіне қояды. «Қуыршақты серуенге киіндіріп, шығарайық» Мақсаты: Негізгі түстерді меңгеруге, киім атауын атай білуге және сөйлемде қолдана білуге жаттықтыру. Ойын құралдары: 4 түсті пальто киген қыздар / панносы/көк, қоңыр, қызыл, жасыл, Ойын барысы: Педагог балаларға қуыршақтың серуенге шығатындығын, ол үшін Қуыршақтың үстіндегі пальто түсіне сәйкес бас және аяқ киімдерді таңдап алуға көмектесулерін сұрайды. Балалар түрлі түстердің арасынан өзіне қажетті киімдерді таңдап киіндіреді. «Түрлі – түсті көйлектегі бишілер» Мақсаты: 1. Кемпірқосақ түстерінің орналасу реттілігі мен түстің атауын білуді бекіту. 2. Қуыршақтардың көйлектері мен түстері жайлы әңгімелей білуге жаттықтыру. Ойын құралдары: 1. Бас киім және көйлектері ойылған 7 қуыршақ бейнесіндегі ұзын жолақша қатты қағаз. 2. 7 түсті тіктөртбұрышты қағаз (қызыл, сарғыш, сары, жасыл, көгілдір,, көк, сиякөк) 3. Кемпірқосақ суреті. Ойын барысы: Педагог балалардың көз алдына тақтаға қуыршақтар бейнеленген жолақшаны қояды да былай деп әңгімелейді: 7 дос қыз алаңға шығып билемекші болады. Бір сәт аспанда кемпірқосақтың асылып тұрғанын көріп қалған қыздар, дәл сол кемпірқосақтың түсіндей болып көйлек кимекші болады. Бірақ кемпірқосақ түсінің қалай орналасқанын ұмытып қалыпты. Ал, сендер білесіңдер ме? Міне кемпірқосақтың түстеріне ұқсас 7 түсті тіктөртбұрышты пішіндер. Қане қыздарымызға көмек берейік. Жолақшаға бір - бірлеп түсті тіктөртбұрышты ретпенен орналастырады. Бұл түсті кемпірқосақтың түстерімен салыстыра отырып орындайды. Тексеру мақсатында қуыршақтың қандай түсті бас киім мен көйлек кигендіктерін сұрайды. «Бірінші қуыршақ қызыл бас киім мен қызыл көйлек киді» ойын соңында түстердің қызылдан сия көкке ауысқандығына назар аударады. «Түрлі - түсті гүл шоғын құрастыр» Мақсаты:
2. Балалардың сөйлеу тілінде зат атауын жалпылама айта білуді бекіту. Ойын құралдары: 1. Гүлдің жасыл сабағы мен жапырағы бейнеленген 2 құмыра суреті ілінеді. Гүл сабағының ұштарына нейтрал түстен дөңгелек (сұр, ақ) жапсырма қағаз жапсырылады. 1 ші құмыраға жылы, 2 ші құмыраға суық түсті ою - өрнекпен әшекейленген. 2. Түрлі - түсті қатты қағаздан қиылған гүл қауыздары: олар, Суық түстер: көгілдір, көк, сия көк және жылы түстер: сары, сарғыш, қызыл, түсті гүл қауыздары. Олардың астыңғы бетіне жапсырма қағаз орнатылған. Ойын барысы: Педагог балаларға екі құмыраға гүл шоқтарын құрастыруларын сұрайды. 1 ші құмыраға жылы - отқа ұқсас түстерден:, ал 2 ші құмыраға суық - аспан, су, мұз түстес түстерден гүлдерді жинау сұралады. Тақтаға 4 бала шақырылады. Балалар екі топқа бөлініп, құмырадағы гүл шоғын құрастырып болғасын өз гүл шоқтары жайлы сөйлем құрайды. Мыс:» Мен сары, сарғыш, қызыл түстерден гүл шоғын құрастырдым» « Жылы және суық түстер» Мақсаты: Жылы және суық түстерді айыра білуге және олардың аталуын белсенді сөздік қорында бекіту. Балалардың сөйлеу тілінде зат атауын жалпылама айта білуді бекіту. Ойын құралдары: Тақтаға аққала мен күн суреттері ілінеді. Аққала суреті айналасында су, мұз, бұлт түстеріне ұқсас - көк, көгілдір, сия көк түсті дөңгелек пішіндер ілінеді. Күннің айналасында жылы - от, күнге жақын түстер - сары сарғыш, қызыл, жасыл түсті дөңгелектер ілінеді Ойынға басшылық. Педагог балалардың назарын тақтадағы күн мен аққалаға назар аудартады. Жылы түстер – дегенде біздің ойымызға күн, немесе от бейнесі түсуі керек. Қараңдаршы қандай түстер екен: сары, қызыл, сарғыш, жасыл түстер. Суық түстер қандай түстер екен - көк, сия көк, көгілдір. Педагог екі түсті араластырып түстерді ажыратып орнына қоюын сұрайды. «Суретші қай жыл мезгілін салды?» «Сайқымазақтарды киіндір» Мақсаты: түстер туралы алған білімдерін тиянақтау. Ойын құралдары: 1. Спектр түстері бейнеленген дөңгелек қатты қағаз. Дөңгелектің ортасында қозғалмалы сағат тілдерімен, ақ түсті киімдегі билеп тұрған кейіптегі сайқымазақтар суреті орналасқан. 2. 2 - 2 ден жартыға қиылған сайқымазақ киімдерінің қиындылары. Астыңғы бөлігінде жапсырма қағаздары орнатылған болуы керек. Ойын барысы: Педагог балаларға спектр түстері, олардың орналасу тәртібі жайлы түсінік береді. Сарғыш түстен кейін сары, одан кейін жасыл, көгілдір, көк, сия көк, қызыл түс. Сағат тіліне қарсы тұрған түсті алып 2 түстерді атап, сайқымазақтардың киімін киіндіреміз. Түстерді атап сөйлем құрастыра білуіміз керек. Сайқымазақтарды киіндіріп болғаннан кейін, олардың түстерінің ерекше қанық, айқын екендігіне назар аударады. «Шыршаны безендір» Мақсаты: Түстердің реңкі бойынша топтастыра білуге үйрету. Құрал - жабдықтар: Көлемі 30х50 планшет, түрлі - түсті қатты қағаздан қиылған шырша және шырша ойыншықтары. Ойынға басшылық: Балаларға шырша ойыншықтарының қиылған пішіндері үлестіріледі. Мольбертке қиылған шырша бейнесі ілінеді. Педагог: - Балалар, жақында балабақшада шырша мерекесі аталып өтті, барлығы көңілді болды. Әдемі ойыншықтар мен безендірілген шырша жанында өлең айттық, би биледік, аяз атадан сыйлық алдық. Аяз аталарыңа барлығы да ұнапты. Ол кетер алдында мына кішкентай шырша мен ойыншықтарды сендерге тастап кетті. Қане, мына шыршаны сол ойыншықтар мен безендірейік. Мен кез келген түсті айтамын кімде сол түс болса ойыншығын шыршаға іледі. Ең бірінші қызыл түсті ойыншықтарды ілеміз. Қызыл түсті ойыншықтары бар балалар ойыншықтарын іле бастайды. Қалған балалар достарының қателігін түзейді. Осыдан кейін сарғыш, көк, жасыл т. с. с түстерді атайды. « Жылы және суық түстер» Мақсаты: Жылы және суық түстерді айыра білуге және олардың аталуын белсенді сөздік қорында бекіту. Балалардың сөйлеу тілінде зат атауын жалпылама айта білуді бекіту. Ойын құралдары: Тақтаға 2 жылы және суық түстерден құралған жұмырқұрттар суреттері ілінеді. 1 ші жұмырқұрт суреті айналасында су, мұз, бұлт түстеріне ұқсас - көк, көгілдір, сия көк түсті дөңгелек пішіндер ілінеді. 2 ші жұмырқұрт айналасында жылы - от, күнге жақын түстер - сары сарғыш, қызыл, жасыл түсті дөңгелектер ілінеді Ойынға басшылық. Педагог балалардың назарын тақтадағы 2 түсті жұмырқұртқа аудартады. Жылы түстер – дегенде біздің ойымызға күн, немесе от бейнесі түсуі керек. Қараңдаршы қандай түстер екен: сары, қызыл, сарғыш, жасыл түстер. Суық түстер қандай түстер екен - көк, сия көк, көгілдір. Педагог екі түсті араластырып түстерді ажыратып орнына қоюын сұрайды. «Натюрморт, пейзажды құрастыр» Мақсаты: балалардың бейнелеу өнері жанрлары жайлы түсінік қалыптастыра отырып, қиылған зат бейнелерінен натюрморт, пейзаж картиналарын құрастыру. Ойын құралдары: қағаздан қиылған жеміс, ыдыс, өсімдік, гүл бейнелері «Түсіне қарай орналастыр» Дидактикалық мақсаты: балалардың 6 түс туралы алған білімін бекіту. Заттардың әр түрлі сыртқы ерекшеліктеріне./ пішін, көлем, атқару қызметіне / назар аудармай отырып түстерді айыру Құралдар: Әр балаға 10х10 см түрлі - түсті 6 шаршыға бөлінген /30х20 см/ жолақша қатты қағаз. Ұсақ қатты қағаздан ойылған ойыншықтар бейнесі. Ойынға басшылық: Балалар біздер қазір «Түсіне қарай орналастыр» ойынын ойнаймыз. Сендердің алдарыңда түсті жолақша бар. Ал, қандай түсті ойыншықтар бар екен? Мынау не? / Көк түсті машинаны көрсетіп,/ - Машина. - Ал, мынау не? /Қызыл түсті машинаны көрсетіп/ - Машина. - Ал олардың қандай айырмашылы бар? /екеуін бірге ұстап қатар қояды/ Егер балалар жауап беруге қиналса педагог өзі көмектеседі. « Олар бірдей ме екен? Айырмашылығы неде? Дұрыс, біреуі көк түсті, ал екіншісі қызыл түсті. Басқада ойыншықтардың түстері ажыратылып орналастырылады П І Ш І Н Д Е Р «Пішіндер қандай болады?» Дидактикалық мақсаты: балаларды дөңгелек және шаршы пішіндерімен таныстыру. Геометриялық пішіндерді зерттей білуге / саусақпен шеттерін сипап айналдырып шығу, атын атау/ Құрал - жабдықтар: Қуыршақ. Көрнекі жабдық: қатты қағаздан жасалған үлкен дөңгелек және шаршы пішіндері. Таратуға арналған жабдықтар: әр балаға 3 тен әр түсті дөңгелек және шаршы пішіндер беріледі. Ойынға басшылық: Тәрбиеші балаларға қонаққа Құралай атты қуыршақ келгендігін, оның қолында себет бар екендігін айтады. - Қане, себетте не бар екен? Тәрбиеші себеттен қалташаларды алып ішіндегі қызыл және көк дөңгелек пен шаршыларды шығарады. - Ой, балалар қараңдаршы қуыршақ бізге түрлі - түсті пішіндер ала келіпті. Мынау дөңгелек. Мен саусағыммен былай сипап ұстап шығамын. Енді маған Досан келіп қуыршаққа дөңгелекті саусақпен қалай айналдырып шығатындығын көрсетеді. Ал, қазір ауада саусақтың ұшымен дөңгелектің суретін салып көрсетейік. - Ал, мына пішін шаршы – деп аталады. Мен шаршының шетін де саусақпен айналдырып, сипап шығамын. Менің саусақтарым тіке жылжып барып шаршының бұрышына келгенде тоқтайды. Тоқтап барып бұрыштан бұрылады. Тағыда жылжып, барып, бұрыштан бұрылады. Енді бәріміз де ауада шаршының суретін салып көрсетеміз. Әрі қарай қатты қағаздан қиылған пішіндерді көрсетіп қайталатады. Барлық балаға қалташалардағы дөңгелек және шаршы пішіндерді екі қатарға қоюлары сұралады. Көмек сұраған балаларға Тәрбиеші көмекке келеді. «Пішіндерді тап» Дидактикалық мақсаты: Балалардың геометриялық пішіндер туралы алған білімдерін бекіту. Көрсетілген үгіге қарай отырып пішіндерді таңдауға үйрету. Саусақпен пішін шетін жүргізу және беттестіру арқылы геометриялық пішіндерді зерттеуді бекіту. Жабдықтар: Көрнекіліктер: қатты қағаздан қиылған дөңгелек, шаршы, үшбұрыш, сопақша, тіктөртбұрыш. Таратуға арналған құралдар. 5 геометриялық пішіндер жинағы. Ойынға басшылық Тәрбиеші дөңгелектің шетін саусақпен ұстап көрсетіп балалардан былай деп, сұрайды. -«Мына пішінді қалай деп атаймыз? Сопақша пішінді де саусақпен шеттерін сипап көрсете былай деп сұрайды? - Ал, мына пішін қалай деп аталады? Басқада пішіндерді қайталап сұрап шығады. Содан кейін барып тапсырма беріледі. Балалардың алдында дәл осындай пішіндер жатады. Алдарындағы жолақтағы пішіндердің үстіне қолдарындағы пішіндерді апарып беттестіп анықтаулары сұралады. «Геометрилық пішінге ұқсас заттарды тап» Дидактикалық мақсаты: геометриялық пішіндер мен заттардың ұқсатығын таба білуге үйрету. Жабдықтар: геометриялық пішіндер дөңгелек, шаршы, үшбұрыш, тіктөртбұрыш, сопақша және 3 - 4 осы пішіндерге ұқсас заттар. Шығыршық. Ойынға басшылық: Балалар орындыққа жартылай шеңбер болып отырады. Ортада 2 үстел қойылып, оның біріншісіне геометриялық пішіндер ал, екіншісіне ұқсас заттар қойылады. Тәрбиеші мына пішіндерді мен көрсетіп, шығыршықты біреуіңе домалатамын. Шығыршықты ұстаған бала мына үстелдегі заттар арасынан осы пішінге ұқсас затты тауып береді. Табылған зат жоғары көтеріліп, қол шапалақталады. «Қапшықта не жатыр?» Мақсаты: Балалардың зат пен пішіндер арасындағы ұқсастықты айра білу туралы білімдерін бекіту. Құрал - жабдықтар: геометриялық пішіндер жинағы.; әр түрлі пішіндегі ойыншықтар: ағаш шарлар, жұмыртқа,, бочкалар, доптар,, шырша бүрлері,, жидектер,, жемістер,, көкөністер,/ дөңгелек және сопақша пішіндегі/, ілгектер / шаршы және дөңгелек пішіндегі/ Ойынға басшылық: Балалар жартылай шеңбер болып тәрбиеші алдында отырады. Үстелдің бір шетіне геометриялық пішіндер қойылады.. Қапшық тәрбиеші қолында болады. Балалар қапшық ішіндегі заттарды біртіндеп алып., атап, пішіні қандай геометриялық пішінге ұқсас екендігін айтады. Қиналған балаларға педагог тың өзі көмек береді. - Мынау жұмыртқа ол сопақша пішінді. Ойын аяғына дейін ойналады. КӨЛЕМ
Дидактикалық мақсаты: « үлкен», «кішкентай», « орташа», «ең үлкен», «ең кішкентай», «кішірек» сөздерін қолдана отырып, 3 заттың көлемін салыстырмалы түрде ажырата білу. Жабдықтар: Тақта. Көлемдері 3 түрлі шаршылар./ балаларға да осындай таратуға арналған жабдықтар/ Ойынға басшылық: Тәрбиеші балаларға өзінің қолындағы шаршы пішінінің бар екендігін көрсетеді. - Балалар менің қолымда 3 түрлі шаршы бар. - Үлкен шаршы. - Орташа шаршы. - Кіші шаршы. Енді сендер маған өз қолдарыңдағы шаршыларды көрсетіңдер. Ең алдымен үлкен шаршыны көрсетіңдерші. Содан кейін орташа шаршыны көрсетіңдер. Барлық пішіндерді атап болғаннан кейін балаларға шаршылардан мұнара құрастырулары сұралады. Мұнараны қалай қандай пішіндерден бастап құрастыруларын өзі көрсетеді./ ең үлкені төменде, орташасы ортасында, кішісі ең жоғарыға қойылады. Кері қайту Тақырыбы: Түрлі - түсті тақтайшалар Аймақ: Сенсорлық аймақ. Мақсаты: Негізгі түстерді ажырата білуді үйрету, эстетикалық сезімді дамыту, бейнелеу іс - әрекетіне дайындық. Жұмыс барысы: 1 - бөлім. Бала жұмыс үстеліне қорапты әкеліп, оның ішінен түсті тақтайшаларды бір - бірден алып, қатарлап қояды. Монтессори маман: Қане, сен осы түстердің ішінен қандай түстерді білесің? Бала: Қызыл, жасыл, сары. Монтессори маман қоңыр түсті көрсетіп сұрайды: ал мына түс саған таныс па? Бала: жоқ Монтессори маман: ендеше мен саған қоңыр түсті таныстырам. Ол үшін біз үш сатылы сабақ өтеміз. 2 - бөлім. Монтессори маман қызыл, сары және қоңыр түсті таңдап алады. 1 - саты. Монтессори маман: Мынау қоңыр түс. Қолындағы түсті анықтап қарап балаға береді. Жаңа терминдерді бірнеше рет қайталаған дұрыс, қайталау кезінде баланың тек есту қабілетін ғана емес, сондай - ақ көру, тактильді, стереоностикалық қабылдау қабілеттерін қатыстыру керек. Үш сатылы сабақ барысында педагог қосымша түсіндірулер жасамайды, тек есте сақталуы қажет ұғымдарды ғана айтады. 2 - саты. Монтессори маман таңдап алған қызыл, сары және қоңыр түсті үстел үстіне қояды да, балаға тапсырма береді: - Маған қызыл түсті берші? - Қоңыр түсті өзіңе ал. - Сары түсті мына жерге қой. - Қоңыр түсті үстел үстіне қой. - Қызыл түсті тығып қой - Қоңыр түсті қолыңа ал. Балаға заттың атауы мен ара қатынасын анықтап, оларды жақсы есте сақтап қалуы үшін тапсырмалар көп болуы қажет. Сабақ барысында қолданылатын заттардың орны бірнеше рет ауыстырылады. 3 - саты. Монтессори маман қоңыр түсті көрсетіп: - Мынау қандай түс Бала: Қоңыр түс. Монтессори маман үш сатылы сабақ арқылы балаға түстерді таныстырады. 3 - бөлім Монтессори маман тақтайшаларды көрсете отырып, былай деп айтады: Біз қазір мына жерден осы түстес тақтайшаны табамыз. Басқа да тақтайшаларды кезегімен алып, біріншісінің қасына апарып, түстері бойынша салыстырады. Тақтайшаның табылған жұбын қасына апарып қояды. Монтессори маман: Енді қалған түстердің жұптарын сен табасың. Тақтайшаларды араластырып, балаға өз бетінше жұптарды таңдау ұсынылады. Келесі жаттығулар: 1. Бала өз бетінше жұмыс жасайды. 2. Қашықтықта жұмыс істеу - жұбын табуды қажет ететін тақтайша басқа үстел үстіне апарылады. 3. Қоршаған ортадан түстері ұқсас заттар табу. Қателіктерді бақылау: Көзбен шолу. Кері қайту жүктеу/скачать 320,85 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|