Жасуша аралық зат Симпласт Синцитий
Бақылау сұрақтары:
1. Эукариотты жасушаларға анықтама берініз
2 Прокариотты жасушаларға анықтама берініз
3. Жасушалардың қандай түрлері болады?
4. Жасушасыз құрылымдардың қандай түрлері болады?
Әдебиеттер: 1-7 (негізгі), 8- 16 (қосымша)
Тақырып 2. Молекулалық биологияның қазіргі заманғы әдістері. Жасушааралық қатынас және олардың тірі жүйелерді функционирлеудегі рөлі.
Сабақтың мақсаты:
1. Молекулалық биологияның қазіргі заманғы әдістерін менгеру
2. Жасушалық және жасушалық емес құрылымдардың құрылысын менгеру.
1 тапсырма. Микроскоп бөлшектерінің аттарын есте сақтап, гистологиялық препаратты зерделеу (бейнесін салу), ғылыми зерттеу (зерзаттарды өлшеу) үшін, олардың атқаратын жұмысын (жұмыс орнын ұйымдастыру, жарықты қою, ортаға дәл келтіру, жарық сәулелерін жинақтау, жарық сүзгісін таңдау) білу.
тапсырма.Жасуша аралық байланыстарды дұрыс белгілеу қажет
3 тапсырма. Жасушашілік байланыстарда оқу
Бақылау сұрақтары:
1. Молекулалақ биологияда қандай әдістерді қолданады?
2. Жасуша аралық байланыстар дегеніміз не?
3. Жасушашілік байланыстар дегеніміз не?
Әдебиеттер:1-7 (негізгі), 8-16 (қосымша)
Тақырып 3. Ақуыздар құрылысы. Жасушаның молекулярлық құрылымы
Сабақтың мақсаты:
Ақуыздардың құрылымдық ұйымдасуың менгеру.
Аминқышқыл құрамын оқыту.
Жасушаның молекулярлық құрылымын меңгеру.
1 тапсырма. Дәптерге салып алып, мына кестені толтыр:
3 кесте
Ақуыздардың жіктелуі
күрделілік дәрежесіне қарай
|
молекула пішіиіне қарай
|
кейбір еріткіштерде еру қабілетіне қарай
|
атқаратын қызметтеріне қарай
|
Қарапайым және күрделі. қарапайым протеиндер тек қана аминқышқылдары қалдықтарынан тұрады, күрделі протеидтер құрамына белокты заттардан басқа қосылыстардың қалдықтары кіреді
|
Шар тәрізді және жіп тәрізді
|
Суда еритіндер, әлсіз түз ерітінділерінде еритіндер - альбуминдер, спиртте еритіндер — проламиндер, сұйытылған қышқыл және сілті ерітінділерінде еритіндер глутелиндер
|
Корға жиналатын белоктар, тірек қызметін атқаратын белоктар.
|
2 тапсырма. Дәптерге белоктардың құрылымын салыныз
1 — бірінші, 2 — екінші, 3 —үшінші, 4 — төртінші
3 тапсырма. Дәптерге салып алып, мына кестені толтыр:
4кесте
Ақуыздардың түрлері
Күрделі ақуыздар
|
Ерекшеліктері
|
Нуклеопротеидтер
|
Бұлар белоктан және нуклейн қышқылдарынан тұрады. Нуклеопротейндердің құрамына дизоксинуклейн немесе рибонуклейн қышқылдарының кіруіне байланысты екіге бөлінеді дизоксирибонуклеопротеидер және рибонуклеопротеиндер. Нуклеопротеиндердің құрамында көп мөлшерде фосфор қышқылының қалдығы болуына байланысты, олар әлсіз қышқылдық қасиет көрсетеді. Суда және сілтілік ертіндісінде жақсы ериді.
|
Хромопротеидтер
|
Белоктардың простетикалық бөлігі түрлі-түсті бояғыш заттардан тұрса, олар хромопротеиндер тобына жатады. Бояғыш заттар қатарына порфирин, флавин, аденин динуклеотид (ФАД)жатады. Хромопротейн өкілі ретіінде , қан гемоглобинін, хлорофил, миоглобин, цитохромы, флавиноферменты жатады.
|
Липопротейндер
|
Майларға ұқсас заттар. Липидтер құрайтын күрделі белоктар. Құрамында бейтарап және полюсті липидтер. Холестирин және оның эфирлері болады.
|
Гликопротеидтер
|
Простетикалық бөлігін көмірсулар құрайтын күрделі белоктар. Көмірсулардың комплекстеріне; маноза, фруктоза, галактоза, генсозаминдер т.б жатады. Глюккопротендердің биологиялық қызмееті өте зор, қорғаныштық, тіректік, дәнекерсіз қызмет, имундық қызмет. Қанның ұюына кедергі жасайды, тасымалдау, қоржинауға қатысады.
|
Металлопротеидтер
|
Белоктар мен металл иондарының тікелей қосылуынан түзілген комплекстер. Құрамында Cu, Fe, Zn, Mo, Mn, Ni, Se, Ca металл иондары кездеседі.
|
Фосфопротеидтер
|
Басты ерекшелігі олардың простетикалық топша бөлігіндегі ортофосфор қышқылының қалдығы белоктармен эфирлік байланыс түзеді. Белоктың бұл класына сүттің казейногенін жатқызамыз. Мұнда фосфор қышқылының мөлшері 1 процентке тең, Жұмыртқа сары уызында болады. Фосфопротеидтер өте үлкен мөлшері орталық жүйке жүйесінде кездеседі. Фосфопротеидтер энергетикалықжәне пластикалық материалдардың бағалы көзі болып табылады, организмнің дамуына әсер етеді.
|
Жай ақуыздар
|
Ерекшеліктері
|
Альбуминдер
|
Суда ериді, молекулалық салмақтары 15-70 мыңға жетеді, құрамында глициннің мөлшері-1%. Тұз ертіндісін 100% дейін қанықтырғанда ғана альбуминдер тұнбаға түседі.
|
Глобулиндер
|
Бейтарап тұздардың сұйытылған ертіндісіне еріммтал болады, таза суда ерімейді, глициннің мөлшері 3,5%. (NH4)2 SO4 амоний сульфатының 50% қаныққан ертіндісінің әсерінен глобулиндер тұнбаға түседі.
|
Гистондар
|
Салыстырмалы молекулалық массалары 1200. 30 мың сұйытылған қышқылдарда (2MHCL) ериді, амияк және спиртте тұнбаға түсетін белоктар.
|
Протаминдер
|
Салыстырмалы молекулалық массалары 1200 мың болатын негіздік қасиеті басым белоктар сұйытылған қышқылдарда ериді, қайнату барысында тұнбаға түспейді.
|
4 тапсырма. Дәптерге салып алып, мына кестені толтыр:
5 кесте Ақуыздардың қызметтері
Құрылымдық (пластикалық)
|
коллаген, фибрион
|
Катализаторлық
|
клеткалық катализаторлар
|
Реттеуші
|
гормондар
|
Жиырылғыштық
|
миозин
|
Транспорттық
|
гемоглобин, миоглобин
|
Қорғаушы
|
иммуноглобулин, интерферон
|
Энергетическалық
|
г белоктан17,6 кДж энергия
|
5 тапсырма. Жасушаның молекулярлық құрылымын меңгеру.
6 кесте
Бейорганикалық заттар
|
Органиқалық заттар
|
Су 70-80%
|
Аққуыздар 10-20%
|
Минерал түздары
|
Көмірсүлар 0,2-2,0%
|
|
Майлар1-5%
|
|
Нуклеин қышқылдары (РНК, ДНК)
|
Бақылау сұрақтары:
1.Ақуыздар дегеніміз не?
2. Ақуыздардың жіктелуі?
3. Ақуыздардың қызметтері қандай?
Әдебиеттер:1-7 (негізгі), 8-16 (қосымша)
Тақырып 4. Генетикалық аппараттың молекулалық ұйымдасуы. Геномның құрылысы және ұйымдасуы
Сабақтың мақсаты:
Генетикалық аппараттың молекулалық ұйымдасуың менгеру.
Хромосома құрылысын, функциясын және типтерін айт.
1 тапсырма. ДНК хроматинің құрылысың менгеру. Дәптерге салып алып, мына кестені толтыр:
7 кесте
Фибрилла
|
Ұзындығының қысқаруы
|
Диаметр, нм
|
Алғашқы құрылысына қарай
|
ДНК молекуласына қарай
|
ДНК
|
1
|
1
|
1-2
|
Нуклеосомді жіп
|
7
|
7
|
10
|
Хроматинді фибрилла
|
6
|
42
|
20-30
|
Интерфазалық хромонема
|
40
|
1600
|
100-200
|
Метафазалық хроматида
|
5
|
8000
|
500-600
|
2. тапсырма. Хромасоманың құрылысың менгеру. Дәптерге мына сүретті сал: 1- хроматидтер, 2-центромера, 3- екінші тартылуы, 4- хромосоманың матриксі.
Достарыңызбен бөлісу: |
